diff options
| author | Remko Lodder <remko@FreeBSD.org> | 2008-09-14 22:32:28 +0000 |
|---|---|---|
| committer | Remko Lodder <remko@FreeBSD.org> | 2008-09-14 22:32:28 +0000 |
| commit | ca50bd91311bd2f5321d3b7aab5dcbae246a34b0 (patch) | |
| tree | ecdf41a8832179fa822a469b9ebe47087cbbd80c | |
| parent | d4dc623e19240ce69bcb3232f19ca372f56471b9 (diff) | |
Notes
16 files changed, 8295 insertions, 2911 deletions
diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/Makefile b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/Makefile index c9e2fb9013..04236bbc7e 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/Makefile +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/Makefile @@ -1,9 +1,11 @@ # # $FreeBSD$ # $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/Makefile,v 1.19 2006/01/03 21:17:07 siebrand Exp $ -# Gebaseerd op: 1.97 # -# Build the FreeBSD Dutch Handbook. +# %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/Makefile +# %SRCID% 1.109 +# +# Bouw het Nederlandse FreeBSD Handboek. # # ------------------------------------------------------------------------ @@ -50,12 +52,13 @@ IMAGES_EN+= geom/striping.pic IMAGES_EN+= install/adduser1.scr IMAGES_EN+= install/adduser2.scr IMAGES_EN+= install/adduser3.scr +IMAGES_EN+= install/boot-loader-menu.scr IMAGES_EN+= install/boot-mgr.scr +IMAGES_EN+= install/config-country.scr IMAGES_EN+= install/console-saver1.scr IMAGES_EN+= install/console-saver2.scr IMAGES_EN+= install/console-saver3.scr IMAGES_EN+= install/console-saver4.scr -IMAGES_EN+= install/desktop.scr IMAGES_EN+= install/disklabel-auto.scr IMAGES_EN+= install/disklabel-ed1.scr IMAGES_EN+= install/disklabel-ed2.scr @@ -110,7 +113,6 @@ IMAGES_EN+= install/timezone2.scr IMAGES_EN+= install/timezone3.scr IMAGES_EN+= install/userconfig.scr IMAGES_EN+= install/userconfig2.scr -IMAGES_EN+= install/xf86setup.scr IMAGES_EN+= mail/mutt1.scr IMAGES_EN+= mail/mutt2.scr IMAGES_EN+= mail/mutt3.scr @@ -186,8 +188,13 @@ IMAGES_LIB+= callouts/7.png IMAGES_LIB+= callouts/8.png IMAGES_LIB+= callouts/9.png IMAGES_LIB+= callouts/10.png +IMAGES_LIB+= callouts/11.png +IMAGES_LIB+= callouts/12.png +IMAGES_LIB+= callouts/13.png +IMAGES_LIB+= callouts/14.png +IMAGES_LIB+= callouts/15.png -# +# # SRCS lists the individual SGML files that make up the document. Changes # to any of these files will force a rebuild # @@ -232,7 +239,7 @@ SRCS+= virtualization/chapter.sgml SRCS+= x11/chapter.sgml # Entities -SRCS+= chapters.ent +SRCS+= chapters.ent SYMLINKS= ${DESTDIR} index.html handbook.html diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/advanced-networking/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/advanced-networking/chapter.sgml index 6371849f47..3c5b047736 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/advanced-networking/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/advanced-networking/chapter.sgml @@ -1,58 +1,518 @@ <!-- - The FreeBSD Documentation Project + The FreeBSD Dutch Documentation Project $FreeBSD$ - $FreeBSDnl$ - Gebaseerd op: 1.351 - Placeholder versie + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/advanced-networking/chapter.sgml + %SRCID% 1.413 --> <chapter id="advanced-networking"> - <title>* Geavanceerde netwerken</title> + <chapterinfo> + <authorgroup> + <author> + <firstname>René</firstname> + <surname>Ladan</surname> + <contrib>Vertaald door </contrib> + </author> + </authorgroup> + </chapterinfo> + + <title>Geavanceerde netwerken</title> <sect1 id="advanced-networking-synopsis"> - <title>* Samenvatting</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Samenvatting</title> + + <para>Dit hoofdstuk zal een aantal onderwerpen over geavanceerde + netwerken behandelen.</para> + + <para>Na het lezen van dit hoofdstuk is bekend:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>De beginselen van gateways en routes.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Hoe IEEE 802.11- en &bluetooth;-apparaten te installeren. + </para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Hoe &os; als een bridge te laten werken.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Hoe een schijfloze machine vanaf het netwerk op te + starten.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Hoe Network Address Translation te installeren.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Hoe twee computers via PLIP met elkaar te verbinden.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Hoe IPv6 op een &os;-machine te installeren.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Hoe ATM in te stellen.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Hoe de mogelijkheden van CARP, het Common Access + Redundancy Protocol, aan te zetten en te benutten.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Voordat dit hoofdstuk gelezen wordt, dient de lezer:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>De beginselen van de scripts in + <filename>/etc/rc</filename> te begrijpen.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Bekend te zijn met basisnetwerktermen.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Te weten hoe een nieuwe &os;-kernel in te stellen en te + installeren (<xref linkend="kernelconfig">).</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Te weten hoe aanvullende software van derde partijen te + installeren (<xref linkend="ports">).</para> + </listitem> + </itemizedlist> </sect1> <sect1 id="network-routing"> <sect1info> <authorgroup> - <author> - <firstname>Coranth</firstname> - <surname>Gryphon</surname> + <author> + <firstname>Coranth</firstname> + <surname>Gryphon</surname> <contrib>Bijgedragen door </contrib> - </author> + </author> </authorgroup> </sect1info> - <title>* Gateways en routes</title> + <title>Gateways en routes</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm><primary>routing</primary></indexterm> - <sect2> - <title>* Een voorbeeld</title> + <indexterm><primary>gateway</primary></indexterm> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm><primary>subnet</primary></indexterm> + + <para>Indien een machine een andere machine over een netwerk wil + vinden, dient er een mechanisme te zijn dat beschrijft hoe van de + ene naar de andere machine te gaan. Dit wordt + <firstterm>routen</firstterm> genoemd. Een <quote>route</quote> + is een gedefinieerd adressenpaar: een <quote>bestemming</quote> en + een <quote>gateway</quote>. Het paar geeft aan dat door deze + <emphasis>gateway</emphasis> gecommuniceerd moet worden om bij + deze <emphasis>bestemming</emphasis> aan te komen. Er zijn drie + soorten bestemmingen: individuele host, subnetten en + <quote>standaard</quote>. De <quote>standaardroute</quote> wordt + gebruikt indien geen van de andere routes van toepassing zijn. + Verderop wordt verder op standaardroutes ingegaan. Er zijn ook + drie soorten gateways: individuele hosts, interfaces (ook wel + <quote>verbindingen </quote> genoemd), en + Ethernet-hardware-adressen (MAC-adressen).</para> + + <sect2> + <title>Een voorbeeld</title> + + <para>Om de verschillende aspecten van routen te illustreren, + wordt het volgende voorbeeld van <command>netstat</command> + gebruikt:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>netstat -r</userinput> +Routing tables + +Destination Gateway Flags Refs Use Netif Expire + +default outside-gw UGSc 37 418 ppp0 +localhost localhost UH 0 181 lo0 +test0 0:e0:b5:36:cf:4f UHLW 5 63288 ed0 77 +10.20.30.255 link#1 UHLW 1 2421 +example.com link#1 UC 0 0 +host1 0:e0:a8:37:8:1e UHLW 3 4601 lo0 +host2 0:e0:a8:37:8:1e UHLW 0 5 lo0 => +host2.example.com link#1 UC 0 0 +224 link#1 UC 0 0</screen> + + <indexterm><primary>standaardroute</primary></indexterm> + + <para>De eerste twee regels geven de standaardroute (die behandeld + wordt in de <link linkend="network-routing-default">volgende + sectie</link>) en de <hostid>localhost</hostid>-route aan.</para> + + <indexterm><primary>teruglusapparaat</primary></indexterm> + + <para>De interface (kolom <literal>Netif</literal>) dat deze + routeertabel aangeeft om voor <literal>localhost</literal> te + gebruiken is <devicename>lo0</devicename>, ook bekend als het + teruglusapparaat. Dit geeft aan dat alle verkeer voor deze + bestemming intern gehouden moet worden, in plaats van het over + het LAN te sturen, aangezien het alleen aankomt op de plaats + waar het verzonden werd.</para> + + <indexterm> + <primary>Ethernet</primary> + + <secondary>MAC-adres</secondary> + </indexterm> + + <para>Het volgende dat opvalt zijn de adressen die beginnen met + <hostid role="mac">0:e0:</hostid>. Dit zijn Ethernet-hardware + adressen, ook bekend als MAC-adressen. &os; zal automatisch + elke host (<hostid>test0</hostid> in het voorbeeld) op het + lokale Ethernet identificeren en een route voor die host + toevoegen, direct van deze host over de Ethernet-interface, + <devicename>ed0</devicename>. Er is ook een timeout (kolom + <literal>Expire</literal>) met deze routesoort geassocieerd, + die gebruikt wordt indien er binnen een bepaalde tijd geen + bericht komt van de host. Indien dit gebeurt, wordt de route + naar deze host automatisch verwijderd. Deze hosts worden + geïdentificeerd door middel van een mechanisme dat bekend + staat als RIP (Routing Information Protocol), dat routes naar + lokale hosts bepaald door middel van een kortste-pad + algoritme.</para> + + <indexterm><primary>subnet</primary></indexterm> + + <para>&os; zal ook subnetroutes voor het lokale subnet toevoegen + (<hostid role="ipaddr">10.20.30.255</hostid> is het + broadcast-adres voor het subnet + <hostid role="ipaddr">10.20.30</hostid>, en + <hostid role="domainname">example.com</hostid> is de + domeinnaam die bij dat subnet hoort). De aanduiding + <literal>link#1</literal> verwijst naar de eerste Ethernetkaart + in de machine. Merk op dat voor hen geen aanvullende interface + is gespecificeerd.</para> + + <para>Voor beide groepen (lokale netwerkhosts en lokale subnetten) + worden de routes automatisch ingesteld door een daemon genaamd + <application>routed</application>. Indien dit niet draait, + zullen alleen routes die statisch gedefinieerd (i.e. expliciet + vermeld zijn) bestaan.</para> + + <para>De regel met <literal>host1</literal> verwijst naar deze + host, het kent deze door het Ethernetadres. Aangezien het de + zendende host is, weet &os; dat het de teruglus-interface + (<devicename>lo0</devicename>) moet gebruiken, in plaats van het + over de Ethernet-interface te verzenden.</para> + + <para>De twee regels met <literal>host2</literal> geven een + voorbeeld van wat er gebeurt als een alias met &man.ifconfig.8; + gebruikt wordt (in de sectie over Ethernet staan redenen waarom + dit gedaan wordt). Het symbool <literal>=></literal> na de + interface <devicename>lo0</devicename> zegt dat niet alleen de + teruglus gebruikt wordt (aangezien dit adres ook verwijst naar + de lokale host), maar specifiek dat dit een alias is. Zulke + routes verschijnen alleen op de hosts die de alias ondersteunen; + alle andere hosts op het lokale netwerk vermelden simpelweg een + regel met <literal>link#1</literal> voor zulke routes.</para> + + <para>De laatste regel (bestemming subnet + <hostid role="ipaddr">224</hostid>) heeft te maken met + multicasten, wat in een andere sectie besproken wordt.</para> + + <para>Als laatste staan in de kolom <literal>Flags</literal> + verschillende attributen. Hieronder staat een korte tabel met + enkele van deze vlaggen en hun betekenis:</para> + + <informaltable frame="none" pgwide="1"> + <tgroup cols="2"> + <colspec colwidth="1*"> + + <colspec colwidth="4*"> + + <tbody> + <row> + <entry>U</entry> + + <entry>Up: De route is actief.</entry> + </row> + + <row> + <entry>H</entry> + + <entry>Host: De bestemming van de route is een enkele + host.</entry> + </row> + + <row> + <entry>G</entry> + + <entry>Gateway: Stuur alles voor deze bestemming door naar + dit verre systeem, dat zoekt daar uit waar het verder + naar te sturen.</entry> + </row> + + <row> + <entry>S</entry> + + <entry>Statisch: Deze route was handmatig ingesteld, dus + niet automatisch door het systeem aangemaakt.</entry> + </row> + + <row> + <entry>C</entry> + + <entry>Kloon: Maakt op basis van deze route een nieuwe + route aan voor machines waarmee verbinding wordt + gemaakt. Dit soort routes wordt gewoonlijk in lokale + netwerken gebruikt.</entry> + </row> + + <row> + <entry>W</entry> + + <entry>WasGekloond: Geeft aan dat een route automatisch + was ingesteld gebaseerd op een LAN (kloon)-route. + </entry> + </row> + + <row> + <entry>L</entry> + + <entry>Verbinding: De route maakt gebruik van verwijzingen + naar Ethernet-hardware.</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </informaltable> </sect2> <sect2 id="network-routing-default"> - <title>* Standaard routes</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Standaardroutes</title> + + <indexterm><primary>standaardroute</primary></indexterm> + + <para>Wanneer het lokale systeem een verbinding met een verre host + moet maken, controleert het de routeertabel op reeds bekende + paden. Indien de verre host binnen een subnet valt waarvan + bekend is hoe het bereikt kan worden (gekloonde routes), + controleert het systeem of het met de daarbij behorende + interface verbinding kan maken.</para> + + <para>Indien alle bekende paden falen, heeft het systeem + één laatste mogelijkheid: de + <quote>standaardroute</quote>. Deze route is een speciaal soort + gateway-route (gewoonlijk de enig aanwezige in het systeem) en + is altijd gemarkeerd met een <literal>c</literal> in het + vlaggenveld. Voor hosts op een LAN staat deze gateway ingesteld + op de machine die een directe verbinding met de buitenwereld + heeft (via een PPP-verbinding, DSL, kabelmodem, T1, of een ander + netwerkinterface).</para> + + <para>Indien de standaardroute wordt ingesteld voor een machine + die zelf als gateway naar de buitenwereld werkt, zal de + standaardroute de gateway-machine van de internetprovider + zijn.</para> + + <para>Hieronder volgt een voorbeeld van standaardroutes. Dit is + een veelgebruikte opstelling:</para> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="advanced-networking/net-routing"> + </imageobject> + + <textobject> + <literallayout class="monospaced"> +[Lokaal2] <--ether--> [Lokaal1] <--PPP--> [IP-Serv] <--ether--> [T1-GW] + </literallayout> + </textobject> + </mediaobject> + + <para>De hosts <hostid>Lokaal1</hostid> en + <hostid>Lokaal2</hostid> staan op deze site. + <hostid>Lokaal1</hostid> is verbonden met een internetprovider + via een inbel-PPP-verbinding. Deze PPP-server is door een LAN + verbonden met een andere gateway-computer door een externe + interface naar de Internet-feed van de internetprovider.</para> + + <para>De standaardroutes voor de machines zijn:</para> + + <informaltable frame="none" pgwide="1"> + <tgroup cols="3"> + <thead> + <row> + <entry>Host</entry> + + <entry>Standaard gateway</entry> + + <entry>Interface</entry> + </row> + </thead> + + <tbody> + <row> + <entry>Lokaal2</entry> + + <entry>Lokaal1</entry> + + <entry>Ethernet</entry> + </row> + + <row> + <entry>Lokaal1</entry> + + <entry>T1-GW</entry> + + <entry>PPP</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </informaltable> + + <para>Een veelvoorkomende vraag is <quote>Waarom (of hoe) moet + worden ingesteld dat <hostid>T1-GW</hostid> de standaard gateway + is voor <hostid>Lokaal1</hostid>, in plaats van de server van + de internetprovider waarmee het verbonden is?</quote>.</para> + + <para>Onthoud dat, aangezien de PPP-interface een adres gebruikt + op het lokale netwerk van de internetprovider voor deze kant van + de verbinding, routes voor alle andere machines op het lokale + netwerk van de internetprovider automatisch aangemaakt worden. + Daarom is het al bekend hoe de machine <hostid>T1-GW</hostid> + bereikt kan worden, dus is de tussenstap dat het verkeer eerst + naar de server van de internetprovider gestuurd wordt niet + nodig.</para> + + <para>Het is gebruikelijk om het adres <hostid + role="ipaddr">X.X.X.1</hostid> te gebruiken als het + gateway-adres voor het lokale netwerk. Dus (gebruikmakend van + hetzelfde voorbeeld), indien de lokale klasse-C adresruimte + <hostid role="ipaddr">10.20.30</hostid> was en de + internetprovider <hostid role="ipaddr">10.9.9</hostid> + gebruikte, zouden de standaardroutes als volgt zijn:</para> + + <informaltable frame="none" pgwide="1"> + <tgroup cols="2"> + <thead> + <row> + <entry>Host</entry> + + <entry>Standaardroute</entry> + </row> + </thead> + <tbody> + <row> + <entry>Lokaal2 (10.20.30.2)</entry> + + <entry>Lokaal1 (10.20.30.1)</entry> + </row> + <row> + <entry>Lokaal1 (10.20.30.1, 10.9.9.30)</entry> + + <entry>T1-GW (10.9.9.1)</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </informaltable> + + <para>De standaardroute kan eenvoudig met het bestand + <filename>/etc/rc.conf</filename> gedefinieerd worden. In dit + voorbeeld werd de volgende regel aan + <filename>/etc/rc.conf</filename> van <hostid>Lokaal2</hostid> + toegevoegd:</para> + + <programlisting>defaultrouter="10.20.30.1"</programlisting> + + <para>Het is ook mogelijk dit met het commando &man.route.8; + direct vanaf de opdrachtregel te doen:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>route add default 10.20.30.1</userinput></screen> + + <para>Voor meer informatie over het handmatig manipuleren van + netwerkrouteertabellen kan de hulppagina &man.route.8; + geraadpleegd worden.</para> </sect2> <sect2> - <title>* <quote>Dual Homed</quote> machines</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Dual Homed machines</title> + + <indexterm><primary>dual homed hosts</primary></indexterm> + + <para>Er is nog één andere soort opstelling die + behandeld dient te worden, en dat is een host die in twee + verschillende netwerken zit. Technisch gezien telt elke machine + die als gateway dienst doet (in bovenstaand voorbeeld door een + PPP-verbinding te gebruiken) als een dual-homed host. Maar de + term wordt echt alleen gebruikt om naar een machine te verwijzen + die in twee LAN's zit.</para> + + <para>In het ene geval heeft de machine twee Ethernetkaarten, + waarbij elke kaart een adres op de gescheiden subnetten heeft. + Een alternatief is dat de machine slechts één + Ethernetkaart heeft en gebruikt maakt van &man.ifconfig.8; + aliasing. Het eerste wordt gebruikt indien er twee fysiek + gescheiden Ethernet-netwerken in gebruik zijn, het laatste + indien er één fysiek netwerksegment is, maar er + twee logisch gescheiden subnetten zijn.</para> + + <para>In beide gevallen worden er routeertabellen aangemaakt zodat + elk subnet weet dat deze machine de gedefinieerde gateway + (ingaande route) naar het andere subnet is. Deze opstelling, + waarbij de machine dienst doet als router tussen de twee + subnetten, wordt vaak gebruikt voor het implementeren van + pakketfilters of firewall-beveiliging in één of + beide richtingen.</para> + + <para>Om deze machine daadwerkelijk pakketten te laten forwarden + tussen de twee interfaces, moet aan &os; verteld worden dat het + deze mogelijkheid aan moet zetten. In de volgende sectie staan + meer details over hoe dit te doen.</para> </sect2> <sect2 id="network-dedicated-router"> - <title>* Een router bouwen</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Een router bouwen</title> + + <indexterm><primary>router</primary></indexterm> + + <para>Een netwerkrouter is simpelweg een systeem dat pakketten van + de ene naar de andere interface doorstuurt. + Internetstandaarden en goede ontwerppraktijken verhinderen het + &os; Project dit standaard in &os; aan te zetten. Deze + mogelijkheid kan worden aangezet door de volgende variabele in + &man.rc.conf.5; op <literal>YES</literal> in te stellen:</para> + + <programlisting>gateway_enable=YES # Op YES instellen indien deze host een gateway is</programlisting> + + <para>Deze optie stelt de &man.sysctl.8; variabele + <varname>net.inet.ip.forwarding</varname> in op + <literal>1</literal>. Indien het nodig is om het routen + tijdelijk te stoppen, kan deze variabele tijdelijk op + <literal>0</literal> worden teruggezet.</para> + + <para>De nieuwe router heeft routes nodig om te weten waar het + het verkeer naar toe moet sturen. Voor een eenvoudig netwerk + kunnen statische routes gebruikt worden. &os; wordt met het + standaard BSD routeer-daemon &man.routed.8; geleverd, dat + RIP (zowel versie 1 en versie 2) en IRDP spreekt. Ondersteuning + voor BGP v4, OSPF v2, en andere slimme routeerprotocollen is + beschikbaar via het pakket <filename + role="package">net/zebra</filename>. Ook zijn + commerciële producten als + <application>&gated;</application> beschikbaar voor complexere + netwerkrouteer-oplossingen.</para> + + <indexterm><primary>BGP</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>RIP</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>OSPF</primary></indexterm> </sect2> <sect2> @@ -65,301 +525,2397 @@ </author> </authorgroup> </sect2info> + <!-- Feb 2004 --> - <title>* Opzetten van statische routes</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Statische routes opzetten</title> <sect3> - <title>* Handmatige configuratie</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Handmatige configuratie</title> + + <para>Er wordt van het volgende netwerk uitgegaan:</para> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="advanced-networking/static-routes"> + </imageobject> + + <textobject> + <literallayout class="monospaced"> + INTERNET + | (10.0.0.1/24) Standaardrouter naar Internet + | + |Interface xl0 + |10.0.0.10/24 + +------+ + | | RouterA + | | (FreeBSD gateway) + +------+ + | Interface xl1 + | 192.168.1.1/24 + | + +--------------------------------+ + Intern Net 1 | 192.168.1.2/24 + | + +------+ + | | RouterB + | | + +------+ + | 192.168.2.1/24 + | + Intern Net 2 + </literallayout> + </textobject> + </mediaobject> + + <para>In dit scenario is <hostid>RouterA</hostid> een + &os;-machine die dienst doet als router naar de rest van het + Internet. Het heeft een standaardroute ingesteld op <hostid + role="ipaddr">10.0.0.1</hostid>, dat het in staat stelt om + verbindingen met de buitenwereld te maken. Er wordt + aangenomen dat <hostid>RouterB</hostid> reeds juist is + ingesteld en dat het weet hoe het waar naar toe moet gaan. (In + dit plaatje is dit simpel. Voeg een standaardroute op + <hostid>RouterB</hostid> toe door <hostid + role="ipaddr">192.168.1.1</hostid> als gateway te + gebruiken.)</para> + + <para>De routeertabel voor <hostid>RouterA</hostid> zou er + ongeveer als volgt uitzien:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>netstat -nr</userinput> +Routing tables + +Internet: +Destination Gateway Flags Refs Use Netif Expire +default 10.0.0.1 UGS 0 49378 xl0 +127.0.0.1 127.0.0.1 UH 0 6 lo0 +10.0.0/24 link#1 UC 0 0 xl0 +192.168.1/24 link#2 UC 0 0 xl1</screen> + + <para>Met de huidige routeertabel is <hostid>RouterA</hostid> + niet in staat om Intern Net 2 te bereiken. Het heeft geen + route voor <hostid role="ipaddr">192.168.2.0/24</hostid>. Een + manier om dit te verhelpen is om de route handmatig toe te + voegen. Het volgende commando voegt het netwerk Intern Net 2 + toe aan de routeertabel van <hostid>RouterA</hostid> door + <hostid role="ipaddr">192.168.1.2</hostid> als de volgende hop + te gebruiken:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>route add -net 192.168.2.0/24 192.168.1.2</userinput></screen> + + <para>Nu kan <hostid>RouterA</hostid> elke host op het netwerk + <hostid role="ipaddr">192.168.2.0/24</hostid> bereiken.</para> </sect3> <sect3> - <title>* Persistente configuratie</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Persistente configuratie</title> + + <para>Bovenstaand voorbeeld is perfect voor het instellen van + een statische route op een draaiend systeem. Een probleem is + dat de routeerinformatie verdwijnt indien de &os;-machine + opnieuw wordt opgestart. De manier om een statische route toe + te voegen is om het in het bestand + <filename>/etc/rc.conf</filename> toe te voegen:</para> + + <programlisting># Voeg Intern Net 2 als een statische route toe +static_routes="internnet2" +route_internnet2="-net 192.168.2.0/24 192.168.1.2"</programlisting> + + <para>De instellingsvariabele <literal>static_routes</literal> + is een lijst van strings gescheiden door een spatie. Elke + string verwijst naar een routenaam. Bovenstaand voorbeeld + heeft slechts één string in + <literal>static_routes</literal>. Dit is de string + <replaceable>internnet2</replaceable>. Vervolgens wordt een + instellingsvariabele + <literal>route_<replaceable>internnet2</replaceable></literal> + toegevoegd waarin alle instellingsparameters staan die aan + het commando &man.route.8; moeten worden doorgegeven. Voor + bovenstaand voorbeeld zou het volgende commando zijn + gebruikt:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>route add -net 192.168.2.0/24 192.168.1.2</userinput></screen> + + <para>Dus is <literal>"-net 192.168.2.0/24 192.168.1.2"</literal> + nodig.</para> + + <para>Zoals hierboven is vermeld is het mogelijk om meerdere + strings in <literal>static_routes</literal> te hebben. Dit + maakt het mogelijk om meerdere statische routes aan te maken. + De volgende regels geven een voorbeeld van het toevoegen van + statische routes voor de netwerken <hostid + role="ipaddr">192.168.0.0/24</hostid> en <hostid + role="ipaddr">192.168.1.0/24</hostid> op een denkbeeldige + router:</para> + + <programlisting>static_routes="net1 net2" +route_net1="-net 192.168.0.0/24 192.168.0.1" +route_net2="-net 192.168.1.0/24 192.168.1.1"</programlisting> </sect3> </sect2> <sect2> - <title>* Routes propageren</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Routes propageren</title> + + <indexterm><primary>routes propageren</primary></indexterm> + + <para>Er is al gesproken over hoe routes naar de buitenwereld te + definiëren, maar niet over hoe de buitenwereld ons kan + vinden.</para> + + <para>Het is al bekend dat routeertabellen aangemaakt kunnen + worden zodat al het verkeer voor een bepaalde adresruimte (in + ons voorbeeld een klasse-C subnet) naar een bepaalde host op dat + netwerk gezonden kan worden, dat de ingaande pakketten + doorgeeft.</para> + + <para>Wanneer een adresruimte aan een site wordt toegewezen, stelt + de serviceprovider al hun routeertabellen zodanig in dat al het + verkeer voor het bijhorende subnet naar de PPP-verbinding van de + site gezonden wordt. Maar hoe weten sites door het land heen + hoe naar de internetprovider van deze site te versturen?</para> + + <para>Er bestaat een systeem (dat veel lijkt op de gedistribueerde + DNS-informatie) dat alle toegewezen adresruimtes bijhoudt, en + hun verbindingspunt met de Internet Backbone definieert. De + <quote>Backbone</quote> zijn de grote kabels die Internetverkeer + door het land en over de wereld sturen. Elke backbone-machine + heeft een kopie van een master-verzameling van tabellen, die + verkeer voor een bepaald netwerk naar een bepaalde + backbone-carrier sturen, en van daaruit naar een keten van + serviceproviders totdat het het netwerk van de site + bereikt.</para> + + <para>Het is de taak van de serviceprovider om bij de + backbone-sites aan te geven dat zij het verbindingspunt (en dus + het ingaande pad) zijn voor de site. Dit staat bekend als + routepropagatie.</para> </sect2> <sect2> - <title>* Problemen oplossen</title> + <title>Problemen oplossen</title> + + <indexterm><primary><command>traceroute</command></primary></indexterm> + + <para>Soms is er een probleem met routepropagatie en kunnen + sommige sites geen verbinding maken. Misschien is het nuttigste + commando om proberen uit te zoeken waar het routen misgaat + &man.traceroute.8;. Het is ook nuttig als er geen verbinding + mogelijk lijkt met een verre machine (dus als &man.ping.8; + faalt).</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>Het commando &man.traceroute.8; wordt gedraaid met de naam + van de verre host waarmee geprobeerd wordt te verbinden. Het + laat de gateway-hosts zien langs het gepoogde pad, dat + uiteindelijk de doelhost bereikt, of wegens een gebrek aan + verbinding afgebroken wordt.</para> + + <para>Raadpleeg voor meer informatie de hulppagina voor + &man.traceroute.8;.</para> </sect2> <sect2> - <title>* Multicast routering</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Multicast routen</title> + + <indexterm><primary>multicast routen</primary></indexterm> + + <indexterm> + <primary>kernelopties</primary> + + <secondary>MROUTING</secondary> + </indexterm> + + <para>&os; ondersteunt zowel multicast-applicaties als multicast + routen van huis uit. Voor multicast-applicaties is geen + speciale configuratie van &os; nodig; applicaties draaien over + het algemeen als geleverd. Voor multicast routen dient + ondersteuning in de kernel gecompileerd te worden:</para> + + <programlisting>options MROUTING</programlisting> + + <para>Ook dient de multicast-routeer-daemon &man.mrouted.8; + ingesteld worden zodat het tunnels en <acronym>DVMRP</acronym> + via <filename>/etc/mrouted.conf</filename> aanmaakt. Kijk voor + meer details over multicast-instellingen in de hulppagina voor + &man.mrouted.8;.</para> + + <note> + <para>Sinds &os; 7.0 is het multicast-routeer-daemon + &man.mrouted.8; uit het basissysteem verwijderd. Het + implementeert het multicast-routeer-protocol + <acronym>DVRMP</acronym>, welke in veel multicast-installaties + grotendeels is vervangen door &man.pim.4;. De gerelateerde + gereedschappen &man.map-mbone.8; en &man.mrinfo.8; zijn ook + verwijderd. Deze programma's zijn nu beschikbaar in de &os; + Ports Collectie als <filename + role="package">net/mrouted</filename>.</para> + </note> </sect2> </sect1> <sect1 id="network-wireless"> <sect1info> <authorgroup> - <author> - <firstname>Eric</firstname> - <surname>Anderson</surname> - <contrib>Geschreven door </contrib> - </author> + <author> + <othername>Loader</othername> + </author> + + <author> + <firstname>Marc</firstname> + <surname>Fonvieille</surname> + </author> + + <author> + <firstname>Murray</firstname> + <surname>Stokely</surname> + </author> </authorgroup> </sect1info> - <title>* Draadloze netwerken</title> + <title>Draadloze netwerken</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm><primary>draadloze netwerken</primary></indexterm> - <sect2> - <title>* Introductie</title> + <indexterm> + <primary>802.11</primary> - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect2> + <see>draadloze netwerken</see> + </indexterm> <sect2> - <title>* Draadloze operatie modes</title> + <title>De beginselen van draadloos netwerken</title> + + <para>De meeste draadloze netwerken zijn op de IEEE 802.11 + standaarden gebaseerd. Een eenvoudig draadloos netwerk bestaat + uit meerdere stations die met radio's communiceren die in de + 2,4GHz of de 5GHz band uitzenden (alhoewel dit regionaal + varieert en het ook verandert om communicatie in de 2,3GHz en + de 4,9GHz banden mogelijk te maken).</para> + + <para>802.11-netwerken zijn op twee manieren georganiseerd: in + <emphasis>infrastructuurmodus</emphasis> treedt + één station als meester op, alle andere stations + associëren met dit station; dit netwerk staat bekend als + een BSS en het meesterstation heet een toegangspunt (AP). In + een BSS gaat alle communicatie via het AP; zelfs als een station + met een ander draadloos station wil communiceren gaan de + boodschappen door het AP. In de tweede netwerkvorm is er geen + meester en communiceren de stations direct. Deze netwerkvorm is + een IBSS en staat gewoonlijk bekend als een <emphasis>ad-hoc + netwerk</emphasis>.</para> + + <para>802.11 netwerken begonnen in de 2,4GHz band waarbij gebruik + werd gemaakt van protocollen die door de IEEE 802.11 en 802.11b + standaarden worden gedefinieerd. Deze specificaties omvatten de + werkfrequenties, karakteristieken van de MAC-lagen waaronder + frame- en zendsnelheden (communicatie kan met verschillende + snelheden plaatsvinden). Later definieerde de 802.11a-standaard + het werken in de 5GHz band, inclusief andere mechanismen voor + signalering en hogere zendsnelheden. Nog later werd de + 802.11g-standaard gedefinieerd om gebruik te kunnen maken van de + signalerings- en zendmechanismen van 802.11a in de 2,4GHz band + zodanig dat het met terugwerkende kracht werkt op + 802.11b-netwerken.</para> + + <para>Afgezien van de onderliggende zendtechnieken beschikken + 802.11-netwerken over een verscheidenheid aan + beveiligingstechnieken. De originele 802.11-specificaties + definieerden een eenvoudig beveiligingsprotocol genaamd WEP. + Dit protocol maakt gebruik van een vaste, van te voren gedeelde + sleutel en het cryptografische algoritme RC4 om de gegevens die + over het netwerk verstuurd worden te coderen. Alle stations + dienen dezelfde sleutel te gebruiken om te kunnen communiceren. + Het is bewezen dat dit mechanisme eenvoudig te kraken is en + wordt nu, afgezien om voorbijgaande gebruikers te ontmoedigen + het netwerk te gebruiken, nog zelden gebruikt. De huidige + beveiligingsmethoden worden gegeven door de IEEE 802.11i + specificatie dat nieuwe cryptografische algoritmen en een + aanvullend protocol om stations aan een toegangspunt te + authenticeren en om sleutels voor gegevenscommunicatie uit te + wisselen definieert. Verder worden cryptografische sleutels + periodiek ververst en zijn er mechanismen om indringpogingen + te detecteren (en om indringpogingen tegen te gaan). Een andere + specificatie van een veelgebruikt beveiligingsprotocol in + draadloze netwerken is WPA. Dit was een voorloper op 802.11i + en gedefinieerd door een industriegroep als een tussenmaatregel + terwijl er gewacht werd op de ratificatie van 802.11i. WPA + specificeert een deel van de eisen van 802.11i en is ontworpen + voor implementatie op verouderde hardware. In het bijzonder + vereist WPA alleen de TKIP-sleutel die van de originele + WEP-sleutel is afgeleid. 802.11i staat het gebruik van TKIP toe + maar vereist ook ondersteuning voor een sterkere sleutel, + AES-CCM, om gegevens te versleutelen. (De AES-sleutel was niet + nodig in WPA omdat het rekenkundig te kostbaar werd geacht voor + implementatie op verouderde hardware.)</para> + + <para>Afgezien van de bovenstaande protocolstandaarden is de + andere belangrijke standaard waarvan bewustzijn belangrijk is + 802.11e. Deze standaard definieert het opstellen van + multimediatoepassingen zoals gestroomde video en voice over IP + (VoIP) binnen een 802.11-netwerk. Net als 802.11i heeft ook + 802.11e een voorgaande specificatie genaamd WME (later hernoemd + tot WMM) die door een industriegroep is gedefinieerd als een + deelverzameling van 802.11e die nu kan worden gebruikt om + multimediatoepassingen mogelijk te maken terwijl er gewacht + wordt op de uiteindelijke ratificatie van 802.11e. Het + belangrijkste om over 802.11e en WME/WMM te weten is dat ze + gepriotiseerd verkeersgebruik van een draadloos netwerk mogelijk + maken door middel van Quality of Service (QoS) protocollen en + protocollen voor verbeterde mediatoegang. Een juiste + implementatie van deze protocollen maken snelle gegevensbursts + en gepriotiseerde verkeersstromen mogelijk.</para> + + <para>Sinds versie 6.0 ondersteunt &os; netwerken die met 802.11a, + 802.11b, en 802.11g werken. Ook worden de + veiligheidsprotocollen WPA en 802.11i ondersteund (samen met + 11a, 11b, of 11g) en QoS en de verkeerspriorisatieprotocollen + die nodig zijn voor de protocollen WME/WMM worden voor een + beperkte verzameling draadloze apparatuur ondersteund.</para> + </sect2> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2 id="network-wireless-basic"> + <title>Basisinstallatie</title> <sect3> - <title>* BSS mode</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect3> - - <sect3> - <title>* IBSS mode</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Kernelinstellingen</title> + + <para>Om van een draadloos netwerk gebruik te maken is het nodig + om een draadloze netwerkkaart te hebben en om de kernel met de + juiste ondersteuning voor draadloze netwerken in te stellen. + Het laatste is verdeeld in meerdere modulen zodat alleen de + software ingesteld hoeft te worden die daadwerkelijk gebruikt + zal worden.</para> + + <para>Ten eerste is een draadloos netwerkapparaat nodig. De + meestgebruikte apparaten zijn degenen die onderdelen van + Atheros gebruiken. Deze apparaten worden ondersteund door het + stuurprogramma &man.ath.4; en voor hen dient de volgende regel + aan het bestand <filename>/boot/loader.conf</filename> + toegevoegd te worden:</para> + + <programlisting>if_ath_load="YES"</programlisting> + + <para>Het stuurprogramma voor Atheros is opgedeeld in drie + verschillende delen: het eigenlijke stuurprogramma + (&man.ath.4;), de ondersteuningslaag voor de hardware die + chip-specifieke functies afhandelt (&man.ath.hal.4;), en een + algoritme om de snelheid om frames te verzenden te kiezen uit + een reeks mogelijke waarden (hier ath_rate_sample). Indien + deze ondersteuning als modules wordt geladen, zullen de + afhankelijkheden automatisch afgehandeld worden. Voor andere + apparaten dan die van Atheros dient de module voor dat + stuurprogramma geladen te worden; bijvoorbeeld:</para> + + <programlisting>if_wi_load="YES"</programlisting> + + <para>voor apparaten die op onderdelen van Intersil Prism zijn + gebaseerd (stuurprogramma &man.wi.4;).</para> + + <note> + <para>In de rest van dit document zal een &man.ath.4; apparaat + gebruikt worden, de naam van het apparaat in de voorbeelden + dient aangepast te worden aan de lokale installatie. Een + lijst van beschikbare draadloze stuurprogramma's staat aan + begin van de hulppagina &man.wlan.4;. Indien er geen + origineel stuurprogramma voor het draadloze apparaat + bestaat, is het mogelijk om te proberen om direct het + stuurprogramma van &windows; proberen te gebruiken met + behulp van de stuurprogramma-wrapper <link + linkend="config-network-ndis">NDIS</link>.</para> + </note> + + <para>Nadat het apparaatstuurprogramma is ingesteld is het ook + nodig om de ondersteuning voor 802.11-netwerken waarvan het + stuurprogramma gebruik maakt in te stellen. Voor het + stuurprogramma &man.ath.4; zijn dit minimaal de modules + &man.wlan.4;, <literal>wlan_scan_ap</literal> en + <literal>wlan_scan_sta</literal>; de module &man.wlan.4; wordt + automatisch geladen met het stuurprogramma voor draadloze + apparaten, de overige modules dienen tijdens het opstarten + geladen te worden via het bestand + <filename>/boot/loader.conf</filename>:</para> + + <programlisting>wlan_scan_ap_load="YES" +wlan_scan_sta_load="YES"</programlisting> + + <para>Daarvoor zijn ook de modules nodig die cryptografische + ondersteuning implementeren voor de te gebruiken + veiligheidsprotocollen. Het is de bedoeling dat ze dynamisch + door de module &man.wlan.4; worden geladen maar momenteel + dienen ze handmatig ingesteld te worden. De volgende modules + zijn beschikbaar: &man.wlan.wep.4;, &man.wlan.ccmp.4;, en + &man.wlan.tkip.4;. Zowel de stuurprogramma's + &man.wlan.ccmp.4; en &man.wlan.tkip.4; zijn alleen nodig + indien het veiligheidsprotocol WPA en/of 802.11i gebruikt + wordt. Indien het netwerk geheel open dient te zijn (i.e. + geen versleuteling) is zelfs de ondersteuning van + &man.wlan.wep.4; niet nodig. Om deze modules tijdens het + opstarten te laden, dienen de volgende regels aan + <filename>/boot/loader.conf</filename> toegevoegd te worden: + </para> + + <programlisting>wlan_wep_load="YES" +wlan_ccmp_load="YES" +wlan_tkip_load="YES"</programlisting> + + <para>Nadat deze informatie aan het instellingenbestand om het + systeem op te starten (i.e. + <filename>/boot/loader.conf</filename>) is toegevoegd, is het + noodzakelijk om de &os;-computer opnieuw op te starten. + Indien het ongewenst is om de computer nu opnieuw op te + starten, kunnen de modules ook handmatig worden geladen door + &man.kldload.8; te gebruiken.</para> + + <note> + <para>Indien het gebruik van modules ongewenst is, kunnen deze + stuurprogramma's in de kernel worden gecompileerd door de + volgende regels aan het kernelinstellingenbestand toe te + voegen:</para> + + <programlisting>device ath # Atheros IEEE 802.11 stuurprogramma voor draadloze netwerken +device ath_hal # Atheros Hardware Access Layer +device ath_rate_sample # John Bicket's SampleRate stuuralgoritme. +device wlan # 802.11 ondersteuning (vereist) +device wlan_scan_ap # 802.11 AP-modus scannen +device wlan_scan_sta # 802.11 STA-modus scannen +device wlan_wep # WEP crypto ondersteuning voor 802.11 apparaten +device wlan_ccmp # AES-CCMP crypto ondersteuning voor 802.11 apparaten +device wlan_tkip # TKIP en Michael crypto ondersteuning voor 802.11 apparaten</programlisting> + + <para>Met deze informatie in het kernelinstellingenbestand kan + de kernel opnieuw gecompileerd en de &os;-computer opnieuw + opgestart worden.</para> + </note> + + <para>Wanneer het systeem draait, is het mogelijk om enige + informatie over de draadloze apparaten in de + opstartboodschappen te vinden, zoals:</para> + + <screen>ath0: <Atheros 5212> mem 0xff9f0000-0xff9fffff irq 17 at device 2.0 on pci2 +ath0: Ethernet address: 00:11:95:d5:43:62 +ath0: mac 7.9 phy 4.5 radio 5.6</screen> </sect3> </sect2> <sect2> - <title>* Infrastructuur mode</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Infrastructuurmodus</title> - <sect3> - <title>* Toegangspunten</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect3> + <para>De infrastructuur- of BSS-modus is de modus die normaliter + gebruikt wordt. In deze modus zijn een aantal draadloze + toegangspunten verbonden met een bedraad netwerk. Elk draadloos + netwerk heeft een eigen naam, deze naam wordt de SSID van het + netwerk genoemd. Draadloze cliënten verbinden zich met de + draadloze toegangspunten.</para> <sect3> - <title>* Een &os; toegangspunt bouwen</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>&os; cliënten</title> <sect4> - <title>* Benodigdheden</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Hoe toegangspunten te vinden</title> + + <para>Voor het scannen van netwerken wordt het commando + <command>ifconfig</command> gebruikt. Het kan even duren + voordat dit verzoek is afgehandeld aangezien het systeem op + elke beschikbare draadloze frequentie naar toegangspunten + moet zoeken. Alleen de super-gebruiker kan zo'n scan + opzetten:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> up scan</userinput> +SSID BSSID CHAN RATE S:N INT CAPS +dlinkap 00:13:46:49:41:76 6 54M 29:3 100 EPS WPA WME +freebsdap 00:11:95:c3:0d:ac 1 54M 22:1 100 EPS WPA</screen> + + <note> + <para>De interface dient als up te worden gemarkeerd + voordat het scannen begint. Voor verdere scans is het + niet nodig om de interface als up te markeren.</para> + </note> + + <para>De uitvoer van een scanverzoek vermeld elk gevonden + BSS/IBSS-netwerk. Naast de naam van het netwerk, + <literal>SSID</literal>, staat het <literal>BSSID</literal>, + wat het MAC-adres van het toegangspunt is. Het veld + <literal>CAPS</literal> identificeert het type van elk + netwerk en de mogelijkheden van de stations die daar + werkzaam zijn:</para> + + <variablelist> + <varlistentry> + <term><literal>E</literal></term> + + <listitem> + <para>Uitgebreide dienstenverzameling (ESS). Geeft aan + dat het station deel uitmaakt van een + infrastructuurnetwerk (in tegenstelling tot een IBSS-/ + ad-hoc-netwerk).</para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> + <term><literal>I</literal></term> + + <listitem> + <para>IBSS-/ad-hoc-netwerk. Geeft aan dat het station + deel uitmaakt van een ad-hoc-netwerk (in tegenstelling + tot een ESS-netwerk).</para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> + <term><literal>P</literal></term> + + <listitem> + <para>Privacy. Vertrouwelijkheid is vereist voor alle + gegevensframes die binnen het BSS worden uitgewisseld. + Dit betekent dat dit BSS eist dat het station + cryptografische middelen als WEP, TKIP of AES-CCMP + dient te gebruiken om de gegevensframes die met + anderen worden uitgewisseld te versleutelen en te + ontsleutelen.</para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> + <term><literal>S</literal></term> + + <listitem> + <para>Korte preambule. Geeft aan dat het netwerk korte + preambules gebruikt (gedefinieerd in 802.11b Hoge + Snelheid/DSSS PHY, korte preambule gebruikt een + 56-bits synchronisatieveld in tegenstelling tot een + 128-bits dat bij lange preambules wordt + gebruikt).</para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> + <term><literal>s</literal></term> + + <listitem> + <para>Korte slottijd. Geeft aan dat het 802.11g-netwerk + een korte slottijd gebruikt omdat er geen verouderde + (802.11b) stations aanwezig zijn.</para> + </listitem> + </varlistentry> + </variablelist> + + <para>Het is ook mogelijk om de huidige lijst van bekende + netwerken weer te geven met:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> list scan</userinput></screen> + + <para>Deze informatie kan automatisch bijgewerkt worden door + de adapter of handmatig met een <option>scan</option> + verzoek. Oude gegevens worden automatisch uit de cache + verwijderd, dus kan deze lijst na verloop van tijd korter + worden tenzij er meer scanverzoeken gedaan worden.</para> </sect4> <sect4> - <title>* Het opzetten</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Basisinstellingen</title> + + <para>Deze sectie geeft een eenvoudig voorbeeld hoe de + draadloze netwerkadapter in &os; zonder encryptie aan de + praat te krijgen. Nadat deze concepten bekend zijn, wordt + het sterk aangeraden om <link + linkend="network-wireless-WPA">WPA</link> te gebruiken om + de draadloze netwerken op te zetten.</para> + + <para>Er zijn drie basisstappen om een draadloos netwerk in te + stellen: een toegangspunt kiezen, het station authenticeren, + en een IP-adres instellen. De volgende secties behandelen + elk een stap.</para> + + <sect5> + <title>Een toegangspunt kiezen</title> + + <para>In de meeste gevallen is het voldoende om het systeem + een toegangspunt gebaseerd op de ingebouwde heuristieken + te laten kiezen. Dit is het standaardgedrag wanneer een + interface als up wordt gemarkeerd of als een interface + wordt ingesteld door het te noemen in + <filename>/etc/rc.conf</filename>, bijvoorbeeld:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="DHCP"</programlisting> + + <para>Indien er meerdere toegangspunten zijn en het gewenst + is om een specifieke te kiezen, kan dit met het SSID: + </para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="ssid <replaceable>uw_ssid_hier</replaceable> DHCP"</programlisting> + + <para>In een omgeving waar meerdere toegangspunten hetzelfde + SSID hebben (vaak gedaan om roamen eenvoudiger te maken) + kan het nodig zijn om met één specifiek + apparaat te associëren. In dit geval kan ook het + BSSID van het toegangspunt gespecificeerd worden (het SSID + kan ook weggelaten worden):</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="ssid <replaceable>uw_ssid_hier</replaceable> bssid <replaceable>xx:xx:xx:xx:xx:xx</replaceable> DHCP</programlisting> + + <para>Er zijn andere manieren om de keuze van een + toegangspunt te beperken zoals het beperken van het aantal + frequenties waarop het systeem scant. Dit kan handig zijn + bij multi-band-netwerkkaarten aangezien het scannen van + alle mogelijke kanalen tijdrovend kan zijn. Om de werking + tot een specifieke band te beperken kan de parameter + <option>mode</option> gebruikt worden; bijvoorbeeld:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="mode <replaceable>11g</replaceable> ssid <replaceable>uw_ssid_hier</replaceable> DHCP"</programlisting> + + <para>zal de kaart forceren om te werken in 802.11g welke + alleen voor 2,4GHz frequenties is gedefinieerd dus de 5GHz + kanalen blijven buiten beschouwing. Andere manieren om + dit te doen zijn de parameter <option>channel</option>, + om bewerkingen op één specifieke frequentie + vast te zetten, en de parameter <option>chanlist</option>, + om een lijst van te scannen kanalen te specificeren. Meer + informatie over deze parameters kan in de hulppagina + &man.ifconfig.8; gevonden worden.</para> + </sect5> + + <sect5> + <title>Authenticatie</title> + + <para>Nadat er een toegangspunt is gekozen moet het station + zich authenticeren voordat het gegevens kan versturen. + Authenticatie kan op verschillende manieren gebeuren. Het + meest gebruikte schema wordt open authenticatie genoemd en + staat doe dat elk station aan het netwerk deelneemt en + communiceert. Deze manier van authenticatie dient + gebruikt te worden voor testdoeleinden tijdens het voor de + eerste keer opzetten van een draadloos netwerk. Andere + schema's vereisen dat cryptografische overeenkomsten + voltooid worden voordat gegevensverkeer kan stromen; ofwel + door vooraf gedeelde sleutels of geheimen te gebruiken, of + door complexere schema's te gebruiken welke achterliggende + diensten zoals RADIUS betrekken. De meeste gebruikers + zullen open authenticatie gebruiken welke de + standaardinstelling is. De dan meest voorkomende + opstelling is WPA-PSK, ook bekend als WPA Personal, welke + <link linkend="network-wireless-wpa-wpa-psk">hieronder + </link> beschreven is.</para> + + <note> + <para>Indien er een &apple; &airport; Extreme basisstation + als toegangspunt wordt gebruikt kan het nodig zijn om + gedeelde-sleutel-authenticatie samen met een WEP-sleutel + in te stellen. Dit kan gedaan worden in het bestand + <filename>/etc/rc.conf</filename> of door het programma + &man.wpa.supplicant.8; te gebruiken. Indien er een + enkel &airport; basisstation wordt gebruikt kan de + toegang met zoiets als het volgende worden + ingesteld:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="authmode shared wepmode on weptxkey <replaceable>1</replaceable> wepkey <replaceable>01234567</replaceable> DHCP"</programlisting> + + <para>Over het algemeen dient authenticatie via gedeelde + sleutels worden voorkomen omdat het het materiaal van de + WEP-sleutel op een zeer afgedwongen manier gebruikt wat + het zelfs gemakkelijker maakt om de sleutel te kraken. + Indien WEP gebruikt moet worden (bijvoorbeeld voor + compatibiliteit met verouderde apparaten) is het beter + om WEP met <literal>open</literal> authenticatie te + gebruiken. Meer informatie met betrekking tot WEP kan + gevonden worden in <xref linkend="network-wireless-wep">. + </para> + </note> + </sect5> + + <sect5> + <title>Een IP-adres verkrijgen met DHCP</title> + + <para>Nadat het toegangspunt is gekozen en de parameters + voor de authenticatie zijn ingesteld, dient er een + IP-adres ter communicatie verkregen worden. In de meeste + gevallen wordt het draadloze IP-adres verkregen via DHCP. + Om dat te bereiken, dient + <filename>/etc/rc.conf</filename> bewerkt te worden en + <literal>DHCP</literal> aan de instellingen voor het + apparaat toegevoegd te worden zoals in de verschillende + bovenstaande voorbeelden is laten zien:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="DHCP"</programlisting> + + <para>Op dit moment kan de draadloze interface geactiveerd + worden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>/etc/rc.d/netif start</userinput></screen> + + <para>Wanneer de interface draait, kan + <command>ifconfig</command> gebruikt worden om de status + van de interface <devicename>ath0</devicename> te + zien:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable></userinput> +ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet6 fe80::211:95ff:fed5:4362%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + inet 192.168.1.100 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.1.255 + ether 00:11:95:d5:43:62 + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect (OFDM/54Mbps) + status: associated + ssid dlinkap channel 6 bssid 00:13:46:49:41:76 + authmode OPEN privacy OFF txpowmax 36 protmode CTS bintval 100</screen> + + <para>Het <literal>status: associated</literal> betekent + dat er verbinding is met een draadloos netwerk (in dit + geval met het netwerk <literal>dlinkap</literal>). Het + gedeelte <literal>bssid 00:13:46:49:41:76</literal> is het + MAC-adres van het toegangspunt; de regel met + <literal>authmode</literal> vertelt dat de communicatie + niet versleuteld (<literal>OPEN</literal>) is.</para> + </sect5> + + <sect5> + <title>Statisch IP-adres</title> + + <para>In het geval dat het niet mogelijk is om een IP-adres + van een DHCP-server te krijgen, kan er een vast IP-adres + worden ingesteld. Vervang het sleutelwoord + <literal>DHCP</literal> van hierboven met de + adresinformatie. Zorg ervoor dat de andere parameters + voor het selecteren van een toegangspunt behouden + blijven:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="ssid <replaceable>uw_ssid_hier</replaceable> inet <replaceable>192.168.1.100</replaceable> netmask <replaceable>255.255.255.0</replaceable>"</programlisting> + </sect5> + </sect4> <!--(rene) ontbreekt in en_US rev 1.413--> + + <sect4 id="network-wireless-wpa"> + <title>WPA</title> + + <para>WPA (Wi-Fi Protected Access) is een beveiligingsprotocol + dat samen met 802.11-netwerken wordt gebruikt om het gebrek + aan degelijke authenticatie en de zwakte van <link + linkend="network-wireless-wep">WEP</link> te benadrukken. + WPA verbetert het 802.1X-authenticatieprotocol en gebruikt + een sleutel gekozen uit meerdere in plaats van WEP voor + gegevensintegriteit. De enige sleutel welke WPA vereist is + TKIP (Temporary Key Integrity Protocol), een sleutel dat de + basis-RC4-sleutel welke door WEP wordt gebruikt uitbreidt + door integriteitscontroles, knoeidetectie, en maatregelen om + op elke gedetecteerde inbraak te reageren toe te voegen. + TKIP is ontworpen om op verouderde hardware met enkel + wijzigingen in software te draaien; het representeert een + compromis dat de veiligheid verbetert maar nog steeds niet + geheel immuun is tegen aanvallen. WPA specificeert ook de + sleutel AES-CCMP als een alternatief voor TKIP welke te + verkiezen is indien mogelijk; voor deze specificatie wordt + gewoonlijk de term WPA2 (of RSN) gebruikt.</para> + + <para>WPA definieert protocollen voor authenticatie en + versleuteling. Authenticatie gebeurt het meeste door + één van deze twee technieken te gebruiken: + door 802.1X en een achterliggende authenticatiedienst zoals + RADIUS, of door een minimale overeenkomst tussen het station + en het toegangspunt door een van te voren gedeeld geheim te + gebruiken. Het eerste wordt vaak WPA Enterprise genoemd en + het laatste staat bekend als WPA Personal. Aangezien de + meeste mensen geen achterliggende RADIUS-server voor een + draadloos netwerk zullen opzetten, is WPA-PSK veruit de + meest gebruikte configuratie voor WPA.</para> + + <para>Het beheer van de draadloze verbinding en de + authenticatie (sleutelonderhandeling of authenticatie met + een server) gebeurt met het gereedschap + &man.wpa.supplicant.8;. Dit programma vereist dat er een + instellingenbestand, + <filename>/etc/wpa_supplicant.conf</filename>, draait. + Meer informatie over dit bestand kan in de hulppagina + &man.wpa.supplicant.conf.5; worden gevonden.</para> + + <sect5 id="network-wireless-wpa-wpa-psk"> + <title>WPA-PSK</title> + + <para>WPA-PSK, ook bekend als WPA-Personal, is gebaseerd op + een vooraf gedeelde sleutel (PSK) gegenereerd vanuit een + gegeven wachtwoord die gebruikt zal worden als de + hoofdsleutel in het draadloze netwerk. Dit betekent dat + alle draadloze gebruikers dezelfde sleutel zullen delen. + WPA-PSK is bedoeld voor kleine netwerken waar het gebruik + van een authenticatieserver niet mogelijk of gewenst + is.</para> + + <warning> + <para>Gebruik altijd sterke wachtwoorden welke voldoende + lang zijn en opgebouwd zijn uit een grote + tekenverzameling zodat ze niet gemakkelijk worden + geraden of aangevallen.</para> + </warning> + + <para>De eerste stap is het instellen van het bestand + <filename>/etc/wpa_supplicant.conf</filename> met het SSID + en de vooraf gedeelde sleutel van het netwerk:</para> + + <programlisting>network={ + ssid="freebsdap" + psk="freebsdmall" +}</programlisting> + + <para>Daarna zal in <filename>/etc/rc.conf</filename> worden + aangegeven dat de draadloze configuratie met WPA zal + gebeuren en dat het IP-adres met DHCP zal worden + verkregen:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="WPA DHCP"</programlisting> + + <para>Hierna kan de interface geactiveerd worden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput><filename>/etc/rc.d/netif</filename> start</userinput> +Starting wpa_supplicant. +DHCPDISCOVER on ath0 to 255.255.255.255 port 67 interval 5 +DHCPDISCOVER on ath0 to 255.255.255.255 port 67 interval 6 +DHCPOFFER from 192.168.0.1 +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPACK from 192.168.0.1 +bound to 192.168.0.254 -- renewal in 300 seconds. +ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet6 fe80::211:95ff:fed5:4362%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + inet 192.168.0.254 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + ether 00:11:95:d5:43:62 + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect (OFDM/36Mbps) + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode WPA privacy ON deftxkey UNDEF TKIP 2:128-bit txpowmax 36 + protmode CTS roaming MANUAL bintval 100</screen> + + <para>Ook kan gepoogd worden dit handmatig in te stellen + door hetzelfde + <filename>/etc/wpa_supplicant.conf</filename> als <link + linkend="network-wireless-wpa-wpa-psk">hierboven</link> + te gebruiken, en dit te draaien:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>wpa_supplicant -i <replaceable>ath0</replaceable> -c /etc/wpa_supplicant.conf</userinput> +Trying to associate with 00:11:95:c3:0d:ac (SSID='freebsdap' freq=2412 MHz) +Associated with 00:11:95:c3:0d:ac +WPA: Key negotiation completed with 00:11:95:c3:0d:ac [PTK=TKIP GTK=TKIP]</screen> + + <para>De volgende stap is het lanceren van het commando + <command>dhclient</command> om een IP-adres van de + DHCP-server te krijgen:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>dhclient <replaceable>ath0</replaceable></userinput> +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPACK from 192.168.0.1 +bound to 192.168.0.254 -- renewal in 300 seconds. +&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable></userinput> +ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet6 fe80::211:95ff:fed5:4362%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + inet 192.168.0.254 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + ether 00:11:95:d5:43:62 + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect (OFDM/48Mbps) + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode WPA privacy ON deftxkey UNDEF TKIP 2:128-bit txpowmax 36 + protmode CTS roaming MANUAL bintval 100</screen> + + <note> + <para>Indien <filename>/etc/rc.conf</filename> is + ingesteld met de regel + <literal>ifconfig_ath0="DHCP"</literal> is het niet + nodig om het commando <command>dhclient</command> + handmatig te draaien, <command>dhclient</command> zal + dan gedraaid worden nadat + <command>wpa_supplicant</command> de sleutels heeft + onderzocht.</para> + </note> + + <para>In het geval dat het niet mogelijk is om DHCP te + gebruiken, kan een statisch IP-adres worden ingesteld + nadat <command>wpa_supplicant</command> het station heeft + geauthenticeerd:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> inet <replaceable>192.168.0.100</replaceable> netmask <replaceable>255.255.255.0</replaceable></userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable></userinput> +ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet6 fe80::211:95ff:fed5:4362%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + inet 192.168.0.100 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + ether 00:11:95:d5:43:62 + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect (OFDM/36Mbps) + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode WPA privacy ON deftxkey UNDEF TKIP 2:128-bit txpowmax 36 + protmode CTS roaming MANUAL bintval 100</screen> + + <para>Indien DHCP niet wordt gebruikt, dienen ook de + standaard gateway en de naamserver handmatig ingesteld te + worden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>route add default <replaceable>uw_standaard_router</replaceable></userinput> +&prompt.root; <userinput>echo "nameserver <replaceable>uw_DNS_server</replaceable>" >> /etc/resolv.conf</userinput></screen> + </sect5> + + <sect5 id="network-wireless-wpa-eap-tls"> + <title>WPA met EAP-TLS</title> + + <para>De tweede manier om WPA te gebruiken is met een + achterliggende 802.1X-authenticatieserver, in dit geval + wordt WPA WPA-Enterprise genoemd om het verschil met het + minder veilige WPA-Personal met de vooraf gedeelde sleutel + aan te duiden. De authenticatie in WPA-Enterprise is + gebaseerd op EAP (Extensible Authentication + Protocol).</para> + + <para>EAP wordt niet met een encryptiemethode geleverd, het + was besloten om EAP in een versleutelde tunnel te + omsluiten. Er zijn vele soorten van + EAP-authenticatiemethodes ontworpen, de meest voorkomende + methodes zijn EAP-TLS, EAP-TTLS, en EAP-PEAP.</para> + + <para>EAP-TLS (EAP met Transport Layer Security) is een zeer + goed ondersteund authenticatieprotocol in de draadloze + wereld aangezien het de eerste EAP-methode was die + gecertificeerd werd door de <ulink + url="http://www.wi-fi.org">Wi-Fi alliantie</ulink>. + EAP-TLS vereist dat er drie certificaten draaien: het + CA-certificaat (geïnstalleerd op alle machines), het + servercertificaat voor de authenticatieserver, en een + cliëntcertificaat voor elke draadloze cliënt. + Bij deze EAP-methode authenticeren zowel de + authenticatieserver als de draadloze cliënt elkaar + door hun respectievelijke certificaten te laten zien, en + ze controleren dat deze certificaten zijn getekend door de + certificatenauthoriteit (CA) van de organisatie.</para> + + <para>Zoals voorheen gebeurt het instellen via + <filename>/etc/wpa_supplicant.conf</filename>:</para> + + <programlisting>network={ + ssid="freebsdap" <co id="co-tls-ssid"> + proto=RSN <co id="co-tls-proto"> + key_mgmt=WPA-EAP <co id="co-tls-kmgmt"> + eap=TLS <co id="co-tls-eap"> + identity="loader" <co id="co-tls-id"> + ca_cert="/etc/certs/cacert.pem" <co id="co-tls-cacert"> + client_cert="/etc/certs/clientcert.pem" <co id="co-tls-clientcert"> + private_key="/etc/certs/clientkey.pem" <co id="co-tls-pkey"> + private_key_passwd="freebsdmallclient" <co id="co-tls-pwd"> +}</programlisting> + + <calloutlist> + <callout arearefs="co-tls-ssid"> + <para>Dit veld geeft de naam van het netwerk (SSID) aan. + </para> + </callout> + + <callout arearefs="co-tls-proto"> + <para>Hier wordt het RSN (IEEE 802.11i) protocol + gebruikt, ofwel WPA2.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-tls-kmgmt"> + <para>De regel <literal>key_mgmt</literal> verwijst naar + het gebruikte sleutelbeheerprotocol. In dit geval is + het WPA dat EAP-authenticatie gebruikt: + <literal>WPA-EAP</literal>.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-tls-eap"> + <para>In dit veld wordt de EAP-methode voor de + verbinding genoemd.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-tls-id"> + <para>Het veld <literal>identity</literal> bevat de + identiteitsstring voor EAP.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-tls-cacert"> + <para>Het veld <literal>ca_cert</literal> geeft de + padnaam van het CA-certificaatbestand aan. Dit + bestand is nodig om het servercertificaat te + controleren.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-tls-clientcert"> + <para>De regel <literal>client_cert</literal> geeft de + padnaam van het cliëntcertificaatbestand aan. + Dit certificaat is uniek voor elke draadloze + cliënt van het netwerk.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-tls-pkey"> + <para>Het veld <literal>private_key</literal> is de + padnaam naar het bestand dat de privésleutel + van het cliëntcertificaat bevat.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-tls-pwd"> + <para>Het veld <literal>private_key_passwd</literal> + bevat het wachtwoord voor de privésleutel. + </para> + </callout> + </calloutlist> + + <para>Voeg vervolgens de volgende regel toe aan + <filename>/etc/rc.conf</filename>:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="WPA DHCP"</programlisting> + + <para>De volgende stap is het activeren van de interface met + behulp van de faciliteit <filename>rc.c</filename>:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>/etc/rc.d/netif start</userinput> +Starting wpa_supplicant. +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPACK from 192.168.0.20 +bound to 192.168.0.254 -- renewal in 300 seconds. +ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet6 fe80::211:95ff:fed5:4362%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + inet 192.168.0.254 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + ether 00:11:95:d5:43:62 + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect (DS/11Mbps) + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode WPA2/802.11i privacy ON deftxkey UNDEF TKIP 2:128-bit + txpowmax 36 protmode CTS roaming MANUAL bintval 100</screen> + + <para>Zoals eerder is laten zien, is het ook mogelijk om de + interface handmatig te activeren met zowel de commando's + <command>wpa_supplicant</command> en + <command>ifconfig</command>.</para> + </sect5> + + <sect5 id="network-wireless-wpa-eap-ttls"> + <title>WPA met EAP-TTLS</title> + + <para>Bij EAP-TLS hebben zowel de authenticatieserver als de + cliënt een certificaat nodig, met EAP-TTLS + (EAP-Tunneled Transport Layer Security) is een + cliëntcertificaat optioneel. Deze methode komt in de + buurt van wat sommige beveiligde websites doen, waar de + webserver een veilige SSL-tunnel kan aanmaken zelfs als de + bezoekers geen certificaten aan de cliëntkant hebben. + EAP-TTLS zal de versleutelde TLS-tunnel gebruiken voor het + veilig transporteren van de authenticatiegegevens.</para> + + <para>De instellingen worden gedaan via het bestand + <filename>/etc/wpa_supplicant.conf</filename>:</para> + + <programlisting>network={ + ssid="freebsdap" + proto=RSN + key_mgmt=WPA-EAP + eap=TTLS <co id="co-ttls-eap"> + identity="test" <co id="co-ttls-id"> + password="test" <co id="co-ttls-passwd"> + ca_cert="/etc/certs/cacert.pem" <co id="co-ttls-cacert"> + phase2="auth=MD5" <co id="co-ttls-pha2"> +}</programlisting> + + <calloutlist> + <callout arearefs="co-ttls-eap"> + <para>Dit veld noemt de EAP-methode voor de + verbinding.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ttls-id"> + <para>Het veld <literal>identity</literal> bevat de + identiteitsstring voor EAP-authenticatie binnen de + versleutelde TLS-tunnel.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ttls-passwd"> + <para>Het veld <literal>password</literal> bevat het + wachtwoord voor de EAP-authenticatie.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ttls-cacert"> + <para>Het veld <literal>ca_cert</literal> wijst naar de + padnaam van het CA-certificaatbestand. Dit bestand is + nodig om het servercertificaat te controleren.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ttls-pha2"> + <para>Dit veld noemt de gebruikte authenticatiemethode + in de versleutelde TLS-tunnel. In dit geval is EAP + met MD5-Challenge gebruikt. De <quote>binnenste + authenticatie</quote>-fase wordt vaak + <quote>phase2</quote> genoemd.</para> + </callout> + </calloutlist> + + <para>Ook dient de volgende regel toegevoegd te worden aan + <filename>/etc/rc.conf</filename>:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="WPA DHCP"</programlisting> + + <para>De volgende stap is het activeren van de interface:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>/etc/rc.d/netif start</userinput> +Starting wpa_supplicant. +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPACK from 192.168.0.20 +bound to 192.168.0.254 -- renewal in 300 seconds. +ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet6 fe80::211:95ff:fed5:4362%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + inet 192.168.0.254 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + ether 00:11:95:d5:43:62 + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect (DS/11Mbps) + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode WPA2/802.11i privacy ON deftxkey UNDEF TKIP 2:128-bit + txpowmax 36 protmode CTS roaming MANUAL bintval 100</screen> + </sect5> + + <sect5 id="network-wireless-wpa-eap-peap"> + <title>WPA met EAP-PEAP</title> + + <para>PEAP (Beveiligd EAP) is ontworpen als een alternatief + voor EAP-TTLS. Er zijn twee soorten PEAP-methodes, de + meest voorkomende is PEAPv0/EAP-MSCHAPv2. In de rest van + dit document wordt de term PEAP gebruikt om te verwijzen + naar die EAP-methode. PEAP is de meest gebruikte + EAP-standaard na EAP-TLS, in andere woorden, indien er een + netwerk met verschillende besturingssystemen is, zou PEAP + de best ondersteunde standaard na EAP-TLS moeten + zijn.</para> + + <para>PEAP is soortgelijk aan EAP-TTLS: het gebruikt een + server-side certificaat om de cliënten te + authenticeren door een beveiligde TLS-tunnel tussen de + cliënt en de authenticatieserver aan te maken, welke + de uitwisseling van de authenticatie-informatie beschermt. + Vanuit een beveiligingsoogpunt gezien is het verschil + tussen EAP-TTLS en PEAP dat PEAP-authenticatie de + gebruikersnaam onversleuteld uitzendt, alleen het + wachtwoord wordt in de beveiligde TLS-tunnel verzonden. + EAP-TTLS gebruikt de TLS-tunnel voor zowel de + gebruikersnaam als het wachtwoord.</para> + + <para>Het bestand + <filename>/etc/wpa_supplicant.conf</filename> dient + gewijzigd te worden om de EAP-PEAP-gerelateerde + instellingen toe te voegen:</para> + + <programlisting>network={ + ssid="freebsdap" + proto=RSN + key_mgmt=WPA-EAP + eap=PEAP <co id="co-peap-eap"> + identity="test" <co id="co-peap-id"> + password="test" <co id="co-peap-passwd"> + ca_cert="/etc/certs/cacert.pem" <co id="co-peap-cacert"> + phase1="peaplabel=0" <co id="co-peap-pha1"> + phase2="auth=MSCHAPV2" <co id="co-peap-pha2"> +}</programlisting> + + <calloutlist> + <callout arearefs="co-peap-eap"> + <para>Dit veld noemt de EAP-methode voor de + verbinding.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-peap-id"> + <para>Het veld <literal>identity</literal> bevat de + identiteitsstring voor EAP-authenticatie binnen de + versleutelde TLS-tunnel.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-peap-passwd"> + <para>Het veld <literal>password</literal> bevat het + wachtwoord voor de EAP-authenticatie.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-peap-cacert"> + <para>Het veld <literal>ca_cert</literal> wijst naar de + padnaam van het CA-certificaatbestand. Dit bestand is + nodig om het servercertificaat te controleren.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-peap-pha1"> + <para>Dit veld bevat de parameters voor de eerste fase + van de authenticatie (de TLS-tunnel). Afhankelijk van + de gebruikte authenticatieserver moet er een specifiek + label voor de authenticatie worden opgegeven. In de + meeste gevallen zal het label <quote>client EAP + encryption</quote> zijn welke ingesteld is door + <literal>peaplabel=0</literal> te gebruiken. Meer + informatie kan in de hulppagina + &man.wpa.supplicant.conf.5; gevonden worden.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-peap-pha2"> + <para>Dit veld noemt het authenticatieprotocol dat in de + versleutelde TLS-tunnel gebruikt wordt. In het geval + van PEAP is dit <literal>auth=MSCHAPV2</literal>. + </para> + </callout> + </calloutlist> + + <para>Het volgende dient te worden toegevoegd aan + <filename>/etc/rc.conf</filename>:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="WPA DHCP"</programlisting> + + <para>Hierna kan de interface worden geactiveerd:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>/etc/rc.d/netif start</userinput> +Starting wpa_supplicant. +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPREQUEST on ath0 to 255.255.255.255 port 67 +DHCPACK from 192.168.0.20 +bound to 192.168.0.254 -- renewal in 300 seconds. +ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet6 fe80::211:95ff:fed5:4362%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + inet 192.168.0.254 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + ether 00:11:95:d5:43:62 + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect (DS/11Mbps) + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode WPA2/802.11i privacy ON deftxkey UNDEF TKIP 2:128-bit + txpowmax 36 protmode CTS roaming MANUAL bintval 100</screen> + </sect5> </sect4> - <sect4> - <title>* Status informatie</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect4 id="network-wireless-wep"> + <title>WEP</title> + + <para>WEP (Wired Equivalent Privacy) maakt deel uit van de + oorspronkelijke 802.11 standaard. Er is geen + authenticatiemechanisme, slechts een zwakke vorm van + toegangscontrole, en het is gemakkelijk te kraken.</para> + + <para>WEP kan worden opgezet met + <command>ifconfig</command>:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> ssid mijn_net wepmode on weptxkey 3 wepkey 3:0x3456789012 \ + inet <replaceable>192.168.1.100</replaceable> netmask <replaceable>255.255.255.0</replaceable></userinput></screen> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>De <literal>weptxkey</literal> geeft aan welke + WEP-sleutel zal worden gebruikt tijdens het verzenden. + Hier wordt de derde sleutel gebruikt. Dit dient + overeen te komen met de instelling in het toegangspunt. + Indien onbekend is welke sleutel door het toegangspunt + wordt gebruikt, dient geprobeerd te worden om + <literal>1</literal> (i.e. de eerste sleutel) voor deze + waarde te gebruiken.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>De <literal>wepkey</literal> stelt de geselecteerde + WEP-sleutel in. Het dient in het formaat + <replaceable>index:sleutel</replaceable> te zijn, als de + sleutel niet is gegeven, wordt sleutel + <literal>1</literal> ingesteld. Dat wil zeggen dat de + index opgegeven dient te worden indien er een andere + sleutel dan de eerste wordt gebruikt.</para> + + <note> + <para>De <literal>0x3456789012</literal> dient vervangen + te worden door de sleutel die ingesteld is voor + gebruik met het toegangspunt.</para> + </note> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Het wordt aangeraden om de hulppagina &man.ifconfig.8; + te lezen voor verdere informatie.</para> + + <para>De faciliteit <command>wpa_supplicant</command> kan ook + gebruikt worden om de draadloze interface in te stellen voor + WEP. Het bovenstaande voorbeeld kan worden ingesteld door + de volgende regels toe te voegen aan + <filename>/etc/wpa_supplicant.conf</filename>:</para> + + <programlisting>network={ + ssid="mijn_net" + key_mgmt=NONE + wep_key3=3456789012 + wep_tx_keyid=3 +}</programlisting> + + <para>Daarna:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>wpa_supplicant -i <replaceable>ath0</replaceable> -c /etc/wpa_supplicant.conf</userinput> +Trying to associate with 00:13:46:49:41:76 (SSID='dlinkap' freq=2437 MHz) +Associated with 00:13:46:49:41:76</screen> </sect4> </sect3> + </sect2> - <sect3> - <title>* Cliënten</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - - <sect4> - <title>* Benodigdheden</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> - - <sect4> - <title>* Opzetten van een draadloze &os; cliënt</title> + <sect2> + <title>Ad-hoc-modus</title> + + <para>IBSS-modus, ook ad-hoc-modus genoemd, is ontworpen voor + point-to-point-verbindingen. Om bijvoorbeeld een ad-hoc-netwerk + tussen de machine <hostid>A</hostid> en de machine + <hostid>B</hostid> op te zetten, is het slechts nodig om twee + IP-adressen en een SSID te kiezen.</para> + + <para>Op machine <hostid>A</hostid>:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> ssid <replaceable>freebsdap</replaceable> mediaopt adhoc inet <replaceable>192.168.0.1</replaceable> netmask <replaceable>255.255.255.0</replaceable></userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable></userinput> + ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet 192.168.0.1 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + inet6 fe80::211:95ff:fec3:dac%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x4 + ether 00:11:95:c3:0d:ac + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect <adhoc> (autoselect <adhoc>) + status: associated + ssid freebsdap channel 2 bssid 02:11:95:c3:0d:ac + authmode OPEN privacy OFF txpowmax 36 protmode CTS bintval 100</screen> + + <para>De parameter <literal>adhoc</literal> geeft aan dat de + interface in de IBSS-modus draait.</para> + + <para>Op <hostid>B</hostid> zal het mogelijk moeten zijn om + <hostid>A</hostid> te detecteren:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> up scan</userinput> + SSID BSSID CHAN RATE S:N INT CAPS + freebsdap 02:11:95:c3:0d:ac 2 54M 19:3 100 IS</screen> + + <para>De <literal>I</literal> in de uitvoer bevestigt dat machine + <hostid>A</hostid> in ad-hoc-modus verkeert. Het is slechts + nodig om <hostid>B</hostid> met een ander IP-adres in te + stellen:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> ssid <replaceable>freebsdap</replaceable> mediaopt adhoc inet <replaceable>192.168.0.2</replaceable> netmask <replaceable>255.255.255.0</replaceable></userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable></userinput> + ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet6 fe80::211:95ff:fed5:4362%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + inet 192.168.0.2 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + ether 00:11:95:d5:43:62 + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect <adhoc> (autoselect <adhoc>) + status: associated + ssid freebsdap channel 2 bssid 02:11:95:c3:0d:ac + authmode OPEN privacy OFF txpowmax 36 protmode CTS bintval 100</screen> + + <para>Zowel <hostid>A</hostid> als <hostid>B</hostid> zijn nu + klaar om informatie uit te wisselen.</para> + </sect2> - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> + <sect2 id="network-wireless-ap"> + <title>&os; Host Toegangspunten</title> + + <para>&os; kan als toegangspunt (AP) functioneren wat de noodzaak + om een hardwarematig AP te kopen of een ad-hoc-netwerk te + draaien wegneemt. Dit kan bijzonder nuttig zijn indien de + &os;-machine als gateway naar een ander netwerk (bijvoorbeeld + het Internet) functioneert.</para> + + <sect3 id="network-wireless-ap-basic"> + <title>Basisinstellingen</title> + + <para>Voordat de &os;-machine als een AP wordt ingesteld, dient + de kernel te worden ingesteld met de juiste ondersteuning voor + draadloos netwerken voor de draadloze kaart. Ook dient er + ondersteuning voor de te gebruiken beveiligingsprotocollen te + worden toegevoegd. Meer details staan in <xref + linkend="network-wireless-basic">.</para> + + <note> + <para>Momenteel staan de NDIS-stuurprogrammawrapper en de + stuurprogramma's van &windows; het werken als AP niet toe. + Alleen originele draadloze &os;-stuurprogramma's + ondersteunen AP-modus.</para> + </note> + + <para>Wanneer de ondersteuning voor draadloos netwerken is + geladen, kan gecontroleerd worden of het draadloze apparaat + de hostgebaseerde toegangspuntmodus ondersteunt (ook bekend + als hostap-modus):</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> list caps</userinput> +ath=783ed0f<WEP,TKIP,AES,AES_CCM,IBSS,HOSTAP,AHDEMO,TXPMGT,SHSLOT,SHPREABLE,MONITOR,TKIPMIC,WPA1,WPA2,BURST,WME></screen> + + <para>Deze uitvoer geeft de mogelijkheden van de kaart weer, het + woord <literal>HOSTAP</literal> bevestigt dat deze draadloze + kaart als toegangspunt kan functioneren. Ook worden + verschillende ondersteunde versleutelmethoden genoemd: WEP, + TKIP, WPA2, enz., deze informatie is belangrijk om te weten + welke beveiligingsprotocollen ingesteld kunnen worden op het + toegangspunt.</para> + + <para>Het draadloze apparaat kan nu in hostap-modus worden gezet + en ingesteld worden met de juiste SSID en IP-adres:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> ssid <replaceable>freebsdap</replaceable> mode 11g mediaopt hostap</userinput> inet <replaceable>192.168.0.1</replaceable> netmask <replaceable>255.255.255.0</replaceable></screen> + + <para>Gebruik weer <command>ifconfig</command> om de status van + de interface <devicename>ath0</devicename> te zien:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable></userinput> + ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet 192.168.0.1 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + inet6 fe80::211:95ff:fec3:dac%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x4 + ether 00:11:95:c3:0d:ac + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect mode 11g <hostap> + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode OPEN privacy OFF txpowmax 38 bmiss 7 protmode CTS burst dtimperiod 1 bintval 100</screen> + + <para>De parameter <literal>hostap</literal> geeft aan dat de + interface in hostgebaseerde toegangspuntmodus draait.</para> + + <para>Het instellen van de interface kan automatisch tijdens het + opstarten gedaan worden door de volgende regel aan + <filename>/etc/rc.conf</filename> toe te voegen:</para> + + <programlisting>ifconfig_ath0="ssid <replaceable>freebsdap</replaceable> mode 11g mediaopt hostap inet <replaceable>192.168.0.1</replaceable> netmask <replaceable>255.255.255.0</replaceable>"</programlisting> </sect3> <sect3> - <title>* Encryptie</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - - <sect4> - <title>* WEP</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> - - <sect4> - <title>* IPsec</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> + <title>Hostgebaseerde toegangspunt zonder authenticatie of + versleuteling</title> + + <para>Hoewel het niet aangeraden wordt om een AP zonder enige + vorm van authenticatie of encryptie te draaien, is dit een + eenvoudige manier om te controleren of het AP werkt. Deze + configuratie is ook belangrijk voor het debuggen van problemen + met cliënten.</para> + + <para>Nadat het AP is ingesteld als eerder is laten zien, is het + mogelijk om van een andere draadloze machine een scan te + beginnen om het AP te vinden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> up scan</userinput> +SSID BSSID CHAN RATE S:N INT CAPS +freebsdap 00:11:95:c3:0d:ac 1 54M 22:1 100 ES</screen> + + <para>De cliëntmachine heeft het AP gevonden en kan ermee + geassocieerd worden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> ssid <replaceable>freebsdap</replaceable> inet <replaceable>192.168.0.2</replaceable> netmask <replaceable>255.255.255.0</replaceable></userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable></userinput> + ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet6 fe80::211:95ff:fed5:4362%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + inet 192.168.0.2 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + ether 00:11:95:d5:43:62 + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect (OFDM/54Mbps) + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode OPEN privacy OFF txpowmax 36 protmode CTS bintval 100</screen> </sect3> <sect3> - <title>* Hulpprogramma's</title> + <title>WPA hostgebaseerde toegangspunt</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> - <sect4> - <title>* Het <application>bsd-airtools</application> - pakket</title> + <para>Deze sectie zal zich richten op opzetten van een &os; + toegangspunt dat het beveiligingsprotocol WPA gebruikt. Meer + details over WPA en het instellen van op WPA gebaseerde + draadloze cliënten kan gevonden worden in <xref + linkend="network-wireless-wpa">.</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> + <para>De daemon <application>hostapd</application> wordt + gebruikt om cliëntauthenticatie en sleutelbeheer op het + toegangspunt met WPA af te handelen.</para> - <sect4> - <title>* De <command>wicontrol</command>, - <command>ancontrol</command> en - <command>raycontrol</command> programma's</title> + <para>In het volgende zullen alle instellingsbewerkingen worden + uitgevoerd op de &os;-machine die als AP dienst doet. Wanneer + het AP correct werkt, zou <application>hostapd</application> + automatisch tijdens het opstarten aangezet moeten worden met + de volgende regel in <filename>/etc/rc.conf</filename>:</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> + <programlisting>hostapd_enable="YES"</programlisting> - <sect4> - <title>* Het <command>ifconfig</command> commando</title> + <para>Zorg ervoor dat voordat geprobeerd wordt om + <application>hostapd</application> in te stellen, de + basisinstellingen die in <xref + linkend="network-wireless-ap-basic"> zijn geïntroduceerd + zijn uitgevoerd.</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect4> + <title>WPA-PSK</title> + + <para>WPA-PSK is bedoeld voor kleine netwerken waar het + gebruik van een achterliggende authenticatieserver niet + mogelijk of gewenst is.</para> + + <para>Het instellen wordt gedaan in het bestand + <filename>/etc/hostapd.conf</filename>:</para> + + <programlisting>interface=ath0 <co id="co-ap-wpapsk-iface"> +debug=1 <co id="co-ap-wpapsk-dbug"> +ctrl_interface=/var/run/hostapd <co id="co-ap-wpapsk-ciface"> +ctrl_interface_group=wheel <co id="co-ap-wpapsk-cifacegrp"> +ssid=freebsdap <co id="co-ap-wpapsk-ssid"> +wpa=1 <co id="co-ap-wpapsk-wpa"> +wpa_passphrase=freebsdmall <co id="co-ap-wpapsk-pass"> +wpa_key_mgmt=WPA-PSK <co id="co-ap-wpapsk-kmgmt"> +wpa_pairwise=CCMP TKIP <co id="co-ap-wpapsk-pwise"></programlisting> + + <calloutlist> + <callout arearefs="co-ap-wpapsk-iface"> + <para>Dit veld geeft aan welke draadloze interface voor + het toegangspunt wordt gebruikt.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ap-wpapsk-dbug"> + <para>Dit veld stelt het verbositeitsniveau in dat tijdens + het draaien van <application>hostapd</application> wordt + gebruikt. Een waarde van <literal>1</literal> + vertegenwoordigt het minimale niveau.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ap-wpapsk-ciface"> + <para>Het veld <literal>ctrl_interface</literal> geeft de + padnaam van de door <application>hostapd</application> + gebruikte map om de domeinsocketbestanden voor + communicatie met externe programma's zoals + &man.hostapd.cli.8; in op te slaan. Hier wordt de + standaardwaarde gebruikt.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ap-wpapsk-cifacegrp"> + <para>De regel <literal>ctrl_interface_group</literal> + stelt de groep in (hier is het de groep + <groupname>wheel</groupname>) die toegang heeft tot de + controle interfacebestanden.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ap-wpapsk-wpa"> + <para>Het veld <literal>wpa</literal> maakt WPA mogelijk + en specificeert welk WPA-authenticatieprotocol nodig zal + zijn. De waarde <literal>1</literal> stelt het AP in op + WPA-PSK.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ap-wpapsk-pass"> + <para>Het veld <literal>wpa_passphrase</literal> bevat het + ASCII-wachtwoord voor de WPA-authenticatie. + + <warning> + <para>Gebruik altijd sterke wachtwoorden welke voldoende + lang zijn en opgebouwd zijn uit een grote + tekenverzameling zodat ze niet gemakkelijk worden + geraden of aangevallen.</para> + </warning> + </callout> + + <callout arearefs="co-ap-wpapsk-kmgmt"> + <para>De regel <literal>wpa_key_mgmt</literal> verwijst + naar het gebruikte sleutelbeheerprotocol. In dit geval + is dat WPA-PSK.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-ap-wpapsk-pwise"> + <para>Het veld <literal>wpa_pairwise</literal> geeft aan + welke versleutelingsalgoritmes door het toegangspunt + worden geaccepteerd. Hier worden zowel de versleuteling + TKIP (WPA) en CCMP (WPA2) geaccepteerd. De + versleuteling CCMP is een alternatief voor TKIP en wordt + sterk aangeraden indien mogelijk; TKIP dient alleen + gebruikt te worden voor stations die geen CCMP + aankunnen.</para> + </callout> + </calloutlist> + + <para>De volgende stap is het starten van + <application>hostapd</application>:</para> + + <screen>&prompt.root <userinput>/etc/rc.d/hostapd forcestart</userinput></screen> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable></userinput> + ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 2290 + inet 192.168.0.1 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + inet6 fe80::211:95ff:fec3:dac%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x4 + ether 00:11:95:c3:0d:ac + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect mode 11g <hostap> + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode WPA2/802.11i privacy MIXED deftxkey 2 TKIP 2:128-bit txpowmax 36 protmode CTS dtimperiod 1 bintval 100</screen> + + <para>Het toegangspunt draait nu, de cliënten kunnen er + nu mee worden geassocieerd, zie <xref + linkend="network-wireless-wpa"> voor meer details. Het is + mogelijk om de stations die met het AP geassocieerd zijn te + zien door het commando <command>ifconfig + <replaceable>ath0</replaceable> list</command> te + gebruiken.</para> </sect4> </sect3> <sect3> - <title>* Ondersteunde kaarten</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - - <sect4> - <title>* Toegangspunten</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> - - <sect4> - <title>* 802.11b cliënten</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> - - <sect4> - <title>* 802.11a & 802.11g cliënten</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> + <title>WEP hostgebaseerd toegangspunt</title> + + <para>Het wordt niet aangeraden om WEP te gebruiken om een + toegangspunt op te zetten aangezien er geen + authenticatiemechanisme is en het gemakkelijk is te kraken. + Sommige verouderde draadloze kaarten ondersteunen alleen WEP + als een beveiligingsprotocol, met deze kaarten is het alleen + mogelijk om een AP zonder authenticatie of encryptie of een AP + dat het WEP-protocol gebruikt op te zetten.</para> + + <para>Het draadloze apparaat kan nu in hostap-modus worden + gezet en ingesteld worden met het juiste SSID en + IP-adres:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> ssid <replaceable>freebsdap</replaceable> wepmode on weptxkey 3:0x3456789012 mode 11g hostap \ + inet <replaceable>192.168.0.1</replaceable> netmask <replaceable>255.255.255.0</replaceable></userinput></screen> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Het <literal>weptxkey</literal> geeft aan welke + WEP-sleutel tijdens het zenden zal worden gebruikt. Hier + wordt de derde sleutel gebruikt (merk op dat de nummering + van de sleutels bij <literal>1</literal> begint). Deze + parameter moet gespecificeerd worden om de gegevens + daadwerkelijk te versleutelen.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Het <literal>wepkey</literal> geeft aan dat de + geselecteerde WEP-sleutel wordt ingesteld. Het dient in + het formaat <replaceable>index:key</replaceable> te zijn, + indien de index niet is gegeven, wordt sleutel + <literal>1</literal> gebruikt. Dus indien een andere + sleutel dan de eerste wordt gebruikt dient de index te + worden ingesteld.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Weer wordt <command>ifconfig</command> gebruikt om de + status van de interface <devicename>ath0</devicename> te + zien:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable></userinput> + ath0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet 192.168.0.1 netmask 0xffffff00 broadcast 192.168.0.255 + inet6 fe80::211:95ff:fec3:dac%ath0 prefixlen 64 scopeid 0x4 + ether 00:11:95:c3:0d:ac + media: IEEE 802.11 Wireless Ethernet autoselect mode 11g <hostap> + status: associated + ssid freebsdap channel 1 bssid 00:11:95:c3:0d:ac + authmode OPEN privacy ON deftxkey 3 wepkey 3:40-bit txpowmax 36 protmode CTS dtimperiod 1 bintval 100</screen> + + <para>Vanaf een andere draadloze machine is het mogelijk om een + scan te beginnen om het AP te vinden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig <replaceable>ath0</replaceable> up scan</userinput> +SSID BSSID CHAN RATE S:N INT CAPS +freebsdap 00:11:95:c3:0d:ac 1 54M 22:1 100 EPS</screen> + + <para>De cliëntmachine heeft het toegangspunt gevonden en + kan ermee geassocieerd worden door de juiste parameters + (sleutel, enz.) te gebruiken, zie <xref + linkend="network-wireless-wep"> voor meer details.</para> </sect3> </sect2> + + <sect2> + <title>Problemen verhelpen</title> + + <para>Indien er problemen met het draadloos netwerk zijn, zijn er + een aantal stappen die genomen kunnen worden om het probleem te + helpen verhelpen.</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Indien het toegangspunt niet vermeld wordt tijdens het + scannen, controleer dan of het draadloze apparaat niet is + ingesteld op een beperkt aantal kanalen.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Indien het niet mogelijk is om met een toegangspunt te + associëren, controleer dan of de instellingen van het + station overeenkomen met die van het toegangspunt. Dit + omvat het authenticatieschema en de beveiligingsprotocollen. + Versimpel de configuratie zoveel mogelijk. Indien een + beveiligingsprotocol als WPA of WEP wordt gebruikt, stel het + toegangspunt dan in voor open authenticatie en geen + beveiliging en kijk of er verkeer door kan.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Wanneer er met het toegangspunt geassocieerd kan worden, + stel dan een diagnose over alle beveiligingsinstellingen met + eenvoudige gereedschappen zoals &man.ping.8;.</para> + + <para><command>wpa_supplicant</command> biedt veel + ondersteuning voor debuggen; probeer het handmatig te + draaien met de optie <option>-dd</option> en controleer de + systeemlogs.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Er zijn ook veel debug-gereedschappen op lagere niveaus. + Het is mogelijk om debugberichten in de laag die het 802.11 + protocol ondersteunt aan te zetten door het programma + <command>wlandebug</command> te gebruiken dat gevonden wordt + in <filename>/usr/src/tools/tools/net80211</filename>. + Bijvoorbeeld:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>wlandebug -i <replaceable>ath0</replaceable> +scan+auth+debug+assoc</userinput> + net.wlan.0.debug: 0 => 0xc80000<assoc,auth,scan></screen> + + <para>kan worden gebruikt om consoleberichten aan te zetten + die te maken hebben met het scannen van toegangspunten en + het uitvoeren van 802.11 handshakes die nodig zijn om + communicatie te regelen.</para> + + <para>Er worden ook veel nuttige statistieken door de 802.11 + laag bijgehouden; het gereedschap + <command>wlanstats</command> geeft deze informatie weer. + Deze statistieken zouden alle fouten die door de 802.11 laag + zijn geïdentificeerd moeten identificeren. Let erop + dat sommige fouten worden geïdentificeerd in de + apparaatstuurprogramma's die onder de 802.11 laag liggen + zodat ze niet verschijnen. Voor het diagnosticeren van + apparaatspecifieke problemen dient de documentatie van het + stuurprogramma geraadpleegd te worden.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Indien de bovenstaande informatie niet helpt om het probleem + te verhelderen, stuur dan een probleemrapport op inclusief de + uitvoer van de bovenstaande gereedschappen.</para> + </sect2> </sect1> <sect1 id="network-bluetooth"> <sect1info> <authorgroup> - <author> - <firstname>Pav</firstname> - <surname>Lucistnik</surname> - <contrib>Geschreven door </contrib> - <affiliation> - <address><email>pav@oook.cz</email></address> - </affiliation> - </author> + <author> + <firstname>Pav</firstname> + <surname>Lucistnik</surname> + <contrib>Geschreven door </contrib> + <affiliation> + <address><email>pav@FreeBSD.org</email></address> + </affiliation> + </author> </authorgroup> </sect1info> - <title>* Bluetooth</title> + <title>Bluetooth</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm><primary>Bluetooth</primary></indexterm> <sect2> - <title>* Introductie</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Introductie</title> + + <para>Bluetooth is een draadloze technologie om persoonlijke + netwerken aan te maken die in de vrije 2,4GHz-band werken binnen + een straal van 10 meter. Deze netwerken worden gewoonlijk + ad-hoc gevormd en bestaan uit draagbare apparaten zoals mobiele + telefoons, handhelds en laptops. In tegenstelling tot die + andere populaire draadloze techniek, Wi-Fi, biedt Bluetooth een + hoger niveau van serviceprofielen, zoals FTP-achtige + bestandsservers, pushing van bestanden, stemtransport, emulatie + van seriële lijnen, en meer.</para> + + <para>De Bluetooth stack is in &os; geïmplementeerd door + gebruik te maken van het Netgraph-raamwerk (zie + &man.netgraph.4;). Veel van de Bluetooth USB-dongles worden + ondersteund door het stuurprogramma &man.ng.ubt.4;. Apparaten + gebaseerd op de Broadcom BCM2033 chip worden ondersteund door de + stuurprogramma's &man.ubtbcmfw.4; en &man.ng.ubt.4;. De 3Com + Bluetooth PC Card 3CRWB60-A wordt ondersteund door het + stuurprogramma &man.ng.bt3c.4;. Seriële en op UART + gebaseerde Bluetooth-apparaten worden ondersteund via + &man.sio.4;, &man.ng.h4.4;, en &man.hcseriald.8;. Deze sectie + beschrijft het gebruik van de USB Bluetooth-dongle.</para> </sect2> <sect2> - <title>* Het apparaat inprikken</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Het apparaat inprikken</title> + + <para>Standaard zijn stuurprogramma's voor Bluetooth-apparaten + beschikbaar als kernelmodules. Voordat een apparaat wordt + aangekoppeld, dient het stuurprogramma in de kernel geladen te + worden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>kldload ng_ubt</userinput></screen> + + <para>Indien het Bluetooth-apparaat tijdens het opstarten van het + systeem in het systeem aanwezig is, kan de module vanuit + <filename>/boot/loader.conf</filename> geladen worden:</para> + + <programlisting>ng_ubt_load="YES"</programlisting> + + <para>Prik de USB-dongle in. Uitvoer vergelijkbaar aan de + onderstaande zal op de console (of in syslog) verschijnen:</para> + + <screen>ubt0: vendor 0x0a12 product 0x0001, rev 1.10/5.25, addr 2 +ubt0: Interface 0 endpoints: interrupt=0x81, bulk-in=0x82, bulk-out=0x2 +ubt0: Interface 1 (alt.config 5) endpoints: isoc-in=0x83, isoc-out=0x3, + wMaxPacketSize=49, nframes=6, buffer size=294</screen> + + <para>Kopieer + <filename>/usr/share/examples/netgraph/bluetooth/rc.bluetooth</filename> + naar een handige plaats zoals + <filename>/etc/rc.bluetooth</filename>. Dit script wordt + gebruikt om de Bluetooth-stack te starten en te stoppen. Het is + een goed idee om de Bluetooth-stack te stoppen voordat het + apparaat wordt losgekoppeld, maar het is gewoonlijk niet fataal. + Tijdens het opstarten van de stack verschijnt er uitvoer + vergelijkbaar aan de onderstaande:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>/etc/rc.bluetooth start ubt0</userinput> +BD_ADDR: 00:02:72:00:d4:1a +Features: 0xff 0xff 0xf 00 00 00 00 00 +<3-Slot> <5-Slot> <Encryption> <Slot offset> +<Timing accuracy> <Switch> <Hold mode> <Sniff mode> +<Park mode> <RSSI> <Channel quality> <SCO link> +<HV2 packets> <HV3 packets> <u-law log> <A-law log> <CVSD> +<Paging scheme> <Power control> <Transparent SCO data> +Max. ACL packet size: 192 bytes +Number of ACL packets: 8 +Max. SCO packet size: 64 bytes +Number of SCO packets: 8</screen> </sect2> - <sect2> - <title>* Host Controller Interface (HCI)</title> + <indexterm><primary>HCI</primary></indexterm> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2> + <title>Host Controller Interface (HCI)</title> + + <para>Het Host Controller Interface (HCI) biedt een + opdrachtinterface naar de controller van de basisband en de + verbindingsbeheerder, en toegang tot hardwarestatus en + controleregisters. Deze interface biedt een uniforme manier + om de mogelijkheden van de basisband van Bluetooth te benaderen. + De HCI-laag op de gastheer wisselt gegevens en opdrachten uit + met de HCI-firmware in de Bluetooth-hardware. Het + stuurprogramma voor de Host Controller Transport Layer (i.e. de + fysieke bus) biedt aan beide HCI-lagen de mogelijkheid om + informatie met elkaar uit te wisselen.</para> + + <para>Voor een enkel Bluetooth-apparaat wordt een enkele Netgraph + knoop van het type <emphasis>hci</emphasis> aangemaakt. De + HCI-knoop is normaliter verbonden met de knoop van het + Bluetooth-apparaatstuurprogramma (naar beneden toe) en de + L2CAP-knoop (naar boven toe). Alle HCI-bewerkingen dienen te + worden uitgevoerd op de HCI-knoop en niet op de knoop van het + apparaatstuurprogramma. De standaardnaam voor de HCI-knoop is + <quote>devicehci</quote>. Kijk voor meer details in de + hulppagina &man.ng.hci.4;.</para> + + <para>Eén van de meest voorkomende taken is het ontdekken + van Bluetooth-apparaten binnen radiobereik. Deze bewerking + wordt <emphasis>ondervragen</emphasis> genoemd. Ondervragen en + andere HCI-gerelateerde bewerkingen worden uitgevoerd met het + programma &man.hccontrol.8;. Het onderstaande voorbeeld laat + zien hoe kan worden uitgezocht welke Bluetooth-apparaten zich + binnen het bereik bevinden. De lijst met apparaten zou binnen + enkele seconden moeten binnenkomen. Bedenk dat een apparaat op + afstand alleen antwoord op de ondervraging zal geven indien het + in <emphasis>ontdekbare</emphasis> modus staat.</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>hccontrol -n ubt0hci inquiry</userinput> +Inquiry result, num_responses=1 +Inquiry result #0 + BD_ADDR: 00:80:37:29:19:a4 + Page Scan Rep. Mode: 0x1 + Page Scan Period Mode: 00 + Page Scan Mode: 00 + Class: 52:02:04 + Clock offset: 0x78ef +Inquiry complete. Status: No error [00]</screen> + + <para><literal>BD_ADDR</literal> is een uniek adres van een + Bluetooth-apparaat, vergelijkbaar met een MAC-adres van een + netwerkkaart. Dit adres is nodig voor verdere communicatie met + een apparaat. Het is mogelijk om een menselijk leesbare naam + aan een BD_ADDR toe te kennen. Het bestand + <filename>/etc/bluetooth/hosts</filename> bevat informatie over + de bekende Bluetooth-gastheren. Het volgende voorbeeld laat + zien hoe de menselijk leesbare naam dat aan het apparaat op + afstand was toegekend te verkrijgen is:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>hccontrol -n ubt0hci remote_name_request 00:80:37:29:19:a4</userinput> +BD_ADDR: 00:80:37:29:19:a4 +Name: Pav's T39</screen> + + <para>Tijdens het uitvoeren van een ondervraging op een + Bluetooth-apparaat op afstand zal het de computer als + <quote>uw.gastheer.naam (ubt0)</quote> vinden. De naam die aan + het lokale apparaat is toegekend, kan altijd gewijzigd + worden.</para> + + <para>Het Bluetooth-systeem biedt een punt-naar-punt-verbinding + (slechts twee Bluetooth-eenheden betrokken), of een + punt-naar-veelpunt-verbinding. Bij een + punt-naar-veelpunt-verbinding wordt de verbinding met meerdere + Bluetooth-apparaten gedeeld. Het volgende voorbeeld laat zien + hoe de lijst met actieve basisbandverbindingen voor het lokale + apparaat te verkrijgen is:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>hccontrol -n ubt0hci read_connection_list</userinput> +Remote BD_ADDR Handle Type Mode Role Encrypt Pending Queue State +00:80:37:29:19:a4 41 ACL 0 MAST NONE 0 0 OPEN</screen> + + <para>Een <emphasis>verbindingshandvat</emphasis> is nuttig indien + het beëindigen van de basisbandverbinding noodzakelijk is. + Normaalgesproken is het niet nodig om dit handmatig te doen. De + stack zal automatisch niet-actieve basisbandverbindingen + beëindigen.</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>hccontrol -n ubt0hci disconnect 41</userinput> +Connection handle: 41 +Reason: Connection terminated by local host [0x16]</screen> + + <para>Raadpleeg <command>hccontrol help</command> voor een + volledige lijst van beschikbare HCI-opdrachten. Voor de meeste + HCI-opdrachten zijn geen beheerdersrechten nodig.</para> </sect2> + <indexterm><primary>L2CAP</primary></indexterm> + <sect2> - <title>* Logical Link Control and Adaptation + <title>Logical Link Control and Adaptation Protocol (L2CAP)</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>Het Logical Link Control and Adaptation Protocol (L2CAP) + biedt verbindingsgeoriënteerde en verbindingsloze + gegevensdiensten met mogelijkheden om protocollen te multiplexen + en mogelijkheden voor segmentatie/herassemblage voor protocollen + in hogere lagen. L2CAP staat toe dat protocollen en + toepassingen in hogere lagen L2CAP-gegevenspakketten met een + maximale lengte van 64 kB te verzenden en ontvangen.</para> + + <para>L2CAP is op het concept van <emphasis>kanalen</emphasis> + gebaseerd. Een kanaal is een logische verbinding bovenop een + basisbandverbinding. Elk kanaal is op een + veel-op-één manier aan een enkel protocol + gebonden. Aan hetzelfde protocol kunnen meerdere kanalen worden + gebonden, maar één kanaal kan niet aan meerdere + protocollen worden gebonden. Elk L2CAP-pakket dat op een kanaal + wordt ontvangen, wordt naar het juiste hogere protocol + doorgestuurd. Meerdere kanalen kunnen dezelfde + basisbandverbinding delen.</para> + + <para>Voor elk Bluetooth-apparaat wordt een enkele Netgraph-knoop + van het soort <emphasis>l2cap</emphasis> aangemaakt. De + L2CAP-knoop is normaalgesproken verbonden met de Bluetooth + HCI-knoop (naar beneden toe) en de knopen van de stopcontacten + voor Bluetooth (naar boven toe). De standaardnaam voor de + L2CAP-knoop is <quote>devicel2cap</quote>. Zie voor meer + details de hulppagina &man.ng.l2cap.4;.</para> + + <para>Een nuttig commando is &man.l2ping.8;, dat gebruikt kan + worden om andere apparaten te pingen. Sommige + Bluetooth-implementaties geven niet alle verzonden gegevens + terug, dus is <literal>0 bytes</literal> normaal in het volgende + voorbeeld.</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>l2ping -a 00:80:37:29:19:a4</userinput> +0 bytes from 0:80:37:29:19:a4 seq_no=0 time=48.633 ms result=0 +0 bytes from 0:80:37:29:19:a4 seq_no=1 time=37.551 ms result=0 +0 bytes from 0:80:37:29:19:a4 seq_no=2 time=28.324 ms result=0 +0 bytes from 0:80:37:29:19:a4 seq_no=3 time=46.150 ms result=0</screen> + + <para>Met het programma &man.l2control.8; kunnen verschillende + bewerkingen op L2CAP-knopen worden uitgevoerd. Dit voorbeeld + laat zien hoe de lijst met logische verbindingen (kanalen) + en de lijst met basisbandverbindingen voor het lokale apparaat + verkregen kunnen worden:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>l2control -a 00:02:72:00:d4:1a read_channel_list</userinput> +L2CAP channels: +Remote BD_ADDR SCID/ DCID PSM IMTU/ OMTU State +00:07:e0:00:0b:ca 66/ 64 3 132/ 672 OPEN +&prompt.user; <userinput>l2control -a 00:02:72:00:d4:1a read_connection_list</userinput> +L2CAP connections: +Remote BD_ADDR Handle Flags Pending State +00:07:e0:00:0b:ca 41 O 0 OPEN</screen> + + <para>Een ander diagnostisch programma is &man.btsockstat.1;. Het + heeft ongeveer hetzelfde doel als &man.netstat.1;, maar dan voor + Bluetooth-netwerkgerelateerde gegevensstructuren. Het + onderstaande voorbeeld laat dezelfde logische verbinding zien + als die van &man.l2control.8; hierboven.</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>btsockstat</userinput> +Active L2CAP sockets +PCB Recv-Q Send-Q Local address/PSM Foreign address CID State +c2afe900 0 0 00:02:72:00:d4:1a/3 00:07:e0:00:0b:ca 66 OPEN +Active RFCOMM sessions +L2PCB PCB Flag MTU Out-Q DLCs State +c2afe900 c2b53380 1 127 0 Yes OPEN +Active RFCOMM sockets +PCB Recv-Q Send-Q Local address Foreign address Chan DLCI State +c2e8bc80 0 250 00:02:72:00:d4:1a 00:07:e0:00:0b:ca 3 6 OPEN</screen> </sect2> - <sect2> - <title>* Het RFCOMM protocol</title> + <indexterm><primary>RFCOMM</primary></indexterm> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2> + <title>Het RFCOMM-protocol</title> + + <para>Het RFCOMM-protocol biedt emulatie van seriële poorten + over het L2CAP-protocol. Het protocol is gebaseerd op de + ETSI-standaard TS 07.10. RFCOMM is een eenvoudig + transportprotocol, met aanvullende voorzieningen om de 9 + circuits van RS-232- (EIATIA-232-E-) seriële poorten te + emuleren. Het RFCOMM-protocol ondersteunt tot 60 gelijktijdige + verbindingen (RFCOMM-kanalen) tussen twee + Bluetooth-apparaten.</para> + + <para>Het is de bedoeling van RFCOMM dat in een volledig + communicatiepad twee toepassingen op verschillende apparaten + draaien (de eindpunten van de communicatie) met daartussen een + communicatiesegment. RFCOMM is bedoeld om de toepassingen te + beheren die gebruik maken van de seriële poorten van de + apparaten waarop ze zijn geïnstalleerd. Het + communicatiesegment is een directe Bluetooth-verbinding van het + ene apparaat naar het andere.</para> + + <para>RFCOMM houdt zich alleen bezig met de verbinding tussen twee + apparaten bij directe verbindingen, of tussen het apparaat en + een modem in het geval van een netwerk. RFCOMM kan andere + opstellingen ondersteunen, zoals modules die via draadloze + Bluetooth-technologie communiceren aan de ene kant, en een + draadinterface aanbieden aan de andere kant.</para> + + <para>In &os; is het RFCOMM-protocol in de laag van de + Bluetooth-stopcontacten geïmplementeerd.</para> </sect2> - <sect2> - <title>* Apparaatparen</title> + <indexterm><primary>paren</primary></indexterm> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2> + <title>Het paren van apparaten</title> + + <para>Standaard is Bluetooth-communicatie niet geauthenticeerd en + kan elk apparaat met elk ander apparaat praten. Een + Bluetooth-apparaat (bijvoorbeeld een mobiele telefoon) kan + ervoor kiezen dat voor bepaalde diensten authenticatie nodig is + (bijvoorbeeld voor de inbeldienst). Bluetooth-authenticatie + geschied normaalgesproken met <emphasis>PIN-codes</emphasis>. + Een PIN-code is een ACII-reeks van maximaal 16 tekens lang. De + gebruiker dient dezelfde PIN-code op beide apparaten in te + voeren. Nadat de gebruiker de PIN-code heeft ingevoerd, zullen + beide apparaten een <emphasis>verbindingssleutel</emphasis> + aanmaken. Hierna kan de verbindingssleutel òfwel in de + apparaten zelf, òfwel in een permanente opslag worden + opgeslagen. De volgende keer zullen beide apparaten de van + tevoren aangemaakte verbindingssleutel gebruiken. Bovenstaande + procedure wordt <emphasis>paren</emphasis> genoemd. Merk op dat + indien een apparaat de verbindingssleutel verliest, het paren + moet worden herhaald.</para> + + <para>De daemon &man.hcsecd.8; is verantwoordelijk voor het + behandelen van alle verzoeken voor Bluetooth-authenticatie. Het + standaard instellingenbestand is + <filename>/etc/bluetooth/hcsecd.conf</filename>. Een + voorbeeldsectie voor een mobiele telefoon waarvan de PIN-code + willekeurig op <quote>1234</quote> is hieronder + beschreven:</para> + + <programlisting>device { + bgaddr 00:80:37:29:19:a4; + name "Pav's T39"; + key nokey; + pin "1234"; + }</programlisting> + + <para>Er is geen limiet voor PIN-codes (behalve de lengte). Voor + sommige apparaten (bijvoorbeeld Bluetooth-headsets) kan de + PIN-code vast zijn ingebouwd. De schakelaar <option>-d</option> + dwingt de daemon &man.hcsecd.8; om op de voorgrond te blijven, + zodat het gemakkelijk is om te zien wat er gebeurt. Stel het + andere apparaat in om paarverzoeken te ontvangen en initialiseer + de Bluetooth-verbinding naar het andere apparaat. Het apparaat + moet zeggen dat het paarverzoek geaccepteerd is en om de + PIN-code vragen. Geef dezelfde PIN-code op als in + <filename>hcsecd.conf</filename>. Nu zijn de PC en het andere + apparaat gepaard. Als alternatief kan paren op het andere + apparaat worden geïnitialiseerd.</para> + + <para>Op &os; 5.5, 6.1, en nieuwer kan de volgende regel aan + het bestand <filename>/etc/rc.conf</filename> worden toegevoegd + om <application>hcsecd</application> automatisch met het + systeem op te starten:</para> + + <programlisting>hscecd_enable="YES"</programlisting> + + <para>Het volgende is een voorbeeld van de uitvoer van de daemon + <application>hcsecd</application>:</para> + + <programlisting>hcsecd[16484]: Got Link_Key_Request event from 'ubt0hci', remote bdaddr 0:80:37:29:19:a4 +hcsecd[16484]: Found matching entry, remote bdaddr 0:80:37:29:19:a4, name 'Pav's T39', link key doesn't exist +hcsecd[16484]: Sending Link_Key_Negative_Reply to 'ubt0hci' for remote bdaddr 0:80:37:29:19:a4 +hcsecd[16484]: Got PIN_Code_Request event from 'ubt0hci', remote bdaddr 0:80:37:29:19:a4 +hcsecd[16484]: Found matching entry, remote bdaddr 0:80:37:29:19:a4, name 'Pav's T39', PIN code exists +hcsecd[16484]: Sending PIN_Code_Reply to 'ubt0hci' for remote bdaddr 0:80:37:29:19:a4</programlisting> </sect2> - <sect2> - <title>* Service Discovery Protocol (SDP)</title> + <indexterm><primary>SDP</primary></indexterm> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2> + <title>Service Discovery Protocol (SDP)</title> + + <para>Het Service Discovery Protocol (SDP) biedt voor + cliënttoepassingen de mogelijkheid om diensten te ontdekken + die door servertoepassingen worden aangeboden alsook de + kenmerken van deze diensten. De kenmerken van een dienst + omvatten de soort of klasse van de aangeboden dienst en de + informatie over het mechanisme of protocol dat nodig is om de + dienst te gebruiken.</para> + + <para>SDP omvat communicatie tussen een SDP-server en een + SDP-cliënt. De server houdt een lijst van + dienstenregistraties bij die de eigenschappen van de diensten + beschrijven die met de server geassocieerd zijn. Elke + dienstregistratie bevat informatie over een enkele dienst. Een + cliënt kan informatie over een dienstregistratie opvragen + die door de SDP-server wordt bijgehouden door een SDP-verzoek in + te dienen. Indien de cliënt, of een toepassing die met de + cliënt geassocieerd is, besluit om de dienst te gebruiken, + moet het een aparte verbinding naar de aanbieder van de dienst + openen om de dienst te gebruiken. SDP biedt een mechanisme om + diensten en hun attributen te ontdekken, maar het biedt geen + mechanisme om die diensten te gebruiken.</para> + + <para>Normaalgesproken zoekt een SDP-cliënt naar diensten + naar aanleiding van enkele gewenste eigenschappen van die + diensten. Soms is het echter wenselijk om te ontdekken welke + soorten diensten door de dienstregistraties van een SDP-server + worden beschreven zonder enige voorkennis van deze diensten. + Dit kijken naar alle aangeboden diensten wordt + <emphasis>browsen</emphasis> genoemd.</para> + + <para>De Bluetooth SDP-server &man.sdpd.8; en de + opdrachtregelcliënt &man.sdpcontrol.8; zitten in de + standaard &os;-installatie. Het volgende voorbeeld laat zien + hoe een SDP-browse query uit te voeren.</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>sdpcontrol -a 00:01:03:fc:6e:ec browse</userinput> +Record Handle: 00000000 +Service Class ID List: + Service Discovery Server (0x1000) +Protocol Descriptor List: + L2CAP (0x0100) + Protocol specific parameter #1: u/int/uuid16 1 + Protocol specific parameter #2: u/int/uuid16 1 + +Record Handle: 0x00000001 +Service Class ID List: + Browse Group Descriptor (0x1001) + +Record Handle: 0x00000002 +Service Class ID List: + LAN Access Using PPP (0x1102) +Protocol Descriptor List: + L2CAP (0x0100) + RFCOMM (0x0003) + Protocol specific parameter #1: u/int8/bool 1 +Bluetooth Profile Descriptor List: + LAN Access Using PPP (0x1102) ver. 1.0</screen> + + <para>... enzovoorts. Merk op dat elke dienst een lijst met + attributen heeft (bijvoorbeeld een RFCOMM-kanaal). Afhankelijk + van de dienst kan het nodig zijn om een aantekening van sommige + attributen te maken. Sommige Bluetooth-implementaties + ondersteunen dienst-browsen niet en zullen een lege lijst + teruggeven. In dit geval is het mogelijk om naar de specifieke + dienst te zoeken. Het onderstaande voorbeeld laat zien hoe naar + de dienst OBEX Object Push (OPUSH) gezocht kan worden:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>sdpcontrol -a 00:01:03:fc:6e:ec search OPUSH</userinput></screen> + + <para>Het aanbieden van diensten op &os; aan + Bluetooth-cliënten wordt gedaan met de server &man.sdpd.8;. + Op &os; 5.5, 6.1, en nieuwer, kan de volgende regel aan het + bestand <filename>/etc/rc.conf</filename> worden + toegevoegd:</para> + + <programlisting>sdpd_enable="YES"</programlisting> + + <para>Het daemon <application>sdpd</application> kan worden + gestart met:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>/etc/rc.d/sdpd start</userinput></screen> + + <para>De plaatselijke servertoepassing die Bluetooth-diensten wil + aanbieden aan verre cliënten zal de dienst registreren bij + de plaatselijke SDP-daemon. Een voorbeeld van zo'n toepassing + is &man.rfcomm.pppd.8;. Nadat het gestart is zal het de + Bluetooth LAN-dienst bij de plaatselijke SDP-daemon + registreren.</para> + + <para>De lijst met diensten die bij de plaatselijke SDP-server + zijn geregistreerd kan worden opgevraagd door te SDP-browsen + via het plaatselijke controlekanaal:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>sdpcontrol -l browse</userinput></screen> </sect2> <sect2> - <title>* Dial-Up Networking (DUN) en netwerk toegang met PPP (LAN) - profielen</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Dial-Up Networking (DUN) en netwerktoegang met PPP (LAN) + profielen</title> + + <para>Het inbelnetwerk (DUN) profiel wordt het meeste gebruikt met + modems en mobiele telefoons. De volgende scenario's worden in + dit profiel behandeld:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>het gebruik van een mobiele telefoon of modem door een + computer als een draadloze modem voor het verbinden met een + inbelserver voor Internet-toegang, of voor andere + inbeldiensten;</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>het gebruik van een mobiele telefoon of modem door een + computer om gegevensoproepen te ontvangen.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Het profiel voor netwerktoegang met PPP (LAN) kan in de + volgende situaties gebruikt worden:</para> + + <itemizedlist> + <listitem><para>LAN-toegang voor een enkel Bluetooth-apparaat;</para></listitem> + + <listitem><para>LAN-toegang voor meerdere Bluetooth-apparaten;</para></listitem> + + <listitem><para>PC naar PC (door PPP-netwerken over een seriële kabel te emuleren).</para></listitem> + </itemizedlist> + + <para>Op &os; zijn beide profielen geïmplementeerd met + &man.ppp.8; en &man.rfcomm.pppd.8; - een wrapper die een RFCOMM + Bluetooth-verbinding omzet in iets waar PPP mee overweg kan. + Voordat een profiel gebruikt kan worden, dient een nieuw + PPP-label in het bestand <filename>/etc/ppp/ppp.conf</filename> + te worden aangemaakt. Raadpleeg de hulppagina + &man.rfcomm.pppd.8; voor voorbeelden.</para> + + <para>In het volgende voorbeeld zal &man.rfcomm.pppd.8; gebruikt + worden om RFCOMM-verbinding met een ver apparaat met BD_ADDR + 00:80:37:29:19:a4 op een DUN RFCOMM-kanaal te maken. Het + eigenlijke RFCOMM-kanaalnummer wordt via SDP van het verre + apparaat verkregen. Het is mogelijk om het RFCOMM-kanaal + handmatig op te geven, en in dat geval zal &man.rfcomm.pppd.8; + het SDP-verzoek niet uitvoeren. Gebruik &man.sdpcontrol.8; om + het RFCOMM-kanaal op het verre apparaat te achterhalen.</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>rfcomm_pppd -a 00:80:37:29:19:a4 -c -C dun -l rfcomm-dialup</userinput></screen> + + <para>Om netwerktoegang met PPP (LAN) aan te bieden moet de server + &man.sdpd.8; draaien. Er dient een nieuwe regel voor + LAN-cliënten in het bestand + <filename>/etc/ppp/ppp.conf</filename> aangemaakt te worden. + Raadpleeg de hulppagina &man.rfcomm.pppd.8; voor voorbeelden. + Tenslotte dient de RFCOMM PPP-server op een geldig RFCOMM-kanaal + gestart te worden. De RFCOMM PPP-server zal automatisch de + Bluetooth LAN-dienst bij de plaatselijke SDP-daemon registreren. + Het volgende voorbeeld laat zien hoe een RFCOMM PPP-server te + starten:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>rfcomm_pppd -s -C 7 -l rfcomm-server</userinput></screen> </sect2> - <sect2> - <title>* Het OBEX Object Push (OPUSH) profiel</title> + <indexterm><primary>OBEX</primary></indexterm> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2> + <title>Het OBEX Object Push (OPUSH) profiel</title> + + <para>OBEX is een veelgebruikt protocol voor eenvoudige + bestandsoverdrachten tussen mobiele apparaten. Het primaire + gebruik is infraroodcommunicatie, waar het wordt gebruikt voor + generieke bestandsoverdrachten tussen notebooks of PDA's, en + om visitekaarten en kalenderregels tussen mobiele telefoons en + andere apparaten met PIM-toepassingen over te dragen.</para> + + <para>De OBEX-server en clieënt zijn geïmplenteerd als + een pakket van derde partij, <application>obexapp</application>, + dat beschikbaar is als de port + <filename role="package">comms/obexapp</filename>.</para> + + <para>De OBEX-cliënt wordt gebruikt om objecten naar en/of + van de OBEX-server te duwen/trekken. Een object kan + bijvoorbeeld een visitekaart of een afspraak zijn. De + OBEX-cliënt kan het RFCOMM-kanaalnummer van het verre + apparaat via SDP opvragen. Dit kan gedaan worden door de + dienstnaam in plaats van het RFCOMM-kanaalnummer op te geven. + De ondersteunde dienstnamen zijn: IrMC, FTRN, en OPUSH. Het is + mogelijk om het RFCOMM-kanaal als een nummer op te geven. Het + onderstaande is een voorbeeld van een OBEX-sessie, waar een + apparaatinformatie-object van de mobiele telefoon wordt + getrokken, en een nieuw object (een visitekaart) in de gids van + de telefoon wordt geduwd:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>obexapp -a 00:80:37:29:19:a4 -C IrMC</userinput> +obex> get telecom/devinfo.txt devinfo-t39.txt +Success, response: OK, Success (0x20) +obex> put new.vcf +Success, response: OK, Success (0x20) +obex> di +Success, response: OK, Success (0x20)</screen> + + <para>Om de dienst OBEX Object Push aan te bieden, moet de server + &man.sdpd.8; draaien. Er moet een hoofdmap worden aangemaakt + waarin alle binnenkomende objecten worden opgeslagen. Het + standaardpad naar de hoofdmap is + <filename>/var/spool/obex</filename>. Tenslotte moet de + OBEX-server op een geldig RFCOMM-kanaal worden gestart. De + OBEX-server zal automatisch de dienst OBEX Object Push bij de + plaatselijke SDP-daemon registeren. Het onderstaande voorbeeld + laat zien hoe de OBEX-server gestart wordt:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>obexapp -s -C 10</userinput></screen> </sect2> <sect2> - <title>* Serial Port Profile (SPP)</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Serial Port Profile (SPP)</title> + + <para>Het Seriële Poort Profiel (SPP) zorgt ervoor dat + Bluetooth-apparaten RS232 (of gelijkwaardige) seriële + kabels kunnen emuleren. Het scenario dat dit profiel behandelt + zorgt ervoor dat oude toepassingen Bluetooth kunnen gebruiken + als vervanging van kabels, door gebruik te maken van een + virtuele seriële poort.</para> + + <para>Het programma &man.rfcomm.sppd.1; implementeert het + Seriële Poort profiel. Een pseudo-tty wordt gebruikt als + abstractie voor een virtuele seriële poort. Onderstaand + voorbeeld laat zien hoe met een Seriële Poortdienst voor + verre apparaten te verbinden. Merk op dat het niet nodig is om + een RFCOMM-kanaal te kiezen - &man.rfcomm.sppd.1; kan het via + SDP van het verre apparaat verkrijgen. Dit kan worden overruled + door een RFCOMM-kanaal op de opdrachtregel te specificeren. + </para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>rfcomm_sppd -a 00:07:E0:00:0B:CA -t /dev/ttyp6</userinput> +rfcomm_sppd[94692]: Starting on /dev/ttyp6...</screen> + + <para>Als er een verbinding is, kan de pseudo-tty als seriële + poort worden gebruikt:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>cu -l ttyp6</userinput></screen> </sect2> <sect2> - <title>* Problemen oplossen</title> + <title>Problemen oplossen</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> <sect3> - <title>* Een apparaat op afstand kan geen verbinding - maken</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Een apparaat op afstand kan geen verbinding maken</title> + + <para>Sommige oudere Bluetooth-apparaten ondersteunen het + wisselen van rol niet. Standaard probeert &os;, wanneer het + een nieuwe verbinding accepteert, een rolwisseling uit te + voeren en meester te worden. Apparaten die dit niet + ondersteunen zullen niet kunnen verbinden. Merk op dat van + rol wordt gewisseld wanneer een nieuwe verbinding wordt + gemaakt, dus het is niet mogelijk om het verre apparaat te + vragen of het rolwisseling ondersteunt. Er is een HCI-optie + om rolwisselen aan de plaatselijke kant uit te zetten:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>hccontrol -n ubt0hci write_node_role_switch 0</userinput></screen> </sect3> <sect3> - <title>* Er gaat iets mis, kan ik ergens precies zien wat er - gebeurd?</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Er gaat iets mis, kan ik precies zien wat er gebeurt?</title> + + <para>Ja, dit is mogelijk. Gebruik het pakket + <application>hcidump</application>, dat beschikbaar is als de + port <filename role="package">comms/hcidump</filename>. Het + gereedschap <application>hcidump</application> is + vergelijkbaar met &man.tcpdump.1;. Het kan gebruikt worden om + de inhoud van Bluetooth-pakketten op de terminal te laten zien + en om de Bluetooth-pakketten naar een bestand te schrijven. + </para> </sect3> </sect2> </sect1> @@ -367,93 +2923,755 @@ <sect1 id="network-bridging"> <sect1info> <authorgroup> - <author> - <firstname>Steve</firstname> - <surname>Peterson</surname> + <author> + <firstname>Andrew</firstname> + <surname>Thompson</surname> <contrib>Geschreven door </contrib> - </author> + </author> </authorgroup> </sect1info> - <title>* Bridging</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Bridging</title> <sect2> - <title>* Introductie</title> + <title>Introductie</title> + + <indexterm><primary>IP-subnet</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>bridge</primary></indexterm> + + <para>Soms is het handig om één fysiek netwerk + (zoals een Ethernet-segment) in twee gescheiden netwerksegmenten + te verdelen zonder de noodzaak om een IP-subnet aan te maken en + een router te gebruiken om de segmenten met elkaar te verbinden. + Een apparaat dat twee netwerken op deze manier met elkaar + verbindt wordt een <quote>bridge (brug)</quote> genoemd. Een + &os;-systeem met twee netwerkkaarten kan als bridge + dienen.</para> + + <para>De bridge werkt door de adressen van de MAC-laag + (Ethernetadressen) van de apparaten op elke netwerkinterface + te leren. Het stuurt alleen verkeer tussen twee netwerken door + indien de bron en het doel zich op verschillende netwerken + bevinden.</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>In vele opzichten is een bridge als een Ethernet-switch met + erg weinig poorten.</para> </sect2> <sect2> - <title>* Situaties waarin bridging juist is</title> + <title>Situaties waarin bridging juist is</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>Er zijn vandaag de dag veel situaties waarin een bridge + gebruikt wordt.</para> <sect3> - <title>* Veel verkeer op een segment</title> + <title>Netwerken verbinden</title> + + <para>Het basisgebruik van een bridge is het met elkaar + verbinden van twee of meer netwerksegmenten. Er zijn vele + redenen om een hostgebaseerde bridge te gebruiken in plaats + van simpele netwerkapparaten zoals kabelbeperkingen, + firewalling of het verbinden van pseudonetwerken zoals een + interface van een virtuële machine. Een bridge kan ook + een draadloze interface die in hostap-modus draait met een + bedraad netwerk verbinden en als een toegangspunt + dienen.</para> + </sect3> + + <sect3> + <title>Filtering/Bandbreedtebeheersende firewall</title> + + <indexterm><primary>firewall</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>NAT</primary></indexterm> + + <para>Een gebruikelijke situatie dient zich voor wanneer de + functionaliteit van een firewall nodig is zonder routing of + network address translation (NAT).</para> + + <para>Een voorbeeld is een klein bedrijf dat via DSL of ISDN met + hun internetprovider verbonden is. Dit bedrijf heeft 13 + wereldwijd bereikbare IP-adressen van de internetprovider en + 10 PC's op hun netwerk. In deze situatie is een firewall die + op een router gebaseerd is lastig wegens + subnet-problemen.</para> + + <indexterm><primary>router</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>DSL</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>ISDN</primary></indexterm> + + <para>Een firewall die op een bridge gebaseerd is kan ingesteld + en net na de DSL- of ISDN-router geplaatst worden zonder dat + er problemen met IP-nummers optreden.</para> + </sect3> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect3> + <title>Netwerktap</title> + + <para>Een bridge kan twee netwerksegmenten verbinden en kan + gebruikt worden om alle Ethernetframes die tussen dezen + voorbijkomen te inspecteren. Dit kan òfwel vanuit het + gebruik van &man.bpf.4;/&man.tcpdump.1; op de bridge-interface + òfwel door een kopie van alle frames naar een extra + interface (overspanpoort) te versturen.</para> </sect3> <sect3> - <title>* Filtering/Bandbreedte beheersende firewall</title> + <title>Laag 2 VPN</title> + + <para>Twee Ethernetnetwerken kunnen over een IP-verbinding + verbonden worden door de netwerken naar een EtherIP-tunnel te + bridgen of met een oplossing gebaseerd po &man.tap.4; zoals + OpenVPN.</para> + </sect3> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect3> + <title>Laag 2 Redundancy</title> + + <para>Een netwerk kan met meerdere verbindingen verbonden worden + en het Spanning Tree Protocol gebruiken om overbodige paden te + blokkeren. Een Ethernetnetwerk kan alleen juist functioneren + indien er slechts één actief pad bestaat tussen + twee apparaten, Spanning Tree zal lussen detecteren en de + overbodige verbindingen in een geblokkeerde toestand zetten. + Indien een van de actieve verbindingen faalt zal het protocol + een andere boom berekenen en een van de geblokkeerde paden + weer activeren om de verbindingen naar alle punten in het + netwerk te herstellen.</para> </sect3> </sect2> <sect2> - <title>* Een bridge configureren</title> + <title>De kernel instellen</title> + + <para>Deze sectie behandelt de bridges geïmplementeerd met + &man.if.bridge.4;, een stuurprogramma dat bridges met netgraph + implementeert is ook beschikbaar, zie voor meer informatie de + hulppagina &man.ng.bridge.4;.</para> + + <para>Het bridge-stuurprogramma is een kernelmodule en zal + automatisch door &man.ifconfig.8; worden geladen wanneer er een + bridge-interface wordt aangemaakt. Het is mogelijk om de bridge + in de kernel te compileren door + <literal>device if_bridge</literal> aan het + kernelinstellingenbestand toe te voegen.</para> + + <para>Pakketfiltering kan met elk firewall-pakket worden gebruikt + dat via het raamwerk &man.pfil.9; aankoppelt. De firewall kan + als een module worden geladen of in de kernel worden + gecompileerd.</para> + + <para>De bridge kan als met &man.altq.4; of &man.dummynet.4; als + een verkeersregelaar worden gebruikt.</para> + </sect2> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2> + <title>De bridge inschakelen</title> + + <para>De bridge wordt aangemaakt door interfaces te klonen. Om + een bridge aan te maken wordt &man.ifconfig.8; gebruikt, indien + het bridge-stuurprogramma niet in de kernel aanwezig is zal het + automatisch worden geladen.</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge create</userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0</userinput> +bridge0: flags=8802<BROADCAST,SIMPLEX,MULTICAST> metric 0 mtu 1500 + ether 96:3d:4b:f1:79:7a + id 00:00:00:00:00:00 priority 32768 hellotime 2 fwddelay 15 + maxage 20 holdcnt 6 proto rstp maxaddr 100 timeout 1200 + root id 00:00:00:00:00:00 priority 0 ifcost 0 port 0</screen> + + <para>Een bridge-interface is aangemaakt en er is automatisch een + random gegenereerd Ethernetadres aan toegekend. De parameters + <literal>maxaddr</literal> en <literal>timeout</literal> bepalen + hoeveel MAC-adressen de bridge in de doorstuurtabel houdt en + hoeveel seconden voordat elke regel wordt verwijderd nadat het + voor het laatst gezien is. De andere parameters bepalen hoe + Spanning Tree werkt.</para> + + <para>Voeg de netwerkinterfaces die lid zijn aan de bridge toe. + Om de bridge pakketten te laten doorsturen dienen alle + lidinterfaces en de bridge actief te zijn:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0 addm fxp0 addm fxp1 up</userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig fxp0 up</userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig fxp1 up</userinput></screen> + + <para>De bridge stuurt nu Ethernet-frames door tussen + <devicename>fxp0</devicename> en <devicename>fxp1</devicename>. + De overeenkomstige configuratie in + <filename>/etc/rc.conf</filename> zodat de bridge tijdens het + opstarten wordt aangemaakt is:</para> + + <programlisting>cloned_interfaces="bridge0" +ifconfig_bridge0="addm fxp0 addm fxp1 up" +ifconfig_fxp0="up" +ifconfig_fxp1="up"</programlisting> + + <para>Indien de bridge-gastheer een IP-adres nodig heeft dan is de + juiste plaats om dit in te stellen op de bridge-interface zelf + in plaats van op een van de lidinterfaces. Dit kan statisch of + via DHCP worden ingesteld:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0 inet 192.168.0.1/24</userinput></screen> + + <para>Het is ook mogelijk om een IPv6-adres aan een + bridge-interface toe te kennen.</para> + </sect2> - <sect3> - <title>* Netwerkkaart selectie</title> + <sect2> + <title>Firewalls gebruiken</title> + + <indexterm><primary>firewall</primary></indexterm> + + <para>Wanneer pakketten worden gefilterd, zullen gebridgede + pakketten het filter inbound op de vertrekkende interface + passeren, op de bridge-interface en outbound op de bestemde + interface. Elke stap kan uitgezet worden. Wanneer de richting + van het pakketverkeer belangrijk is, kan de firewall het beste + op de lidinterfaces draaien en niet op de bridge zelf.</para> + + <para>De bridge heeft verschillende aanpasbare instellingen voor + het doorlaten van non-IP- en ARP-pakketten, en een laag 2 + firewall met IPFW. Zie &man.if.bridge.4; voor meer + informatie.</para> + </sect2> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2> + <title>Opspannende boom</title> + + <para>Het bridge-stuurprogramma implementeert het Rapid Spanning + Tree Protocol (RSTP of 802.1w) met terugwaartse compatibiliteit + met het verouderde Spanning Tree Protocol (STP). Spanning Tree + wordt gebruikt om lussen in een netwerktopologie te detecteren + en verwijderen. RSTP biedt snellere convergentie naar een + opspannende boom dan het verouderde STP, het protocol wisselt + informatie met naburige switches uit om snel naar forwarding + over te gaan zonder lussen te creëren.</para> + + <para>De volgende tabel laat de ondersteunende werkwijzen + zien:</para> + + <informaltable frame="none" pgwide="1"> + <tgroup cols="3"> + <thead> + <row> + <entry>OS-versie</entry> + + <entry>STP-modi</entry> + + <entry>Standaard modus</entry> + </row> + </thead> + + <tbody> + <row> + <entry>&os; 5.4—&os; 6.2</entry> + + <entry>STP</entry> + + <entry>STP</entry> + </row> + + <row> + <entry>&os; 6.3+</entry> + + <entry>RSTP of STP</entry> + + <entry>STP</entry> + </row> + + <row> + <entry>&os; 7.0+</entry> + + <entry>RSTP of STP</entry> + + <entry>RSTP</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </informaltable> + + <para>Spanning Tree kan op lidinterfaces worden geactiveerd met + het commando <literal>stp</literal>. Voor een bridge met + <devicename>fxp0</devicename> en <devicename>fxp1</devicename> + alle huidige interfaces, wordt STP met het volgende + geactiveerd:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0 stp fxp0 stp fxp1</userinput> +bridge0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> metric 0 mtu 1500 + ether d6:cf:d5:a0:94:6d + id 00:01:02:4b:d4:50 priority 32768 hellotime 2 fwddelay 15 + maxage 20 holdcnt 6 proto rstp maxaddr 100 timeout 1200 + root id 00:01:02:4b:d4:50 priority 32768 ifcost 0 port 0 + member: fxp0 flags=1c7<LEARNING,DISCOVER,STP,AUTOEDGE,PTP,AUTOPTP> + port 3 priority 128 path cost 200000 proto rstp + role designated state forwarding + member: fxp1 flags=1c7<LEARNING,DISCOVER,STP,AUTOEDGE,PTP,AUTOPTP> + port 4 priority 128 path cost 200000 proto rstp + role designated state forwarding</screen> + + <para>De bridge heeft spanning tree ID + <literal>00:01:02:4b:d4:50</literal> en prioriteit + <literal>32768</literal>. Aangezien het + <literal>root id</literal> hetzelfde is geeft dit aan dat dit de + hoofdbridge voor de boom is.</para> + + <para>Een andere bridge in het netwerk heeft spanning tree ook + geactiveerd:</para> + + <screen>bridge0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> metric 0 mtu 1500 + ether 96:3d:4b:f1:79:7a + id 00:13:d4:9a:06:7a priority 32768 hellotime 2 fwddelay 15 + maxage 20 holdcnt 6 proto rstp maxaddr 100 timeout 1200 + root id 00:01:02:4b:d4:50 priority 32768 ifcost 400000 port 4 + member: fxp0 flags=1c7<LEARNING,DISCOVER,STP,AUTOEDGE,PTP,AUTOPTP> + port 4 priority 128 path cost 200000 proto rstp + role root state forwarding + member: fxp1 flags=1c7<LEARNING,DISCOVER,STP,AUTOEDGE,PTP,AUTOPTP> + port 5 priority 128 path cost 200000 proto rstp + role designated state forwarding</screen> + + <para>De reegl <literal>root id 00:01:02:4b:d4:50 priority 32768 + ifcost 400000 port 4</literal> geeft aan dat de hoofdbridge + <literal>00:01:02:4b:d4:50</literal> is zoals boven en dat de + padkosten <literal>400000</literal> zijn vanaf deze bridge, het + pad naar de hoofdbridge gaat via <literal>port 4</literal> + welke <devicename>fxp0</devicename> is.</para> + </sect2> + + <sect2> + <title>Geavanceerd bridgen</title> + + <sect3> + <title>Verkeersstromen reconstrueren</title> + + <para>De bridge ondersteunt monitormodus, waarin de pakketten + worden verwijderd nadat ze door &man.bpf.4; zijn verwerkt, + en ze niet verder verwerkt of doorgestuurd worden. Dit kan + worden gebruikt om de invoer van twee of meer interfaces naar + een enkele &man.bpf.4;-stroom te multiplexen. Dit is nuttig + voor het reconstrueren van het verkeer voor netwerktaps welke + de RX/TX-signalen over twee verschillende interfaces + uitzenden.</para> + + <para>Om de invoer van vier netwerkinterfaces als + één stroom te lezen:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0 addm fxp0 addmfxp1 addm fxp2 addm fxp3 monitor up</userinput> +&prompt.root; <userinput>tcpdump -i bridge0</userinput></screen> </sect3> <sect3> - <title>* Kernel configuratie wijzigingen</title> + <title>SPAN poorten</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>Van elk Ethernet-frame dat door de bridge wordt ontvangen + wordt er een kopie naar de aangewezen SPAN-poort verstuurd. + Het aantal geconfigureerde SPAN-poorten op een bridge is + onbeperkt, indien een interface aangewezen is als SPAN-poort + kan het niet ook als gewone bridgepoort gebruikt worden. Dit + is het nuttigste voor het passief afluisteren van een + gebridged netwerk op een andere host die met een van de + SPAN-poorten van de bridge verbonden is.</para> + + <para>Om een kopie van alle frames naar het interface + <devicename>fxp4</devicename> te versturen:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0 span fxp4</userinput></screen> </sect3> <sect3> - <title>* Firewall ondersteuning</title> + <title>Privé-interfaces</title> + + <para>Een privé-interface stuurt geen verkeer door naar + poorten die niet ook een privé-interface zijn. Het + verkeer wordt onvoorwaardelijk geblokkeerd, dus worden er + geen Ethernetframes doorgestuurd, inclusief ARP. Indien + verkeer selectief dient te worden geblokkeerd dient er in + plaats hiervan een firewall gebruikt te worden.</para> + </sect3> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect3> + <title>Klevende interfaces</title> + + <para>Indien een lidinterface van een bridge als klevend is + gemarkeerd worden dynamisch geleerde adresregels als statisch + behandelt wanneer ze in de doorstuurcache komen. Klevende + interfaces vallen nooit uit de cache en worden nooit vervangen, + zelfs niet als het adres op een andere interface wordt gezien. + Dit biedt het voordeel van statische adresregels zonder dat de + doorstuurtabel van te voren gevuld hoeft te worden, + cliënten die geleerd zijn op een bepaald segment van de + bridge kunnen niet roamen naar een ander segment.</para> + + <para>Een ander voorbeeld voor het gebruik van klevende adressen + zou het combineren van de bridge met VLANs zijn om een router + te creëren waar klantnetwerken geïsoleerd zijn + zonder dat IP-adresruimte verspild wordt. Neem aan dat + <hostid role="hostname">KlantA</hostid> op + <literal>vlan100</literal> zit en <hostid + role="hostname">KlantB</hostid> op + <literal>vlan101</literal>. De bridge heeft het adres + <hostid role="ipaddr">192.168.0.1</hostid> en is tevens een + internet-router.</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0 addm vlan100 sticky vlan100 addm vlan101 sticky vlan101</userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0 inet 192.168.0.1/24</userinput></screen> + + <para>Beide cliënten zien <hostid + role="ipaddr">192.168.0.1</hostid> als hun standaard gateway + en aangezien de bridge-cache kleverig is kunnen ze niet het + MAC-adres van de andere klant spoofen om hun verkeer op te + vangen.</para> + + <para>Alle communicatie tussen de VLANs kan geblokkeerd worden + door het gebruik van privé-interfaces (of een firewall):</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0 private vlan100 private vlan101</userinput></screen> + + <para>De klanten zijn compleet geïsoleerd van elkaar, het + volledige <hostid role="netmask">/24</hostid> adresruimte kan + zonder subnetten toegewezen worden.</para> </sect3> <sect3> - <title>* Bandbreedte beheersing ondersteuning</title> + <title>Adresbeperkingen</title> + + <para>Het aantal unieke bron-MAC-adressen achter een interface + kan beperkt zijn. Wanneer de limiet bereikt is worden + pakketten met een onbekend bronadres gedropt totdat een + bestaande ingang in de host-cache vervalt of wordt + verwijderd.</para> + + <para>Het volgende voorbeeld stelt het maximum aantal + Ethernetapparaten voor <hostid + role="hostname">KlantA</hostid> op + <literal>vlan100</literal> in op 10.</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig bridge0 ifmaxaddr vlan100 10</userinput></screen> + </sect3> + + <sect3> + <title>SNMP-monitoring</title> + + <para>De bridge-interface en STP-parameters kunnen gemonitord + worden via het SNMP-daemon dat met het basis &os;-systeem + wordt meegeleverd. De geëxporteerde bridge-MIBs houden + zich aan de standaarden van de IETF zodat elke + SNMP-cliënt of monitorpakket kan worden gebruikt om de + gegevens te verzamelen.</para> + + <para>Op de bridge-machine dient de regel + <literal>begemotSnmpdModulePath."bridge" = + "/usr/lib/snmp_bridge.so"</literal> van + <filename>/etc/snmp.config</filename> geactiveerd te worden en + het daemon <application>bsnmpd</application> gestart te worden. + Andere instellingen zoals gemeenschapsnamen en toegangslijsten + dienen eventueel aangepast te worden. Zie &man.bsnmpd.1; en + &man.snmp.bridge.3; voor meer informatie.</para> + + <para>Het volgende voorbeeld gebruikt de software + <application>Net-SNMP</application> (<filename + role="package">net-mgmt/net-snmp</filename> om een bridge te + ondervragen, de port <filename + role="package">net-mgmt/bsnmptools</filename> kan ook worden + gebruikt. Voeg de volgende regels toe aan + <filename>$HOME/.snmp/snmp.conf</filename> op de + SNMP-cliënt-host om de MIB-definities van de bridge in + <application>Net-SNMP</application> te importeren:</para> + + <programlisting>mibdirs +/usr/share/snmp/mibs +mibs +BRIDGE-MIB:RSTP-MIB:BEGEMOT-MIB:BEGEMOT-BRIDGE-MIB</programlisting> + + <para>Om een enkele bridge via de IETF BRIDGE-MIB (RFC4188) te + monitoren:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>snmpwalk -v 2c -c public bridge1.example.com mib-2.dot1dBridge</userinput> +BRIDGE-MIB::dot1dBaseBridgeAddress.0 = STRING: 66:fb:9b:6e:5c:44 +BRIDGE-MIB::dot1dBaseNumPorts.0 = INTEGER: 1 ports +BRIDGE-MIB::dot1dStpTimeSinceTopologyChange.0 = Timeticks: (189959) 0:31:39.59 centi-seconds +BRIDGE-MIB::dot1dStpTopChanges.0 = Counter32: 2 +BRIDGE-MIB::dot1dStpDesignatedRoot.0 = Hex-STRING: 80 00 00 01 02 4B D4 50 +... +BRIDGE-MIB::dot1dStpPortState.3 = INTEGER: forwarding(5) +BRIDGE-MIB::dot1dStpPortEnable.3 = INTEGER: enabled(1) +BRIDGE-MIB::dot1dStpPortPathCost.3 = INTEGER: 200000 +BRIDGE-MIB::dot1dStpPortDesignatedRoot.3 = Hex-STRING: 80 00 00 01 02 4B D4 50 +BRIDGE-MIB::dot1dStpPortDesignatedCost.3 = INTEGER: 0 +BRIDGE-MIB::dot1dStpPortDesignatedBridge.3 = Hex-STRING: 80 00 00 01 02 4B D4 50 +BRIDGE-MIB::dot1dStpPortDesignatedPort.3 = Hex-STRING: 03 80 +BRIDGE-MIB::dot1dStpPortForwardTransitions.3 = Counter32: 1 +RSTP-MIB::dot1dStpVersion.0 = INTEGER: rstp(2)</screen> + + <para>De waarde <literal>dot1dStpTopChanges.0</literal> is twee + wat betekent dat de topologie van de STP-bridge twee maal + veranderd is, een topologieverandering houdt in dat + één of meerdere links in het netwerk zijn + veranderd of hebben gefaald en dat er een nieuwe boom is + berekend. De waarde + <literal>dot1dStpTimeSinceTopologyChange.0</literal> laat zien + wanneer dit gebeurde.</para> + + <para>Om meerdere bridge-interfaces te monitoren kan men het + privé BEGEMOT-BRIDGE-MIB gebruiken:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>snmpwalk -v 2c -c public bridge1.example.com</userinput> +enterprises.fokus.begemot.begemotBridge +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeBaseName."bridge0" = STRING: bridge0 +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeBaseName."bridge2" = STRING: bridge2 +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeBaseAddress."bridge0" = STRING: e:ce:3b:5a:9e:13 +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeBaseAddress."bridge2" = STRING: 12:5e:4d:74:d:fc +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeBaseNumPorts."bridge0" = INTEGER: 1 +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeBaseNumPorts."bridge2" = INTEGER: 1 +... +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeStpTimeSinceTopologyChange."bridge0" = Timeticks: (116927) 0:19:29.27 centi-seconds +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeStpTimeSinceTopologyChange."bridge2" = Timeticks: (82773) 0:13:47.73 centi-seconds +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeStpTopChanges."bridge0" = Counter32: 1 +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeStpTopChanges."bridge2" = Counter32: 1 +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeStpDesignatedRoot."bridge0" = Hex-STRING: 80 00 00 40 95 30 5E 31 +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeStpDesignatedRoot."bridge2" = Hex-STRING: 80 00 00 50 8B B8 C6 A9</screen> + + <para>Om de bridge-interface die via de subboom + <literal>mib-2.dot1dBridge</literal> wordt gemonitord te + veranderen:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>snmpset -v 2c -c private bridge1.example.com</userinput> +BEGEMOT-BRIDGE-MIB::begemotBridgeDefaultBridgeIf.0 s bridge2</screen> </sect3> </sect2> + </sect1> + + <sect1 id="network-aggregation"> + <sect1info> + <authorgroup> + <author> + <firstname>Andrew</firstname> + <surname>Thompson</surname> + <contrib>Geschreven door </contrib> + </author> + </authorgroup> + </sect1info> + + <title>Verbindingsaggregatie en failover</title> + + <indexterm><primary>lagg</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>failover</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>fec</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>lacp</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>loadbalance</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>roundrobin</primary></indexterm> <sect2> - <title>* De bridge inschakelen</title> + <title>Introductie</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>De interface &man.lagg.4; maakt het mogelijk om meerdere + netwerkinterfaces te aggregeren in één virtueel + interface voor het bieden van fout-tolerante en zeer snelle + verbindingen.</para> </sect2> <sect2> - <title>* Overige informatie</title> + <title>Werkmodi</title> + + <variablelist> + <varlistentry> + <term>failover</term> + + <listitem> + <para>Zendt en ontvangt verkeer alleen door de meesterpoort. + Wanneer de meesterpoort niet beschikbaar is, wordt de + volgende actieve poort gebruikt. De eerste toegevoegde + interface is de meesterpoort; alle interfaces die hierna + zijn toegevoegd worden gebruikt als failover-apparaten. + </para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> + <term>fec</term> + + <listitem> + <para>Ondersteunt Cisco EtherChannel. Dit is een statische + installatie en onderhandelt niet over aggregatie met de + peer noch wisselt het frames uit om de verbinding te + monitoren, indien de switch LACP ondersteunt dient dat + gebruikt te worden.</para> + + <para>Balanceert uitgaand verkeer over de actieve poorten + gebaseerd op gehashde informatie over protocolheaders en + accepteert inkomend verkeer van elke actieve poort. De + hash bevat het Ethernet bron- en doeladres, en indien + beschikbaar, de VLAN-tag, en de IPv4/IPv6 bron- en + doeladressen.</para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> + <term>lacp</term> + + <listitem> + <para>Ondersteunt het IEEE 802.3ad Link Aggregation Control + Protocol (LACP) en het Marker Protocol. LACP onderhandelt + met de peer over een verzameling aggregeerbare + verbindingen in een of meerdere Link Aggregated Groups. + Elke LAG is opgebouwd uit poorten die dezelfde snelheid + hebben, ingesteld op full-duplex werking. Het verkeer zal + over de poorten in de LAG gebalanceerd worden met de + hoogste totaalsnelheid, in de meeste gevallen zal er + slechts één LAG zijn die alle poorten bevat. + Wanneer er fysieke verbindingen veranderen, zal Link + Aggregation snel naar een nieuwe opstelling + convergeren.</para> + + <para>Balanceert uitgaand verkeer over de actieve poorten + gebaseerd op gehashde informatie over protocolheaders en + accepteert inkomend verkeer van elke actieve poort. De + hash bevat het Ethernet bron- en doeladres, en indien + beschikbaar, de VLAN-tag, en de IPv4/IPv6 bron- en + doeladressen.</para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> + <term>loadbalance</term> + + <listitem> + <para>Dit is een alias van de <emphasis>fec</emphasis> + modus.</para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> + <term>roundrobin</term> + + <listitem> + <para>Distribueert uitgaand verkeer door middel van een + round-robin scheduler over alle actieve poorten en + accepteert inkomend verkeer van elke actieve poort. Deze + modus schendt Ethernet frame-ordering en dient met zorg + gebruikt te worden.</para> + </listitem> + </varlistentry> + </variablelist> + </sect2> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2> + <title>Voorbeelden</title> + + <example id="networking-lacp-aggregation-cisco"> + <title>LACP aggregatie met een Cisco switch</title> + + <para>Dit voorbeeld verbindt twee interfaces op een &os;-machine + met de switch als een enkele loadgebalanceerde en + fout-tolerante verbinding. Er kunnen meer interfaces worden + toegevoegd om de doorvoer en fouttolerantie te verhogen. + Aangezien frame-ordering verplicht is op Ethernetverbindingen + stroomt al het verkeer tussen twee stations altijd over + dezelfde fysieke verbinding zodat de maximum snelheid beperkt + wordt tot die van één interface. Het + verzendalgoritme probeert zoveel mogelijk informatie te + gebruiken voor het onderscheiden van verschillende + verkeersstromen en deze over de beschikbare interfaces te + balanceren.</para> + + <para>Voeg op de Cisco switch de interfaces aan de kanaalgroep + toe.</para> + + <screen>interface FastEthernet0/1 + channel-group 1 mode active + channel-protocol lacp +! +interface FastEthernet0/2 + channel-group 1 mode active + channel-protocol lacp +!</screen> + + <para>Maak op de &os;-machine de lagg-interface aan.</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig lagg0 create</userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig lagg0 up laggproto lacp laggport fxp0 laggport fxp1</userinput></screen> + + <para>Bekijk de interfacestatus van ifconfig; poorten die als + <emphasis>ACTIVE</emphasis> zijn gemarkeerd zijn lid van de + actieve aggregatiegroep waarover onderhandeld is met de verre + switch en waarover verkeer zal worden verzonden en ontvangen. + Gebruik de uitgebreide uitvoer van &man.ifconfig.8; om de + LAG-identifiers te bekijken.</para> + + <screen>lagg0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> metric 0 mtu 1500 + options=8<VLAN_MTU> + ether 00:05:5d:71:8d:b8 + media: Ethernet autoselect + status: active + laggproto lacp + laggport: fxp1 flags=1c<ACTIVE,COLLECTING,DISTRIBUTING> + laggport: fxp0 flags=1c<ACTIVE,COLLECTING,DISTRIBUTING></screen> + + <para>De switch zal laten zien welke poorten actief zijn. + Gebruik voor meer detail + <userinput>show lacp neighbor detail</userinput>.</para> + + <screen>switch# show lacp neighbor +Flags: S - Device is requesting Slow LACPDUs + F - Device is requesting Fast LACPDUs + A - Device is in Active mode P - Device is in Passive mode + +Channel group 1 neighbors + +Partner's information: + + LACP port Oper Port Port +Port Flags Priority Dev ID Age Key Number State +Fa0/1 SA 32768 0005.5d71.8db8 29s 0x146 0x3 0x3D +Fa0/2 SA 32768 0005.5d71.8db8 29s 0x146 0x4 0x3D</screen> + + </example> + + <example id="networking-lagg-failover"> + <title>Failover-modus</title> + + <para>Failover-modus kan worden gebruikt om op een ander + interface over te schakelen wanneer de verbinding op de + meester verloren is.</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig lagg0 create</userinput> +&prompt.root; <userinput>ifconfig lagg0 up laggproto failover laggport fxp0 laggport fxp1</userinput></screen> + + <screen>lagg0: flags=8843<UP,BROADCAST,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> metric 0 mtu 1500 + options=8<VLAN_MTU> + ether 00:05:5d:71:8d:b8 + media: Ethernet autoselect + status: active + laggproto failover + laggport: fxp1 flags=0<> + laggport: fxp0 flags=5<MASTER,ACTIVE></screen> + + <para>Het verkeer zal worden verzonden en ontvangen op + <devicename>fxp0</devicename>. Indien de verbinding op + <devicename>fxp0</devicename> verloren is, zal + <devicename>fxp1</devicename> de actieve verbinding worden. + Indien de verbinding op de meesterinterface hersteld is, zal + het weer de actieve verbinding worden.</para> + </example> </sect2> </sect1> <sect1 id="network-diskless"> <sect1info> <authorgroup> - <author> - <firstname>Jean-François</firstname> - <surname>Dockès</surname> - <contrib>Geupdate door </contrib> - </author> + <author> + <firstname>Jean-François</firstname> + <surname>Dockès</surname> + <contrib>Bijgewerkt door </contrib> + </author> </authorgroup> <authorgroup> <author> @@ -464,213 +3682,1630 @@ </authorgroup> </sect1info> - <title>* Diskloze operatie</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Schijfloos werken</title> + + <indexterm><primary>schijfloos werkstation</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>schijfloos werken</primary></indexterm> + + <para>Een &os;-machine kan over het netwerk opstarten en zonder een + plaatselijke schijf werken, door gebruik te maken van + bestandssystemen die van een <acronym>NFS</acronym>-server + aangekoppeld worden. Er zijn geen systeemwijzigingen nodig anders + dan de standaard instellingenbestanden. Dit soort systemen is + relatief eenvoudig op te zetten omdat alle noodzakelijke elementen + al aanwezig zijn:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Er zijn minstens twee manieren om de kernel over het + netwerk te laden:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para><acronym>PXE</acronym>: De &intel; Preboot eXecution + Environment is een vorm een smart boot ROM dat in sommige + netwerkkaarten en moederborden is ingebouwd. Bekijk de + hulppagina &man.pxeboot.8; voor meer informatie.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>De poort <application>Etherboot</application> + (<filename role="package">net/etherboot</filename>) maakt + code aan dat naar een ROM geschreven kan worden en dat + kernels over het netwerk opstart. De code kan + òfwel naar een opstart-PROM op een netwerkkaart + geflashed worden, òfwel van een floppy (of harde) + schijf geladen worden, òfwel van een draaiend + &ms-dos; systeem geladen worden. Vele netwerkkaarten + worden ondersteund.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + </listitem> + + <listitem> + <para>Een voorbeeldscript + (<filename>/usr/share/examples/diskless/clone_root</filename>) + vergemakkelijkt het aanmaken en beheren van het root + bestandssysteem van het werkstation op de server. Het kan + nodig zijn dat het script wat aangepast moet worden, maar het + zorgt voor een snelle start.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Er bestaan standaardbestanden voor het opstarten van het + systeem in <filename>/etc</filename> om een systeemstart + zonder schijf te detecteren en te ondersteunen.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Het gebruik van een wisselbestand, indien nodig, kan + worden gedaan naar òfwel een <acronym>NFS</acronym> + bestand òfwel naar een plaatselijke schijf.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Er zijn vele manieren om een schijfloos werkstation op te + zetten. Hierbij zijn veel elementen betrokken, en vele kunnen aan + de eigen smaak worden aangepast. Het volgende beschrijft + variaties met betrekking tot het installeren van een compleet + systeem, waarbij de nadruk ligt op de eenvoud en de + compatibiliteit met de standaard opstartscripts van &os;. Het + beschreven systeem heeft de volgende eigenschappen:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>De schijfloze werkstations gebruiken een gedeeld + bestandssysteem voor <filename>/</filename>, dat alleen + gelezen kan worden, en een gedeeld bestandssysteem voor + <filename>/usr</filename>, dat eveneens alleen gelezen kan + worden.</para> + + <para>Het root-bestandssysteem is een kopie van een standaard + root-bestandssysteem voor &os; (typisch van een server), + waarbij enkele instellingenbestanden zijn overschreven door + versies die specifiek zijn voor een schijfloos systeem of, + mogelijk, door het werkstation horen waar ze bij horen.</para> + + <para>De delen van het root-bestandssysteem die beschrijfbaar + moeten zijn, zijn overdekt met &man.md.4; bestandssystemen. + Alle veranderingen gaan verloren indien het systeem opnieuw + wordt opgestart.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>De kernel is overgedragen en òfwel met + <application>Etherboot</application> òfwel met + <acronym>PXE</acronym> geladen, aangezien sommige situaties + het gebruik van één van de methodes kan eisen. + </para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <caution> + <para>Het systeem zoals hierboven beschreven is onveilig. Het + dient in een beschermd gebied van een netwerk te functioneren, en + niet vertrouwd te worden door andere hosts.</para> + </caution> + + <para>Alle informatie in deze sectie is getest met + &os; 5.2.1-RELEASE.</para> <sect2> - <title>* Achtergrond informatie</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Achtergrondinformatie</title> + + <para>Het installeren van schijfloze werkstations is zowel vrij + rechttoe-rechtaan als foutgevoelig. Deze fouten zijn soms + moeilijk vast te stellen wegens een aantal redenen. + Bijvoorbeeld:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Opties die tijdens het compileren zijn opgegeven kunnen + verschillend gedrag tonen tijdens het draaien.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Foutmeldingen zijn vaak cryptisch of geheel afwezig.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Op dit gebied is het bezit van wat achtergrondkennis over de + gebruikte mechanismen zeer nuttig om mogelijke problemen op te + lossen.</para> + + <para>Voor een succesvol opstarten dienen verschillende + handelingen uitgevoerd te worden:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>De machine moet een aantal initiële parameters + zoals het IP-adres, de bestandsnaam van de executable, de + naam van de server, en het root-pad verkrijgen. Dit wordt + gedaan door gebruik te maken van de <acronym>DHCP</acronym> + of BOOTP protocollen. <acronym>DHCP</acronym> is een + compatible uitbreiding van BOOTP, het gebruikt dezelfde + poorten en het pakketformaat heeft dezelfde basis.</para> + + <para>Het is mogelijk om een systeem in te stellen zodat het + alleen BOOTP gebruikt. Het serverprogramma &man.bootpd.8; + wordt met het basissysteem van &os; meegeleverd.</para> + + <para><acronym>DHCP</acronym> biedt echter een aantal + voordelen boven BOOTP (fijnere instellingenbestanden, + mogelijkheid om <acronym>PXE</acronym> te gebruiken, en vele + anderen die niet direct verband houden met schijfloos + werken), er zal hoofdzakelijk een opstelling met + <acronym>DHCP</acronym> worden beschreven, met analoge + voorbeelden voor &man.bootpd.8; indien mogelijk. De + voorbeeldopstelling zal het softwarepakket van + <application>ISC DHCP</application> gebruiken (versie + 3.0.1.r12 was geïnstalleerd op de testserver).</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>De machine moet één of meerdere + programma's naar het plaatselijke geheugen versturen. + Eén van <acronym>TFTP</acronym> of + <acronym>NFS</acronym> wordt gebruikt. De keuze tussen + <acronym>TFTP</acronym> en <acronym>NFS</acronym> is op + verschillende plaatsen een optie tijdens het compileren. + Een veelgemaakte fout is het opgeven van bestandsnamen voor + het verkeerde protocol: <acronym>TFTP</acronym> verstuurd + typisch alle bestanden vanuit één map op de + server, en verwacht dat alle bestandsnamen relatief aan + deze map zijn; <acronym>NFS</acronym> verwacht absolute + bestandspaden.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>De mogelijke tussentijdse opstartprogramma's en de + kernel dienen geïnitialiseerd en uitgevoerd te worden. + Er zijn enkele belangrijke variaties op dit gebied:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para><acronym>PXE</acronym> zal &man.pxeboot.8; laden, + wat een aangepaste versie is van de lader voor stage + drie van &os;. &man.loader.8; zal de meeste parameters + verkrijgen die noodzakelijk zijn om het systeem op te + starten, en zal ze in de kernelomgeving laten staan + voordat het de controle overdraagt. Het is in dit geval + mogelijk om een <filename>GENERIC</filename> kernel te + gebruiken.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para><application>Etherboot</application> zal met minder + voorbereiding direct de kernel laden. Hiervoor is het + noodzakelijk om een kernel met specifieke opties te + bouwen.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para><acronym>PXE</acronym> en + <application>Etherboot</application> werken beide even goed; + echter, omdat kernels normaalgesproken meer werk overlaten + aan &man.loader.8;, is <acronym>PXE</acronym> de te + verkiezen methode.</para> + + <para>Indien het <acronym>BIOS</acronym> en de netwerkkaarten + <acronym>PXE</acronym> ondersteunen, dient dat + waarschijnlijk gebruikt te worden.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Tenslotte: de machine heeft toegang tot de + bestandssystemen nodig. <acronym>NFS</acronym> wordt in + alle gevallen gebruikt.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Zie ook de hulppagina &man.diskless.8;.</para> </sect2> <sect2> - <title>* Installatie instructies</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Installatie-instructies</title> <sect3> - <title>* Configuratie door gebruik van + <title>Instellen met behulp van <application>ISC DHCP</application></title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm> + <primary>DHCP</primary> + + <secondary>schijfloos werken</secondary> + </indexterm> + + <para>De <application>ISC DHCP</application> server kan zowel + verzoeken voor BOOTP als <acronym>DHCP</acronym> + beantwoorden.</para> + + <para><application>ISC DHCP 3.0</application> maakt geen deel + uit van het basissysteem. Eerst dient de poort <filename + role="package">net/isc-dhcp3-server</filename> of het + corresponderende pakket geïnstalleerd te worden.</para> + + <para>Wanneer <application>ISC DHCP</application> is + geïnstalleerd, heeft het een instellingenbestand nodig om + te draaien (normaliter + <filename>/usr/local/etc/dhcpd.conf</filename> genoemd). + Hieronder volgt een voorbeeld met commentaar, waarbij host + <hostid>margaux</hostid> gebruik maakt van + <application>Etherboot</application> en + <hostid>corbieres</hostid> gebruik maakt van + <acronym>PXE</acronym>:</para> + + <programlisting> +default-lease-time 600; +max-lease-time 7200; +authoritative; + +option domain-name "example.com"; +option domain-name-servers 192.168.4.1; +option routers 192.168.4.1; + +subnet 192.168.4.0 netmask 255.255.255.0 { + use-host-decl-names on; <co id="co-dhcp-host-name"> + option subnet-mask 255.255.255.0; + option broadcast-address 192.168.4.255; + + host margaux { + hardware ethernet 01:23:45:67:89:ab; + fixed-address margaux.example.com; + next-server 192.168.4.4; <co id="co-dhcp-next-server"> + filename "/data/misc/kernel.diskless"; <co id="co-dhcp-filename"> + option root-path "192.168.4.4:/data/misc/diskless"; <co id="co-dhcp-root-path"> + } + host corbieres { + hardware ethernet 00:02:b3:27:62:df; + fixed-address corbieres.example.com; + next-server 192.168.4.4; + filename "pxeboot"; + option root-path "192.168.4.4:/data/misc/diskless"; + } +} + </programlisting> + + <calloutlist> + <callout arearefs="co-dhcp-host-name"> + <para>Deze optie vertelt <application>dhcpd</application> + om de waarde die in de verklaringen voor + <literal>host</literal> staan te versturen als de hostnaam + voor de schijfloze host. Een andere mogelijkheid is om + <literal>option + host-name <replaceable>margaux</replaceable></literal> + binnen de verklaringen voor <literal>host</literal> op te + nemen.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-dhcp-next-server"> + <para>De aanwijzing <literal>next-server</literal> bepaalt + de <acronym>TFTP</acronym> of <acronym>NFS</acronym> + server die gebruikt moet worden voor het laden van het + lader- of kernelbestand (standaard wordt dezelfde host als + voor de <acronym>DHCP</acronym>-server gebruikt). + </callout> + + <callout arearefs="co-dhcp-filename"> + <para>De aanwijzing <literal>filename</literal> bepaalt het + bestand dat <application>Etherboot</application> of + <acronym>PXE</acronym> gebruikt voor de volgende + uitvoerstap. Het dient gespecificeerd te worden volgens + de gebruikte verzendmethode. Voor + <application>Etherboot</application> kan tijdens het + compileren worden opgegeven of het <acronym>NFS</acronym> + of <acronym>TFTP</acronym> moet gebruiken. De &os;-poort + stelt standaard <acronym>NFS</acronym> in. + <acronym>PXE</acronym> gebruikt <acronym>TFTP</acronym>, + vandaar dat hier een relatieve bestandsnaam wordt gebruikt + (dit kan afhangen van de instellingen van de + <acronym>TFTP</acronym>-server, maar het is de gewoonte). + Verder geldt dat <acronym>PXE</acronym> + <filename>pxeboot</filename> en niet de kernel laadt. Er + zijn andere interessante mogelijkheden, zoals het laden + van <filename>pxeboot</filename> vanuit de map <filename + class="directory">/boot</filename> van een &os; CD-ROM + (aangezien &man.pxeboot.8; de <filename>GENERIC</filename> + kernel kan laden, bestaat de mogelijkheid om + <acronym>PXE</acronym> te gebruiken om van een CDROM op + afstand op te starten.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-dhcp-root-path"> + <para>De optie <literal>root-path</literal> definieert het + pad naar het root-bestandssysteem, in de gebruikelijke + notatie van <acronym>NFS</acronym>. Indien + <acronym>PXE</acronym> gebruikt wordt, is het mogelijk om + het IP-adres van de host weg te laten zolang de + kerneloptie BOOTP niet geactiveerd is. De + <acronym>NFS</acronym>-server is dan dezelfde als die van + <acronym>TFTP</acronym>.</para> + </callout> + </calloutlist> </sect3> <sect3> - <title>* Configuratie door gebruik van BOOTP</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Configuratie door gebruik van BOOTP</title> + + <indexterm> + <primary>BOOTP</primary> + + <secondary>schijfloos werken</secondary> + </indexterm> + + <para>Hieronder staan de equivalente instellingen voor + <application>bootpd</application> (gereduceerd tot + één cliënt). Dit staat in + <filename>/etc/bootptab</filename>.</para> + + <para>Merk op dat <application>Etherboot</application> + gecompileerd dient te worden met de afwijkende optie + <literal>NO_DHCP_SUPPORT</literal> om BOOTP te gebruiken, en + dat <acronym>PXE</acronym> <acronym>DHCP</acronym> + <emphasis>nodig heeft</emphasis>. Het enige duidelijke + voordeel van <application>bootpd</application> is dat het in + het basissysteem zit.</para> + + <programlisting> +.def100:\ + :hn:ht=1:sa=192.168.4.4:vm=rfc1048:\ + :sm=255.255.255.0:\ + :ds=192.168.4.1:\ + :gw=192.168.4.1:\ + :hd="/tftpboot":\ + :bf="/kernel.diskless":\ + :rp="192.168.4.4:/data/misc/diskless": + +margaux:ha=0123456789ab:tc=.def100 + </programlisting> </sect3> <sect3> - <title>* Een bootprogramma voorbereiden met + <title>Een opstartprogramma voorbereiden met <application>Etherboot</application></title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm><primary>Etherboot</primary></indexterm> + + <para>De <ulink url="http://etherboot.sourceforge.net">website + van Etherboot</ulink> bevat <ulink + url="http://etherboot.sourceforge.net/doc/html/userman/t1.html"> + uitgebreide documentatie</ulink> die over het algemeen is + bedoeld voor Linux-systemen, maar die desalniettemin bruikbare + informatie bevat. Het volgende geeft een samenvatting over + hoe <application>Etherboot</application> op een &os;-systeem + te gebruiken.</para> + + <para>Ten eerste dient het pakket of de poort <filename + role="package">net/etherboot</filename> geïnstalleerd + te worden.</para> + + <para>De instellingen van <application>Etherboot</application> + (i.e. om <acronym>TFTP</acronym> in plaats van + <acronym>NFS</acronym> te gebruiken) kunnen gewijzigd worden + door het bestand <filename>Config</filename> in de bronmap van + <application>Etherboot</application> te bewerken.</para> + + <para>Hieronder zal een opstartdiskette gebruikt worden. + Raadpleeg voor andere methoden (PROM, of een + &ms-dos;-programma) de documentatie van + <application>Etherboot</application>.</para> + + <para>Om een opstartdiskette te maken, dient er een diskette in + het diskettestation van de machine aanwezig te zijn waarop + <application>Etherboot</application> is geïnstalleerd, + daarna dient er naar de map <filename>src</filename> in de + mapboom van <application>Etherboot</application> gegaan te + worden, en het volgende ingetypt te worden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>gmake bin32/<replaceable>apparaatsoort</replaceable>.fd0</userinput></screen> + + <para><replaceable>apparaatsoort</replaceable> hangt af van het + soort Ethernetkaart dat in het schijfloze werkstation + aanwezig is. Raadpleeg het bestand <filename>NIC</filename> + in dezelfde map om het juiste + <replaceable>apparaatsoort</replaceable> te bepalen.</para> </sect3> <sect3> - <title>* Opstarten met <acronym>PXE</acronym></title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Opstarten met <acronym>PXE</acronym></title> + + <para>Standaard laadt de lader &man.pxeboot.8; de kernel via + <acronym>NFS</acronym>. Het kan zodanig gecompileerd worden + dat het <acronym>TFTP</acronym> gebruikt door de optie + <literal>LOADER_TFTP_SUPPORT</literal> in + <filename>/etc/make.conf</filename> te specificeren. + Raadpleeg het commentaar in + <filename>/usr/share/examples/etc/make.conf</filename> + voor instructies.</para> + + <para>Er zijn nog twee andere opties voor + <filename>make.conf</filename> die nuttig kunnen zijn bij het + opzetten van een schijfloze machine die als seriële + console gebruikt wordt: + <literal>BOOT_PXELDR_PROBE_KEYBOARD</literal>, en + <literal>BOOT_PXELDR_ALWAYS_SERIAL</literal>.</para> + + <para>Om <acronym>PXE</acronym> bij het opstarten van de machine + te gebruiken, is het gewoonlijk nodig om de optie + <literal>Boot from network</literal> in het + <acronym>BIOS</acronym> te selecteren, of om een functietoets + tijdens de initialisatie van de PC in te typen.</para> </sect3> <sect3> - <title>* De <acronym>TFTP</acronym> en <acronym>NFS</acronym> - servers configureren</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>De <acronym>TFTP</acronym> en <acronym>NFS</acronym> + servers instellen</title> + + <indexterm> + <primary>TFTP</primary> + + <secondary>schijfloos werken</secondary> + </indexterm> + + <indexterm> + <primary>NFS</primary> + + <secondary>schijfloos werken</secondary> + </indexterm> + + <para>Indien <acronym>PXE</acronym> of + <acronym>Etherboot</acronym> gebruikt wordt, welke is + ingesteld om <acronym>TFTP</acronym> te gebruiken, is het + nodig om om <application>tftpd</application> op de + bestandsserver aan te zetten:</para> + + <procedure> + <step> + <para>Maak een map aan van waaruit + <application>tftpd</application> de bestanden serveert, + bijvoorbeeld <filename>/tftpboot</filename>.</para> + </step> + + <step> + <para>Voeg deze regel toe aan + <filename>/etc/inetd.conf</filename>:</para> + + <programlisting>tftp dgram udp wait root /usr/libexec/tftpd tftpd -l -s /tftpboot</programlisting> + + <note> + <para>Het schijnt dat sommige versies van + <acronym>PXE</acronym> de <acronym>TCP</acronym>-versie + van <acronym>TFTP</acronym> vereisen. In dit geval + dient een tweede regel toegevoegd te worden, waarbij + <literal>dgram udp</literal> door + <literal>stream tcp</literal> vervangen wordt.</para> + </note> + </step> + + <step> + <para><application>inetd</application> dient de + instellingenbestanden opnieuw te lezen. De regel + <option>inetd_enable="YES"</option> dient in het bestand + <filename>/etc/rc.conf</filename> aanwezig te zijn voor de + juiste werking van deze opdracht:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>/etc/rc.d/inetd restart</userinput></screen> + </step> + </procedure> + + <para>De map <filename>tftpboot</filename> kan overal op de + server geplaatst worden. De plaats dient zowel in + <filename>inetd.conf</filename> als in + <filename>dhcpd.conf</filename> ingesteld te worden.</para> + + <para>In alle gevallen dient er ook voor gezorgd te worden dat + <acronym>NFS</acronym> aanstaat en dat het juiste + bestandssysteem op de <acronym>NFS</acronym>-server + geëxporteerd wordt.</para> + + <procedure> + <step> + <para>Voeg het volgende toe aan + <filename>/etc/rc.conf</filename>:</para> + + <programlisting>nfs_server_enable="YES"</programlisting> + </step> + + <step> + <para>Exporteer het bestandssysteem waar de schijfloze + root-map zich bevindt door het volgende aan + <filename>/etc/exports</filename> toe te voegen (pas het + aankoppelpunt van het volume aan en vervang + <replaceable>margaux corbieres</replaceable> door de namen + van de schijfloze werkstations):</para> + + <programlisting><replaceable>/data/misc</replaceable> -alldirs -ro <replaceable>margaux corbieres</replaceable></programlisting> + </step> + + <step> + <para><application>mountd</application> dient het + instellingenbestand opnieuw te lezen. Indien het nodig + was om <acronym>NFS</acronym> in + <filename>/etc/rc.conf</filename> + tijdens de eerste stap aan te zetten, is het + waarschijnlijk gewenst om in plaats hiervan opnieuw op te + starten.</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>/etc/rc.d/mountd restart</userinput></screen> + </step> + </procedure> </sect3> <sect3> - <title>* Een diskloze kernel bouwen</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Een schijfloze kernel bouwen</title> + + <indexterm> + <primary>schijfloos werken</primary> + + <secondary>kernelinstellingen</secondary> + </indexterm> + + <para>Indien <application>Etherboot</application> gebruikt wordt, + is het nodig om een kernelinstellingenbestand voor de + schijfloze cliënt met de volgende opties (naast de + gebruikelijke) aan te maken:</para> + + <programlisting> +options BOOTP # Gebruik BOOTP om het IP-adres en de hostnaam te verkrijgen +options BOOTP_NFSROOT # NFS-mount het root-bestandssysteem door gebruik te maken van de informatie van BOOTP + </programlisting> + + <para>Het kan ook gewenst zijn om <literal>BOOTP_NFSV3</literal>, + <literal>BOOT_COMPAT</literal>, en + <literal>BOOTP_WIRED_TO</literal> te gebruiken (raadpleeg + hiervoor <filename>NOTES</filename>).</para> + + <para>De namen van deze opties zijn historisch en enigszins + misleidend aangezien ze eigenlijk onverschillig gebruik van + <acronym>DHCP</acronym> en BOOTP in de kernel mogelijk maken + (het is ook mogelijk om strikt gebruik van BOOTP of + <acronym>DHCP</acronym> te forceren).</para> + + <para>De kernel dient gebouwd te worden (zie <xref + linkend="kernelconfig">) en gekopieerd te worden naar de + plaats die in <filename>dhcpd.conf</filename> is + aangegeven.</para> + + <note> + <para>Indien <acronym>PXE</acronym> gebruikt wordt, is het + bouwen van een kernel met bovenstaande opties niet strikt + noodzakelijk (maar wel aangeraden). Door deze opties aan te + zetten zullen er meer verzoeken voor <acronym>DHCP</acronym> + tijdens het opstarten van de kernel verstuurd worden, met in + sommige speciale gevallen een klein risico op inconsistentie + tussen de nieuwe waarden en degenen die door &man.pxeboot.8; + zijn ontvangen. Het voordeel van het gebruik van deze + opties is dat de hostnaam als een bijverschijnsel wordt + ingesteld. In de andere gevallen dient de hostnaam op een + andere manier ingesteld te worden, bijvoorbeeld in een + cliënt-specifiek bestand + <filename>rc.conf</filename>.</para> + </note> + + <note> + <para>Om laadbaar te zijn met + <application>Etherboot</application>, dienen de + apparaataanwijzingen in de kernel gecompileerd te worden. + Normaalgesproken wordt hiervoor de volgende optie in het + instellingenbestand gebruikt (zie het + instellingencommentaarbestand + <filename>NOTES</filename>):</para> + + <programlisting>hints "GENERIC.hints"</programlisting> + </note> </sect3> <sect3> - <title>* Het root bestandssysteem voorbereiden</title> + <title>Het root-bestandssysteem voorbereiden</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm> + <primary>root-bestandssysteem</primary> - <sect4> - <title>* Het <filename>clone_root</filename> script gebruiken</title> + <secondary>schijfloos werken</secondary> + </indexterm> - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> + <para>Er dient een root-bestandssysteem voor de schijfloze + werkstations op de plaats die als <literal>root-path</literal> + in <filename>dhcpd.conf</filename> staat aangegeven aangemaakt + te worden.</para> <sect4> - <title>* De standaard <command>make world</command> - procedure gebruiken</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title><command>make world</command> gebruiken om het + root-bestandssysteem te bevolken</title> + + <para>Deze methode is snel en installeert een compleet + maagdelijk systeem (niet alleen het root-bestandssysteem) in + <envar>DESTDIR</envar>. Hiervoor dient slechts het volgende + script uitgevoerd te worden:</para> + + <programlisting>#!/bin/sh +export DESTDIR=/data/misc/diskless +mkdir -p ${DESTDIR} +cd /usr/src; make buildworld && make buildkernel +cd /usr/src/etc; make distribution</programlisting> + + <para>Nadat dit gedaan is, kunnen + <filename>/etc/rc.conf</filename> en + <filename>/etc/fstab</filename> die in + <envar>DESTDIR</envar> geplaatst zijn naar behoefte worden + aangepast.</para> </sect4> </sect3> <sect3> - <title>* Swapruimte configureren</title> + <title>Swapruimte instellen</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>Indien nodig kan een wisselbestand dat zich op de server + bevindt via <acronym>NFS</acronym> worden benaderd.</para> <sect4> - <title>* <acronym>NFS</acronym> swapruimte met - &os; 4.X</title> + <title>Swapruimte via <acronym>NFS</acronym></title> - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> + <para>De kernel biedt geen ondersteuning om swapruimte via + <acronym>NFS</acronym> tijdens het opstarten aan te zetten. + De swapruimte moet door de opstartscripts worden aangezet, + door een beschrijfbaar bestandssysteem aan te koppelen en + een wisselbestand aan te maken en aan te zetten. De + volgende opdracht maakt een wisselbestand van de juiste + grootte aan:</para> - <sect4> - <title>* <acronym>NFS</acronym> swapruimte met - &os 5.X</title> + <screen>&prompt.root; <userinput>dd if=/dev/zero of=<replaceable>/pad/naar/wisselbestand</replaceable> bs=1k count=1 oseek=<replaceable>100000</replaceable></userinput></screen> + + <para>Om het aan te zetten dient de volgende regel aan + <filename>/etc/rc.conf</filename> te worden + toegevoegd:</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect4> + <programlisting>swapfile=<replaceable>/pad/naar/wisselbestand</replaceable></programlisting> + </sect4> </sect3> <sect3> - <title>* Diverse problemen</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Diverse problemen</title> <sect4> - <title>* Draaien met een alleen-lezen + <title>Draaien met een alleen-lezen <filename>/usr</filename></title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm> + <primary>schijfloos werken</primary> + + <secondary>/usr alleen-lezen</secondary> + </indexterm> + + <para>Indien het schijfloze werkstation is ingesteld om X te + draaien, is het nodig om het instellingenbestand van + <application>XDM</application> te wijzigen, dat standaard + het foutenlogboek in <filename>/usr</filename> + plaatst.</para> </sect4> <sect4> - <title>* Gebruik maken van een niet &os; server</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Gebruik maken van een niet-&os;-server</title> + + <para>Indien de server voor het root-bestandssysteem geen &os; + draait, is het nodig om het root-bestandssysteem op een + &os;-machine aan te maken, en het daarna naar de bestemming + te kopiëren, door gebruik te maken van + <command>tar</command> of <command>cpio</command>.</para> + + <para>In deze situatie zijn er af en toe problemen met de + speciale bestanden in <filename>/dev</filename>, vanwege + verschillen in de groottes van grote/kleine integers. Een + oplossing voor dit probleem is om een map van de + niet-&os;-server te exporteren, deze map op een &os;-machine + aan te koppelen, en &man.devfs.5; te gebruiken om de + apparaatknooppunten transparant voor de gebruiker toe te + wijzen.</para> </sect4> </sect3> </sect2> </sect1> <sect1 id="network-isdn"> - <title>* ISDN</title> + <title>ISDN</title> + + <indexterm><primary>ISDN</primary></indexterm> + + <para>Een goede bron voor informatie over de technologie van en + hardware over ISDN is + <ulink url="http://www.alumni.caltech.edu/~dank/isdn/">Dan Kegel's + ISDN Page</ulink>.</para> + + <para>Hieronder staat een snelle eenvoudige handleiding voor + ISDN:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Indien u in Europa leeft is het raadzaam om de sectie over + ISDN-kaarten te bestuderen.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Indien het plan is om ISDN hoofdzakelijk te gebruiken om + via een niet-toegewijde inbellijn een verbinding met het + Internet te maken, zijn Terminal Adapters wellicht een optie. + Dit biedt de meeste flexibiliteit, en de minste problemen bij + het wisselen van providers.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Indien twee LANs met elkaar verbonden worden, of indien er + een toegewijde ISDN-verbinding wordt gebruikt om met het + Internet te verbinden, is het gebruik van een zelfstandige + router/bridge te overwegen.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Financiële kosten zijn een belangrijke factor in de + uiteindelijke oplossing. De volgende opties zijn gesorteerd in + volgorde van oplopende kosten.</para> <sect2 id="network-isdn-cards"> <sect2info> - <authorgroup> - <author> - <firstname>Hellmuth</firstname> - <surname>Michaelis</surname> - <contrib>Bijgedragen door </contrib> - </author> - </authorgroup> + <authorgroup> + <author> + <firstname>Hellmuth</firstname> + <surname>Michaelis</surname> + <contrib>Bijgedragen door </contrib> + </author> + </authorgroup> </sect2info> - <title>* ISDN kaarten</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>ISDN-kaarten</title> + + <indexterm> + <primary>ISDN</primary> + + <secondary>kaarten</secondary> + </indexterm> + + <para>De ISDN-implementatie in &os; biedt alleen ondersteuning + voor de DSS1/Q.931 (of Euro-ISDN) standaard indien passieve + kaarten gebruikt worden. Sommige actieve kaarten worden + ondersteund indien de firmware ook ondersteuning voor andere + signaleringsprotocollen biedt; dit omvat ook de eerst + ondersteunde Primary Rate (PRI) ISDN-kaart.</para> + + <para>De <application>isdn4bsd</application>-software biedt de + mogelijkheid om met andere ISDN-routers te verbinden door + òfwel IP over rauwe HDLC òfwel synchrone PPP te + gebruiken: òfwel via kernel-PPP met + <literal>isppp</literal>, een aangepast stuurprogramma voor + &man.sppp.4;, òfwel via het gebruikersprogramma + &man.ppp.8;. Door het gebruikersprogramma &man.ppp.8; te + gebruiken, is het combineren van twee of meer ISDN B-kanalen + mogelijk. Ook zijn een toepassing die de telefoon beantwoordt + en vele gereedschappen zoals een 300 Baud-modem in software + beschikbaar.</para> + + <para>Een groeiend aantal ISDN-kaarten voor de PC wordt door &os; + ondersteund en volgens de rapportages wordt het succesvol in + heel Europa en in vele andere delen van de wereld + gebruikt.</para> + + <para>De ondersteunde passieve ISDN-kaarten zijn meestal uitgerust + met de Infineon (voormalig Siemens) ISAC/HSCX/IPAC ISDN-chipsets, + maar ook worden ISDN-kaarten ondersteund met chips van Cologne + Chip (alleen ISA-bus), PCI-kaarten met Winbond W6692-chips, + enkele kaarten met combinaties van Tiger300/320/ISAC chipsets en + enkele kaarten die gebaseerd zijn op fabrikantspecifieke + chipsets zoals de AVM Fritz!Card PCI V.1.0 en de AVM Fritz!Card + PnP.</para> + + <para>Momenteel zijn de actieve ISDN-kaarten die ondersteund + worden de AVM B1 (ISA en PCI) BRI-kaarten en de AVM T1 PCI + PRI-kaarten.</para> + + <para>Kijk voor documentatie over + <application>isdn4bsd</application> in de map + <filename>/usr/share/examples/isdn</filename> op het + &os;-systeem of op de <ulink + url="http://www.freebsd-support.de/i4b/">homepage van + isdn4bsd</ulink>, welke ook verwijzingen naar tips, errata, en + veel meer documentatie zoals het <ulink + url="http://people.FreeBSD.org/~hm/">isdn4bsd handboek</ulink> + bevat.</para> + + <para>Indien er interesse is om ondersteuning voor een ander + ISDN-protocol, een momenteel niet-ondersteunde ISDN-kaart voor + de PC, of een andere verbetering voor + <application>isdn4bsd</application> toe te voegen, dient er + contact opgenomen te worden met &a.hm;.</para> + + <para>Voor vragen over het installeren, instellen, en problemen + met <application>isdn4bsd</application> oplossen is er een + mailinglijst, &a.isdn.name;, beschikbaar.</para> </sect2> <sect2> - <title>* ISDN Terminal Adapters</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>ISDN Terminal Adapters</title> + + <para>Terminal adapters (TA) zijn voor ISDN wat modems voor gewone + telefoonlijnen zijn.</para> + + <indexterm><primary>modem</primary></indexterm> + + <para>De meeste TA's gebruiken de standaard opdrachtenverzameling + van de Hayes-modem, en kunnen direct als vervanging van een + modem gebruikt worden.</para> + + <para>Een TA zal als een gewoon modem werken behalve dat de + verbindings- en doorvoersnelheden veel hoger zullen zijn dan van + het oude modem. Het is noodzakelijk om <link + linkend="ppp">PPP</link> precies hetzelfde als voor het modem + in te stellen. Zorg ervoor dat de seriële snelheid zo hoog + mogelijk wordt ingesteld.</para> + + <indexterm><primary>PPP</primary></indexterm> + + <para>Het grootste voordeel van met een TA met een + internetprovider te verbinden is de mogelijkheid tot dynamisch + PPP. Aangezien IP-adresruimte steeds schaarser wordt, zijn de + meeste providers niet meer bereid om een statisch IP te geven. + De meeste zelfstandige routers zijn niet in staat tot dynamische + IP-toewijzing.</para> + + <para>TA's zijn geheel afhankelijk van het PPP-daemon dat gedraaid + wordt voor hun mogelijkheden en stabiliteit van de verbinding. + Dit maakt het mogelijk om gemakkelijk om op een &os;-machine van + een modem naar ISDN over te gaan, indien PPP reeds is ingesteld. + Echter, dezelfde problemen die er waren met het PPP-programma + zullen blijven voorkomen.</para> + + <para>Indien maximale stabiliteit gewenst is, dient de kernel + <link linkend="ppp">PPP</link>-, niet de <link + linkend="userppp">gebruikers-PPP</link>-optie gebruikt te + worden.</para> + + <para>Van de volgende TA's is bekend dat ze met &os; werken:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Motorola BitSurfer en BitSurfer Pro</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Adtran</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>De meeste andere TA's zullen waarschijnlijk ook werken, + TA-verkopers proberen er zeker van te zijn dat hun product het + meeste van de AT-opdrachtverzameling van het standaardmodem + accepteert.</para> + + <para>Het echte probleem met externe TA's is dat, net zoals bij + modems, een goede seriële kaart in de computer nodig + is.</para> + + <para>Voor een goed begrip van seriële apparaten dient de + tutorial <ulink url="&url.articles.serial-uart;/index.html">&os; + Serial Hardware</ulink> en de verschillen tussen asynchrone en + synchrone seriële poorten gelezen te worden.</para> + + <para>Een TA die op een standaard seriële poort (asynchroon) + van een PC draait beperkt de snelheid tot 115.2 Kbps, zelfs + als er een 128 Kbps-verbinding beschikbaar is. Om de + volledige 128 Kbps waartoe ISDN in staat is te gebruiken, + dient de TA op een synchrone seriële kaart overgeplaatst te + worden.</para> + + <para>Het kopen van een interne TA voorkomt het probleem van + synchroon/asynchroon niet. Interne TA's hebben simpelweg een + seriële poortchip van een standaard PC ingebouwd. Dit + ontlast de gebruiker alleen van het kopen van nog een + seriële kabel en het vinden van nog een leeg elektronisch + uitbreidingsslot.</para> + + <para>Een synchrone kaart met een TA is minstens zo snel als een + zelfstandige router, en wanneer het door een eenvoudige + 386 met &os; erop wordt aangestuurd, waarschijnlijk + flexibeler.</para> + + <para>De keuze tussen synchrone kaart/TA en zelfstandige router is + grotendeels religieus. Hierover zijn wat discussies in de + mailinglijsten gevoerd. Het wordt aangeraden om de <ulink + url="&url.base;/search/index.html">archieven</ulink> te + doorzoeken voor de volledige discussie.</para> </sect2> <sect2> - <title>* Stand-alone ISDN Bridges/Routers</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Zelfstandige ISDN bridges/routers</title> + + <indexterm> + <primary>ISDN</primary> + + <secondary>zelfstandige bridges/routers</secondary> + </indexterm> + + <para>ISDN-bridges of -routers zijn in het geheel niet specifiek + voor &os; of enig ander besturingssysteem. Raadpleeg voor een + volledigere beschrijving van de technologie van routing en + bridging een referentieboek over netwerken.</para> + + <para>In deze sectie zullen de termen router en bridge door elkaar + worden gebruikt.</para> + + <para>Aangezien de prijzen van eenvoudige ISDN-routers/-bridges + zakken, zal dit waarschijnlijk een steeds populairdere keuze + worden. Een ISDN-router is en kleine doos die direct in het + plaatselijke Ethernetnetwerk geprikt wordt, en zijn eigen + verbinding met de andere bridge/router beheert. Het heeft + ingebouwde software om via PPP en andere populaire protocollen + te communiceren.</para> + + <para>Een router staat veel snellere doorvoer dan een standaard-TA + toe, aangezien het een volledig synchrone ISDN-verbinding zal + gebruiken.</para> + + <para>Het grootste probleem met ISDN-routers en -bridges is dat + samenwerking tussen fabrikanten nog steeds een probleem kan zijn. + Indien er plannen zijn om met een internetprovider te verbinden, + is het raadzaam de wensen met hen te bespreken.</para> + + <para>Indien er gepland is om twee LAN-segmenten met elkaar te + verbinden, zoals het thuis-LAN en het kantoor-LAN, is dit de + eenvoudigste en onderhoudarmste oplossing. Aangezien de + apparatuur voor beide kanten van de verbinding wordt gekocht is + het zeker dat de verbinding zal werken.</para> + + <para>De volgende installatie kan worden gebruikt om bijvoorbeeld + een thuiscomputer of een netwerk van een afdelingskantoor met + een netwerk van het hoofdkantoor te verbinden:</para> + + <example> + <title>Netwerk van afdelingskantoor of thuis</title> + + <indexterm><primary>10 base 2</primary></indexterm> + + <para>Het netwerk gebruikt een topologie gebaseerd op een bus + met een 10 base 2 Ethernet (<quote>thinnet</quote>). Verbind + indien nodig de router met de netwerkkabel met een AUI/10BT + transceiver.</para> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="advanced-networking/isdn-bus"> + </imageobject> + + <textobject> + <literallayout class="monospaced">---Sun werkstation +| +---FreeBSD computer +| +---Windows 95 +| +Zelfstandige router + | +ISDN BRI lijn</literallayout> + </textobject> + + <textobject> + <phrase>10 Base 2 Ethernet</phrase> + </textobject> + </mediaobject> + + <para>Wanneer het thuis-/afdelingskantoornetwerk uit slechts + één computer bestaat kan een twisted-pair + crossover-kabel gebruikt worden om direct met de zelfstandige + router te verbinden.</para> + </example> + + <example> + <title>Hoofdkantoor- of ander LAN</title> + + <indexterm><primary>10 base T</primary></indexterm> + + <para>Het netwerk gebruikt een stertopologie met 10 base T + Ethernet (<quote>Twisted Pair</quote>).</para> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="advanced-networking/isdn-twisted-pair"> + </imageobject> + + <textobject> + <literallayout class="monospaced"> -------Novell Server + | H | + | ---Sun + | | + | U ---FreeBSD + | | + | ---Windows 95 + | B | + |___---Zelfstandige router + | + ISDN BRI lijn</literallayout> + </textobject> + + <textobject> + <phrase>ISDN Netwerkdiagram</phrase> + </textobject> + </mediaobject> + </example> + + <para>Een groot voordeel van de meeste routers/bridges is dat ze + <emphasis>gelijktijdig</emphasis> 2 <emphasis>gescheiden + onafhankelijke</emphasis> PPP-verbindingen met 2 gescheiden + sites toestaan. Dit wordt door de meeste TA's niet ondersteund, + behalve voor specifieke (gewoonlijk dure) modellen die twee + seriële poorten hebben. Dit dient niet met kanaalbinding, + MPP, etc. verward te worden.</para> + + <para>Dit kan een erg handige eigenschap zijn indien, bijvoorbeeld, + er een toegewijde ISDN-verbinding op kantoor is en het gewenst + is om deze af te tappen, maar een andere ISDN-lijn op het werk + ongewenst is. Een router op kantoor kan een toegewijde B-kanaal + verbinding (64 Kbps) met het Internet beheren en het andere + B-kanaal voor een gescheiden gegevensverbinding gebruiken. Het + tweede B-kanaal kan voor inbellen, uitbellen, of dynamisch + binden (MPP, etc.) gebruikt worden met het eerste B-kanaal voor + meer bandbreedte.</para> + + <indexterm><primary>IPX/SPX</primary></indexterm> + + <para>Een Ethernet-bridge staat ook toe om meer dan alleen + IP-verkeer te verzenden. Het is ook mogelijk om IPX/SPX of + enig ander protocol te gebruiken.</para> </sect2> </sect1> <sect1 id="network-natd"> <sect1info> <authorgroup> - <author> - <firstname>Chern</firstname> - <surname>Lee</surname> - <contrib>Bijgedragen door </contrib> - </author> + <author> + <firstname>Chern</firstname> + <surname>Lee</surname> + <contrib>Bijgedragen door </contrib> + </author> </authorgroup> </sect1info> - <title>* Network Address Translation (NAT)</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Network Address Translation</title> <sect2 id="network-natoverview"> - <title>* Overzicht</title> + <title>Overzicht</title> + + <indexterm><primary> + <application>natd</application></primary> + </indexterm> + + <para>Het Network Address Translation daemon van &os;, in het + algemeen bekend als &man.natd.8;, is een daemon dat rauwe + binnenkomende IP-pakketten accepteert, de bron naar die van de + plaatselijke machine verandert en de pakketten terug in de + uitgaande IP-pakketstroom injecteert. &man.natd.8; doet dit + door het IP-adres en de poort van de bron zo te veranderen dat + wanneer de gegevens weer ontvangen worden, het in staat is om + de originele plaats van de gegevens te achterhalen en ze door + te sturen naar de originele aanvrager.</para> + + <indexterm><primary>Internetverbinding delen</primary></indexterm> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm><primary>NAT</primary</indexterm> + + <para>NAT wordt het meest gebruikt wat in het algemeen bekend is + als het delen van een Internetverbinding.</para> </sect2> <sect2 id="network-natsetup"> - <title>* Installatie</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Installatie</title> + + <para>Wegens de krimpende IP-ruimte in IPv4, en het groeiend + aantal gebruikers van consumentenlijnen op hoge snelheid zoals + kabel of DSL, hebben steeds meer mensen een oplossing als het + delen van een Internetverbinding nodig. Vanwege de mogelijkheid + om meerdere computers online te verbinden door één + verbinding en IP-adres is &man.natd.8; een redelijke keuze. + </para> + + <para>In de meeste gevallen heeft een gebruiker een machine + verbonden met een kabel- of DSL-lijn met één + IP-adres en is het gewenst om deze ene verbonden computer te + gebruiken om Internettoegang aan meerdere computers over een LAN + te geven.</para> + + <para>Hiervoor dient de &os;-machine op het Internet dienst doen + als gateway. Deze gateway-machine heeft twee NICs nodig — + één voor de verbinding met de Internetrouter, de + andere voor de verbinding met het LAN. Alle machines op het LAN + zijn verbonden door een hub of switch.</para> + + <note> + <para>Er zijn vele manieren om een LAN via een &os;-gateway met + het Internet te verbinden. Dit voorbeeld behandelt slechts + een gateway met tenminste twee NICs.</para> + </note> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="advanced-networking/natd"> + </imageobject> + + <textobject> + <literallayout class="monospaced"> _______ __________ ________ + | | | | | | + | Hub |-----| Client B |-----| Router |----- Internet + |_______| |__________| |________| + | + ____|_____ +| | +| Client A | +|__________|</literallayout> + </textobject> + + <textobject> + <phrase>Netwerkschema</phrase> + </textobject> + </mediaobject> + + <para>Dit soort installaties wordt in het algemeen gebruikt om een + Internetverbinding te delen. Eén van de + <acronym>LAN</acronym>-machines is verbonden met het Internet. + De rest van de machines hebben internettoegang via die + <quote>gateway</quote>-machine.</para> </sect2> <sect2 id="network-natdkernconfiguration"> - <title>* Configuratie</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm> + <primary>kernel</primary> + + <secondary>instellingen</secondary> + </indexterm> + + <title>Configuratie</title> + + <para>De volgende opties dienen in het kernelinstellingenbestand + aanwezig te zijn:</para> + + <programlisting>options IPFIREWALL +options IPDIVERT</programlisting> + + <para>De volgende opties kunnen naar eigen inzicht worden + toegevoegd:</para> + + <programlisting>gateway_enable="YES" <co id="co-natd-gateway-enable"> +firewall_enable="YES" <co id="co-natd-firewall-enable"> +firewall_type="OPEN" <co id="co-natd-firewall-type"> +natd_enable="YES" +natd_interface="<replaceable>fxp0</replaceable>" <co id="co-natd-natd-interface"> +natd_flags="" <co id="co-natd-natd-flags"></programlisting> + + <calloutlist> + <callout arearefs="co-natd-gateway-enable"> + <para>Stelt de machine in om dienst te doen als gateway. Het + draaien van + <command>sysctl net.inet.ip.forwarding=1</command> heeft + hetzelfde effect.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-natd-firewall-enable"> + <para>Activeert de firewall-regels in + <filename>/etc/rc.firewall</filename> tijdens het opstarten. + </para> + </callout> + + <callout arearefs="co-natd-firewall-type"> + <para>Dit specificeert een vooraf gedefinieerde verzameling + van firewall-regels die alles binnenlaat. Raadpleeg + <filename>/etc/rc.firewall</filename> voor aanvullende + types.</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-natd-natd-interface"> + <para>Geeft aan welke interface te gebruiken om pakketten naar + door te sturen (de interface die met het Internet verbonden + is).</para> + </callout> + + <callout arearefs="co-natd-natd-flags"> + <para>Alle aanvullende instelopties die tijdens het opstarten + aan &man.natd.8; worden doorgegeven.</para> + </callout> + </calloutlist> + + <para>Het gedefinieerd hebben van de bovenstaande opties in + <filename>/etc/rc.conf</filename> zal <command>natd -interface + fxp0</command> draaien tijdens het opstarten. Dit kan ook + handmatig worden gedraaid.</para> + + <note> + <para>Het is ook mogelijk om een instellingenbestand voor + &man.natd.8; te gebruiken als er teveel opties zijn om door te + geven. In dit geval dient het instellingenbestand te worden + gedefinieerd door de volgende regel aan + <filename>/etc/rc.conf</filename> toe te voegen:</para> + + <programlisting>natd_flags="-f /etc/natd.conf"</programlisting> + + <para>Het bestand <filename>/etc/natd.conf</filename> zal een + lijst met instelopties bevatten, één per regel. + Het geval in de volgende sectie bijvoorbeeld zal het volgende + bestand gebruiken:</para> + + <programlisting>redirect_port tcp 192.168.0.2:6667 6667 +redirect_port tcpc 192.168.0.3:80 80</programlisting> + + <para>Raadpleeg voor meer informatie over het + instellingenbestand het gedeelte over de optie + <option>-f</option> van de hulppagina &man.natd.8;.</para> + </note> + + <para>Elke machine en interface achter het LAN dient een IP-adres + in de privé-netwerkruimte toegewezen te krijgen zoals + gedefinieerd in <ulink + url="ftp://ftp.isi.edu/in-notes/rfc1918.txt">RFC 1918</ulink> + en een standaard gateway van het interne IP-adres van de + <application>natd</application>-machine hebben.</para> + + <para>Bijvoorbeeld, cliënt <hostid>A</hostid> en + <hostid>B</hostid> achter het LAN hebben IP-adressen <hostid + role="ipaddr">192.168.0.2</hostid> en <hostid + role="ipaddr">192.168.0.3</hostid>, terwijl de LAN-interface + van de natd-machine IP-adres <hostid + role="ipaddr">192.168.0.1</hostid> heeft. De standaard + gateway van van cliënt <hostid>A</hostid> en + <hostid>B</hostid> dient ingesteld te worden op die van de + <application>natd</application>-machine, <hostid + role="ipaddr">192.168.0.1</hostid>. Voor de externe, of + Internet-interface van de + <application>natd</application>-machine zijn geen speciale + wijzigingen nodig om &man.natd.8; te laten werken.</para> </sect2> <sect2 id="network-natdport-redirection"> - <title>* Poorten opnieuw toewijzen</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Poorten omleiden</title> + + <para>Het nadeel van &man.natd.8; is is dat de LAN-cliënten + niet vanaf het Internet toegankelijk zijn. Cliënten op het + LAN kunnen uitgaande verbinden naar de wereld maken maar kunnen + geen inkomende verbindingen ontvangen. Dit vormt een probleem + wanneer geprobeerd wordt om Internetdiensten op een van de + LAN-cliëntmachines te draaien. Een eenvoudige om dit te + omzeilen is om bepaalde Internetpoorten op de + <application>natd</application>-machine om te leiden naar een + LAN-cliënt.</para> + + <para>Bijvoorbeeld, er draait een IRC-server op cliënt + <hostid>A</hostid>, en er draait een webserver op cliënt + <hostid>B</hostid>. Om dit goed te laten werken, dienen + verbindingen die worden ontvangen op poorten 6667 (IRC) en 80 + (web) te worden omgeleid naar de respectievelijke + machines.</para> + + <para>De optie <option>-redirect_port</option> dient aan + &man.natd.8; met de juiste opties te worden doorgegeven. De + syntaxis is als volgt:</para> + + <programlisting> -redirect_port proto doelIP:doelPOORT[-doelPOORT] + [aliasIP:]aliasPOORT[-aliasPOORT] + [verIP[:verrePOORT[-verrePOORT]]]</programlisting> + + <para>In het bovenstaand voorbeeld dienen de argumenten te + zijn:</para> + + <programlisting> -redirect_port tcp 192.168.0.2:6667 6667 +-redirectport tcp 192.168.0.3:80 80</programlisting> + + <para>Dit zal de juiste <emphasis>tcp</emphasis>-poorten naar de + LAN-cliënt-machines omleiden.</para> + + <para>Het argument <option>-redirect_port</option> kan worden + gebruikt om poortbereiken over individuele poorten aan te geven. + Bijvoorbeeld, <replaceable>tcp 192.168.0.2:2000-3000 + 2000-3000</replaceable> zal alle verbindingen die op poorten + 2000 tot 3000 worden ontvangen omleiden naar poorten 2000 tot + 3000 op cliënt <hostid>A</hostid>.</para> + + <para>Deze opties kunnen worden gebruikt wanneer &man.natd.8; + direct wordt gedraaid, wanneer ze zijn geplaatst in de optie + <literal>natd_flags=""</literal> van + <filename>/etc/rc.conf</filename>, of wanneer ze via een + instellingenbestand worden doorgegeven.</para> + + <para>Raadpleeg voor meer instelopties &man.natd.8;.</para> </sect2> <sect2 id="network-natdaddress-redirection"> - <title>* Adressen opnieuw toewijzen</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Adressen omleiden</title> + + <indexterm><primary>adressen omleiden</primary></indexterm> + + <para>Adressen omleiden is handig wanneer er verschillende + IP-adressen beschikbaar zijn, maar ze op één + machine moeten zitten. Hiermee kan &man.natd.8; aan elke + LAN-cliënt een eigen extern IP-adres toewijzen. Vervolgens + overschrijft &man.natd.8; de uitgaande pakketten van de + LAN-cliënten met het juiste IP-adres en leidt het al het + binnenkomende verkeer op dat ene IP-adres terug naar de + specifieke LAN-cliënt. Dit staat ook bekend als statisch + NAT. Bijvoorbeeld, de IP-adressen <hostid + role="ipaddr">128.1.1.1</hostid>, <hostid + role="ipaddr">128.1.1.2</hostid>, en <hostid + role="ipaddr">1281.2..3</hostid> behoren toe aan de + <application>natd</application> gateway-machine. <hostid + role="ipaddr">128.1.1.1</hostid> kan gebruikt worden als het + externe IP-adres van de <application>natd</application> + gateway-machine, terwijl <hostid + role="ipaddr">128.1.1.2</hostid> en <hostid + role="ipaddr">128.1.1.3</hostid> terug worden gestuurd naar + de LAN-cliënten <hostid>A</hostid> en + <hostid>B</hostid>.</para> + + <para>De syntaxis van <option>-redirect_address</option> is als + volgt:</para> + + <programlisting>-redirect_address lokaalIP publiekIP</programlisting> + + <informaltable frame="none" pgwide="1"> + <tgroup cols="2"> + <tbody> + <row> + <entry>lokaalIP</entry> + + <entry>Het interne IP-adres van de LAN-cliënt. + </entry> + </row> + + <row> + <entry>publiekIP</entry> + + <entry>Het externe IP-adres overeenkomend met de + LAN-cliënt.</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </informaltable> + + <para>In het voorbeeld zou dit argument zijn:</para> + + <programlisting>-redirect_address 192.168.0.2 128.1.1.2 +-redirect_address 192.168.0.3 128.1.1.3</programlisting> + + <para>Net zoals <option>-redirect_port</option> worden ook deze + argumenten geplaatst in de optie + <literal>natd_flags=""</literal> van + <filename>/etc/rc.conf</filename>, of doorgegeven via een + instellingenbestand. Met adresomleiding is het omleiden van + poorten niet nodig aangezien alle gegevens die op een bepaald + IP-adres worden ontvangen worden omgeleidt.</para> + + <para>Het externe IP-adres op de <application>natd</application> + machine dient actief en naar een externe interface gealiased te + zijn. In &man.rc.conf.5; staat hoe dit te doen.</para> </sect2> </sect1> <sect1 id="network-plip"> - <title>* Parallel Line IP (PLIP)</title> + <title>Parallel Line IP (PLIP)</title> + + <indexterm><primary>PLIP</primary></indexterm> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <indexterm> + <primary>Parallel Line IP</primary> + + <see>PLIP</see> + </indexterm> + + <para>PLIP maakt het mogelijk om TCP/IP tussen parallelle poorten te + draaien. Het is nuttig op machines zonder netwerkkaarten, of om + op laptops te installeren. In deze sectie wordt besproken:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Het maken van een parallelle (laplink) kabel.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Twee computers met PLIP verbinden.</para> + </listitem> + </itemizedlist> <sect2 id="network-create-parallel-cable"> - <title>* Een paralelle kabel creeëren</title> + <title>Een parallelle kabel maken</title> + + <para>Een parallelle is te koop in de meeste computerwinkels. + Wanneer dit niet mogelijk is, of indien de het gewenst is om te + weten hoe ze worden gemaakt, laat de volgende tabel zien hoe ze + met een gewone parallelle printerkabel gemaakt kunnen + worden.</para> + + <table frame="none"> + <title>Een parallelle kabel voor netwerken bedraden</title> + + <tgroup cols="5"> + <thead> + <row> + <entry>A-naam</entry> + + <entry>A-einde</entry> + + <entry>B-einde</entry> + + <entry>Beschrijving</entry> + + <entry>Post/Bit</entry> + </row> + </thead> + + <tbody> + <row> + <entry><literallayout>DATA0 +-ERROR</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>2 +15</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>15 +2</literallayout></entry> + + <entry>Gegevens</entry> + + <entry><literallayout>0/0x01 +1/0x08</literallayout></entry> + </row> + + <row> + <entry><literallayout>DATA1 ++SLCT</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>3 +13</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>13 +3</literallayout></entry> + + <entry>Gegevens</entry> + + <entry><literallayout>0/0x02 +1/0x10</literallayout></entry> + </row> + + <row> + <entry><literallayout>DATA2 ++PE</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>4 +12</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>12 +4</literallayout></entry> + + <entry>Gegevens</entry> + + <entry><literallayout>0/0x04 +1/0x20</literallayout></entry> + </row> + + <row> + <entry><literallayout>DATA3 +-ACK</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>5 +10</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>10 +5</literallayout></entry> + + <entry>Strobe</entry> + + <entry><literallayout>0/0x08 +1/0x40</literallayout></entry> + </row> + + <row> + <entry><literallayout>DATA4 +BUSY</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>6 +11</literallayout></entry> + + <entry><literallayout>11 +6</literallayout></entry> + + <entry>Gegevens</entry> + + <entry><literallayout>0/0x10 +1/0x80</literallayout></entry> + </row> + + <row> + <entry>GND</entry> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <entry>18-25</entry> + + <entry>18-25</entry> + + <entry>GND</entry> + + <entry>-</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </table> </sect2> <sect2 id="network-plip-setup"> - <title>* PLIP Opzetten</title> + <title>PLIP opzetten</title> + + <para>Als eerste dient er een laplink-kabel aanwezig te zijn. + Controleer vervolgens dat beide computers een kernel hebben met + ondersteuning voor het stuurprogramma &man.lpt.4;:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>grep lp /var/run/dmesg.boot</userinput> +lpt0: <Printer> on ppbus0 +lpt0: Interrupt-driven port</screen> + + <para>De parallelle poort dient een interrupt-gestuurde poort te + zijn, regels zoals de volgende dienen in het bestand + <filename>/boot/device.hints</filename> aanwezig te zijn:</para> + + <programlisting>hint.ppc0.at="isa" +hint.ppc0.irq="7"</programlisting> + + <para>Controleer vervolgens dat het kernelinstellingenbestand een + regel <literal>device plip</literal> bevat of dat de + kernelmodule <filename>plip.ko</filename> is geladen. In beide + gevallen dienen de parallelle netwerkinterfaces te verschijnen + wanneer het commando &man.ifconfig.8; gebruikt wordt om het weer + te geven:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig plip0</userinput> +plip0: flags=8810<POINTOPOINT,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500</screen> + + <para>Steek de laplink-kabel in de parallelle interface op beide + computers.</para> + + <para>Stel als <username>root</username> op beide sites de + parameters voor de netwerkinterface in. Bijvoorbeeld, indien + het gewenst is om host <hostid>host1</hostid> met een andere + machine <hostid>host2</hostid> te verbinden:</para> + + <programlisting> host1 <-----> host2 +IP Address 10.0.0.1 10.0.0.2</programlisting> + + <para>Stel de interface op <hostid>host1</hostid> in met:</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig plip0 10.0.0.1 10.0.0.2</userinput></screen> + + <para>Stel de interface op <hostid>host2</hostid> in met:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig plip0 10.0.0.2 10.0.0.1</userinput></screen> + + <para>Er dient nu een werkende verbinding te zijn. Lees voor meer + details de hulppagina's &man.lp.4; en &man.lpt.4;.</para> + + <para>Ook dienen beide hosts aan <filename>/etc/hosts</filename> + toegevoegd te worden:</para> + + <programlisting>127.0.0.1 localhost.mijn.domein localhost +10.0.0.1 host1.mijn.domein host1 +10.0.0.2 host2.mijn.domein</programlisting><!--(rene) 'host2' toevoegen? r1.413--> + + <para>Ga naar elke host en ping de andere om te bevestigen dat de + verbinding werkt. Bijvoorbeeld, op + <hostid>host1</hostid>:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig plip0</userinput> +plip0: flags=8851<UP,POINTOPOINT,RUNNING,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet 10.0.0.1 --> 10.0.0.2 netmask 0xff000000 +&prompt.root; <userinput>netstat -r</userinput> +Routing tables + +Internet: +Destination Gateway Flags Refs Use Netif Expire +host2 host1 UH 0 0 plip0 +&prompt.root; <userinput>ping -c 4 host2</userinput> +PING host2 (10.0.0.2): 56 data bytes +64 bytes from 10.0.0.2: icmp_seq=0 ttl=255 time=2.774 ms +64 bytes from 10.0.0.2: icmp_seq=1 ttl=255 time=2.530 ms +64 bytes from 10.0.0.2: icmp_seq=2 ttl=255 time=2.556 ms +64 bytes from 10.0.0.2: icmp_seq=3 ttl=255 time=2.714 ms + +--- host2 ping statistics --- +4 packets transmitted, 4 packets received, 0% packet loss +round-trip min/avg/max/stddev = 2.530/2.643/2.774/0.103 ms</screen> </sect2> </sect1> @@ -687,7 +5322,7 @@ <author> <firstname>Tom</firstname> <surname>Rhodes</surname> - <contrib>* Herstructureerd en toegevoegd door </contrib> + <contrib>Geherstructureerd en toegevoegd door </contrib> </author> </authorgroup> <authorgroup> @@ -699,58 +5334,447 @@ </authorgroup> </sect1info> - <title>* IPv6</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>IPv6</title> + + <para>IPv6 (ook bekend als IPng <quote>IP next generation</quote>) + is de nieuwe versie van het welbekende IP-protocol (ook bekend als + <acronym>IPv4</acronym>). Net zoals de andere huidige + *BSD-systemen, bevat &os; de referentie-implementatie van KAME + IPv6. Het &os;-systeem wordt dus geleverd met alles wat nodig is + om met IPv6 te experimenteren. Deze sectie richt zich op het + ingesteld en draaiend krijgen van IPv6.</para> + + <para>In de vroege jaren 1990 werden mensen zich bewust van de snel + krimpende adresruimte van IPv4. De uitbreidingssnelheid van het + Internet baarde twee grote zorgen:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Geen adresruimte meer. Tegenwoordig is dit niet zo'n + probleem meer aangezien RFC1918 voor privé-adresruimte + (<hostid role="ipaddr">10.0.0.0/8</hostid>, + <hostid role="ipaddr">172.16.0.0/12</hostid>, en + <hostid role="ipaddr">192.168.0.0/16</hostid>) en Network + Address Translation (NAT) worden gebruikt.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>De regels in de routeertabellen werden te groot. Dit is + tegenwoordig nog steeds een probleem.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>IPv6 behandelt deze en vele andere zaken:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>128-bits adresruimte. Met andere woorden, er zijn + theoretisch + 340.282.366.920.938.463.463.374.607.431.768.211.456 adressen + beschikbaar. Dit betekent dat er ongeveer 6,67 * 10^27 + IPv6-adressen per vierkante meter op onze planeet beschikbaar + zijn.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Routers zullen alleen netwerkaggregatie-adressen in hun + routeertabellen opslaan en dus de gemiddelde ruimte van een + routeertabel verkleinen tot 8192 regels.</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>IPv6 heeft ook vele andere nuttige eigenschappen zoals:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Automatische adresconfiguratie (<ulink + url="http://www.ietf.org/rfc/rfc2462.txt">RFC2462</ulink>)</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Anycast-adressen + (<quote>ééen-van-velen</quote>)</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Verplichte multicast-adressen</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>IPsec (IP security)</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Versimpelde structuur van de headers</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Mobiele <acronym>IP</acronym></para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Overgangsmechanismen voor IPv6 naar IPv4</para> + </listitem> + </itemizedlist> + + <para>Bekijk voor meer informatie:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>IPv6-overzicht op <ulink + url="http://playground.sun.com/pub/ipng/html/ipng-main.html">playground.sun.com</ulink></para> + </listitem> + + <listitem> + <para><ulink url="http://www.kame.net">KAME.net</ulink></para> + </listitem> + </itemizedlist> <sect2> - <title>* Achtergrond over IPv6 adressen</title> + <title>Achtergrond over IPv6 adressen</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> - </sect2> + <para>Er zijn verschillende soorten IPv6-adressen: unicast, + anycast, en multicast.</para> - <sect2> - <title>* IPv6 adressen lezen</title> + <para>Unicast-adressen zijn de bekende adressen. Een pakket dat + naar een unicast-adres wordt verzonden arriveert precies op de + interface dat bij dat adres hoort.</para> + + <para>Anycast-adressen zijn syntactisch niet van unicast-adressen + te onderscheiden maar ze adresseren een groep interfaces. Een + pakket dat bestemd is voor een anycast-adres zal bij de + dichtstbijzijnde interface arriveren (in router-metrieken). + Anycast-adressen mogen alleen door routers worden + gebruikt.</para> + + <para>Multicast-adressen identificeren een groep interfaces. Een + pakket dat bestemd is voor en multicast-adres zal bij alle + interfaces die bij de multicast-groep horen arriveren.</para> + + <note> + <para>Het broadcast-adres van IPv4 (gewoonlijk <hostid + role="ipaddr">xxx.xxx.xxx.255</hostid>) wordt in IPv6 met + multicast-adressen uitgedrukt.</para> + </note> + + <table frame="none"> + <title>Gereserveerde IPv6-adressen</title> + + <tgroup cols="4"> + <thead> + <row> + <entry>IPv6-adres</entry> + + <entry>Prefixlengte (bits)</entry> + + <entry>Beschrijving</entry> + + <entry>Opmerkingen</entry> + </row> + </thead> + + <tbody> + <row> + <entry><hostid role="ip6addr">::</hostid></entry> + + <entry>128 bits</entry> + + <entry>niet gespecificeerd</entry> + + <entry>cf. <hostid role="ipaddr">0.0.0.0</hostid> in IPv4</entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid role="ip6addr">::1</hostid></entry> + + <entry>128 bits</entry> + + <entry>teruglusadres</entry> + + <entry>cf. <hostid role="ipaddr">127.0.0.1</hostid> in IPv4</entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid + role="ip6addr">::00:xx:xx:xx:xx</hostid></entry> + + <entry>96 bits</entry> + + <entry>ingebouwd IPv4</entry> + + <entry>De laagste 32 bits zijn het IPv4-adres. Ook + <quote>IPv4 compatibel IPv6-adres</quote> genoemd. + </entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid + role="ip6addr">::ff:xx:xx:xx:xx</hostid></entry> + + <entry>96 bits</entry> + + <entry>IPv4-afgebeeld IPv6-adres</entry> + + <entry>De laagste 32 bits zijn het IPv4-adres. Voor hosts + die geen IPv6 ondersteunen.</entry> + </row> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <row> + <entry><hostid role="ip6addr">fe80::</hostid> - <hostid + role="ip6addr">feb::</hostid></entry> + + <entry>10 bits</entry> + + <entry>link-lokaal</entry> + + <entry>cf. teruglusadres in IPv4</entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid role="ip6addr">fec0::</hostid> - <hostid + role="ip6addr">fef::</hostid></entry> + + <entry>10 bits</entry> + + <entry>site-lokaal</entry> + + <entry> </entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid role="ip6addr">ff::</hostid></entry> + + <entry>8 bits</entry> + + <entry>multicast</entry> + + <entry> </entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid role="ip6addr">001</hostid> (base 2)</entry> + + <entry>3 bits</entry> + + <entry>globale unicast</entry> + + <entry>Alle globale unicast-adressen worden vanuit deze + pool toegewezen. De eerste 3 bits zijn + <quote>001</quote>.</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </table> </sect2> <sect2> - <title>* Verbinding krijgen</title> + <title>IPv6-adressen lezen</title> + + <para>De canonieke vorm wordt weergegeven als: <hostid + role="ip6addr">x:x:x:x:x:x:x:x</hostid>, waarbij elke + <quote>x</quote> een 16-bits hexadecimale waarde is. + Bijvoorbeeld <hostid + role="ip6addr">FEBC:A574:382B:23C1:AA49:4592:4EFE:9982</hostid></para> + + <para>Vaak bevat een adres lange deelstrings van allen nullen, + daarom kan per adres één zo'n deelstring worden + afgekort als <quote>::</quote>. Ook kunnen maximaal drie + voorlopende <quote>0</quote>'s per hexadecimaal viertal worden + weggelaten. Bijvoorbeeld, <hostid + role="ip6addr">fe80::1</hostid> komt overeen met de canonieke + vorm <hostid + role="ip6addr">fe80:0000:0000:0000:0000:0000:0000:0001</hostid>.</para> + + <para>Een derde vorm is het schrijven van de laatste 32 bits in de + bekende (decimale) IPv4-stijl met punten <quote>.</quote> als + scheidingstekens. Bijvoorbeeld, <hostid + role="ip6addr">2002::10.0.0.1</hostid> komt overeen met de + (hexadecimale) canonieke representatie <hostid + role="ip6addr">2002:0000:0000:0000:0000:0000:0a00:0001</hostid> + wat weer hetzelfde is als <hostid + role="ip6addr">2002::a00:1</hostid>.<para> + + <para>Op dit punt dient de lezer het volgende te begrijpen:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig</userinput></screen> + + <programlisting>rl0: flags=8943<UP,BROADCAST,RUNNING,PROMISC,SIMPLEX,MULTICAST> mtu 1500 + inet 10.0.0.10 netmask 0xffffff00 broadcast 10.0.0.255 + inet6 fe80::200:21ff:fe03:8e1%rl0 prefixlen 64 scopeid 0x1 + ether 00:00:21:03:08:e1 + media: Ethernet autoselect (100baseTX ) + status: active</programlisting> + + <para><hostid role="ip6addr">fe80::200:21ff:fe03:8e1%rl0</hostid> + is een automatisch ingesteld link-lokaal adres. Het is als deel + van de automatische instelling vanuit het MAC-adres + aangemaakt.</para> + + <para>Kijk voor verdere informatie over de structuur van + IPv6-adressen op <ulink + url="http://www.ietf.org/rfc/rfc3513.txt">RFC3513</ulink>.</para> + </sect2> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <sect2> + <title>Verbinding krijgen</title> + + <para>Er zijn momenteel vier manieren om met andere IPv6-hosts en + -netwerken te verbinden:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>Neem contact op met de Internetprovider om te zien of ze + al IPv6 aanbieden.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para><ulink url="http://www.sixxs.net">SixXS</ulink> biedt + wereldwijd tunnels met eindpunten aan.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Tunnelen via 6-naar-4 (<ulink + url="http:///www.ietf.org/rfc/rfc3608.txt">RFC3068</ulink>)</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>Gebruik de poort <filename + role="package">net/freenet6</filename> indien er een + inbelverbinding wordt gebruikt.</para> + </listitem> + </itemizedlist> </sect2> <sect2> - <title>* DNS in de IPv6 wereld</title> + <title>DNS in de IPv6-wereld</title> + + <para>Er waren twee soorten DNS-records voor IPv6. De IETF heeft + A6-records overbodig verklaard. AAAA-records zijn nu de + standaard.</para> + + <para>AAAA-records gebruiken gaat rechttoe-rechtaan. Wijs de + hostnaam toe aan het nieuwe IPv6-adres dat net ontvangen is door + het volgende aan de DNS-bestand voor primaire zones toe te + voegen:</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <programlisting>MIJNHOSTNAAM AAAA MIJNIPv6ADRES</programlisting> + + <para>Vraag het aan de <acronym>DNS</acronym>-provider indien de + <acronym>DNS</acronym>-zones niet zelf worden geserveerd. De + huidige versies van <application>bind</application> (versie 8.3 + en 9) en <filename role="package">dns/djbdns</filename> (met de + IPv6-patch) ondersteunen AAAA-records.</para> </sect2> <sect2> - <title>* De benodigde wijzigingen doorvoeren in + <title>De benodigde wijzigingen doorvoeren in <filename>/etc/rc.conf</filename></title> - <para>Wordt nog vertaald</para> - <sect3> - <title>* IPv6 cliënt instellingen</title> + <title>IPv6-cliëntinstellingen</title> + + <para>Deze instellingen helpen bij het configureren van een + machine in het LAN die als cliënt in plaats van router + dienst zal doen. Om &man.rtsol.8; automatisch de interface + tijdens het opstarten te laten configureren dient het volgende + toegevoegd te worden:</para> + + <programlisting>ipv6_enable="YES"</programlisting> + + <para>Voeg het volgende toe om statisch een IP-adres zoals + <hostid + role="ip6addr">2001:471:1f11:251:290:27ff:fee0:2093</hostid> + aan de interface <devicename>fxp0</devicename> toe te + voegen:</para> + + <programlisting>ipv6_ifconfig_fxp0="2001:471:1f11:251:290:27ff:fee0:2093"</programlisting> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>Voeg het volgende aan <filename>/etc/rc.conf</filename> + toe om een standaardrouter <hostid + role="ip6addr">2001:471:1f11:251::1</hostid> toe te + wijzen:</para> + + <programlisting>ipv6_defaultrouter="2001:471:1f11:251::1"</programlisting> </sect3> <sect3> - <title>* IPv6 Router/Gateway instellingen</title> + <title>IPv6 router/gateway instellingen</title> + + <para>Deze paragraaf helpt bij het opvolgen van de aanwijzingen + die de tunnelprovider heeft gegeven en ze om te zetten in + instellingen die blijven na een herstart. Om de tunnel + tijdens het opstarten te herstellen kan het volgende in + <filename>/etc/rc.conf</filename> gebruikt worden:</para> + + <para>Noem de generieke tunnelinterfaces die zullen worden + ingesteld, bijvoorbeeld <devicename>gif0</devicename>:</para> + + <programlisting>gif_interfaces="gif0"</programlisting> + + <para>Om de interface met een lokaal eindpunt + <replaceable>MIJN_IPv4_ADRES</replaceable> in te stellen naar + een ver eindpunt + <replaceable>VER_IPv4_ADRES</replaceable>:</para> + + <programlisting>gifconfig_gif0="<replaceable>MIJN_IPv4_ADRES VER_IPv4_ADRES</replaceable>"</programlisting> + + <para>Voeg het volgende toe om het IPv6-adres dat is toegewezen + als het eindpunt van de IPv6-tunnel te gebruiken:</para> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <programlisting>ipv6_ifconfig_gif0="<replaceable>MIJN_TOEGEWEZEN_IPv6_TUNNEL_EINDPUNT_ADRES</replaceable>"</programlisting> + + <para>Nu hoeft alleen de standaardroute voor IPv6 ingesteld te + worden. Dit is de andere kant van de IPv6-tunnel:</para> + + <programlisting>ipv6_defaultrouter="<replaceable>MIJN_IPv6_VER_TUNNEL_EINDPUNT_ADRES</replaceable>"</programlisting> </sect3> + + <sect3> + <title>IPv6-tunnelinstellingen</title> + + <para>Indien de server gebruikt wordt om IPv6 tussen de rest van + het netwerk en de wereld te routen, is ook de volgende + instelling in <filename>/etc/rc.conf</filename> nodig:</para> + + <programlisting>ipv6_gateway_enable="YES"</programlisting> </sect2> <sect2> - <title>* Router advertentie en automatische host - configuratie</title> + <title>Routeradvertentie en automatische hostconfiguratie</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>Deze sectie helpt bij het instellen van &man.rtadvd.8; om de + standaard IPv6-route te adverteren.</para> + + <para>Het volgende is nodig in <filename>/etc/rc.conf</filename> + om &man.rtadvd.8; aan te zetten:</para> + + <programlisting>rtadvd_enable="YES"</programlisting> + + <para>Het is belangrijk om de interface te specificeren waarop het + IPv6-routerverzoek plaatsvindt. Om bijvoorbeeld &man.rtadvd.8; + te vertellen om <devicename>fxp0</devicename> te + gebruiken:</para> + + <programlisting>rtadvd_interfaces="fxp0"</programlisting> + + <para>Nu dient het instellingenbestand + <filename>/etc/rtadvd.conf</filename> aangemaakt te worden. + Hier is een voorbeeld:</para> + + <programlisting>fxp0:\ + :addrs#1:addr="2001:471:1f11:246::":prefixlen#64:tc=ether:</programlisting> + + <para>Vervang <devicename>fxp0</devicename> door de interface die + gebruikt gaat worden.</para> + + <para>Vervang vervolgens <hostid + role="ip6addr">2001:471:1f11:246::</hostid> met de prefix van uw + toewijzing.</para> + + <para>Indien een <hostid role="netmask">/64</hostid> subnet is + toegewezen, hoeft er verder niets veranderd te worden. In + andere gevallen dient de juiste waarde voor + <literal>prefixlen#</literal> gebruikt te worden.</para> </sect2> </sect1> @@ -765,22 +5789,396 @@ </authorgroup> </sect1info> - <title>* Asynchronous Transfer Mode (ATM) op &os; 5.X</title> - - <para>Wordt nog vertaald</para> + <title>Asynchronous Transfer Mode (ATM)</title> <sect2> - <title>* Klassiek IP configuren over ATM (PVCs)</title> + <title>Klassiek IP configureren over ATM (PVCs)</title> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <para>Klassiek IP over ATM (<acronym>CLIP</acronym>) is de + eenvoudigste methode om Asynchronous Transfer Mode (ATM) met IP + te gebruiken. Het kan met geswitchte verbindingen (SVCs) en met + permanente verbindingen (PVCs) gebruikt worden. Deze sectie + beschrijft hoe een netwerk gebaseerd op PVCs op te zetten.</para> <sect3> - <title>* Een volledig geschakelde configuratie</title> + <title>Volledig geschakelde configuraties</title> + + <para>De eerste methode om een <acronym>CLIP</acronym> met PVCs + op te zetten is om elke machine met elke andere machine in het + netwerk te verbinden via een toegewijde PVC. Hoewel dit + eenvoudig te configureren is, wordt het onpraktisch voor een + groter aantal machines. Dit netwerk gaat ervan uit dat er + vier machines in het netwerk zijn, allen verbonden met het + <acronym role="Asynchronous Transfer Mode">ATM</acronym> + netwerk met een + <acronym role="Asynchronous Transfer Network">ATM</acronym> + adapterkaart. De eerste stap is het plannen van de + IP-adressen en de + <acronym role="Asynchronous Transfer Network">ATM</acronym> + verbindingen tussen de machines. Het volgende wordt + gebruikt:</para> + + <informaltable frame="none" pgwide="1"> + <tgroup cols="2"> + <colspec colwidth="1*"> - <para>Wordt nog vertaald</para> + <colspec colwidth="1*"> + <thead> + <row> + <entry>Host</entry> + + <entry>IP-adres</entry> + </row> + </thead> + + <tbody> + <row> + <entry><hostid>hostA</hostid></entry> + + <entry><hostid role="ipaddr">192.168.173.1</hostid></entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid>hostB</hostid></entry> + + <entry><hostid role="ipaddr">192.168.173.2</hostid></entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid>hostC</hostid></entry> + + <entry><hostid role="ipaddr">192.168.173.3</hostid></entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid>hostD</hostid></entry> + + <entry><hostid role="ipaddr">192.168.173.4</hostid></entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </informaltable> + + <para>Om een volledig geschakeld net te bouwen is er een + ATM-verbinding nodig tussen elk paar machines:</para> + + <informaltable frame="none" pgwide="1"> + <tgroup cols="2"> + <colspec colwidth="1*"> + + <colspec colwidth="1*"> + <thead> + <row> + <entry>Machines</entry> + + <entry>VPI.VCI koppel</entry> + </row> + </thead> + + <tbody> + <row> + <entry><hostid>hostA</hostid> - <hostid>hostB</hostid></entry> + + <entry>0.100</entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid>hostA</hostid> - <hostid>hostC</hostid></entry> + + <entry>0.101</entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid>hostA</hostid> - <hostid>hostD</hostid></entry> + + <entry>0.102</entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid>hostB</hostid> - <hostid>hostC</hostid></entry> + + <entry>0.103</entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid>hostB</hostid> - <hostid>hostD</hostid></entry> + + <entry>0.104</entry> + </row> + + <row> + <entry><hostid>hostC</hostid> - <hostid>hostD</hostid></entry> + + <entry>0.105</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </informaltable> + + <para>De VPI- en VCI-waarde kunnen aan beide kanten van de + verbinding verschillen, maar voor de eenvoud wordt aangenomen + dat ze hetzelfde zijn. Vervolgens dienen de ATM-interfaces op + elke host geconfigureerd te worden:</para> + + <screen>hostA&prompt.root; <userinput>ifconfig hatm0 192.168.173.1 up</userinput> +hostB&prompt.root; <userinput>ifconfig hatm0 192.168.173.2 up</userinput> +hostC&prompt.root; <userinput>ifconfig hatm0 192.168.173.3 up</userinput> +hostD&prompt.root; <userinput>ifconfig hatm0 192.168.173.4 up</userinput></screen> + + <para>aannemende dat de ATM-interface op alle hosts + <devicename>hatm0</devicename> is. Nu dienen de PVCs op + <hostid>hostA</hostid> geconfigureerd te worden (er wordt + aangenomen dat ze reeds op de ATM-switches zijn geconfigureerd, + raadpleeg de handleiding van de switch hoe dit te doen).</para> + + <screen>hostA&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.2 hatm0 0 100 llc/snap ubr</userinput> +hostA&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.3 hatm0 0 101 llc/snap ubr</userinput> +hostA&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.4 hatm0 0 102 llc/snap ubr</userinput> + +hostB&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.1 hatm0 0 100 llc/snap ubr</userinput> +hostB&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.3 hatm0 0 103 llc/snap ubr</userinput> +hostB&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.4 hatm0 0 104 llc/snap ubr</userinput> + +hostC&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.1 hatm0 0 101 llc/snap ubr</userinput> +hostC&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.2 hatm0 0 103 llc/snap ubr</userinput> +hostC&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.4 hatm0 0 105 llc/snap ubr</userinput> + +hostD&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.1 hatm0 0 102 llc/snap ubr</userinput> +hostD&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.2 hatm0 0 104 llc/snap ubr</userinput> +hostD&prompt.root; <userinput>atmconfig natm add 192.168.173.3 hatm0 0 105 llc/snap ubr</userinput></screen> + + <para>Uiteraard kunnen ook andere verkeerscontracten dan UBR + worden gebruikt indien de ATM-adapter die ondersteunt. In dit + geval wordt de naam van het verkeerscontract gevolgd door de + parameters van het verkeer. Hulp voor het gereedschap + &man.atmconfig.8; kan verkregen worden met:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>atmconfig help natm add</userinput></screen> + + <para>of in de hulppagina &man.atmconfig.8;.</para> + + <para>Dezelfde configuratie kan ook bereikt worden via + <filename>/etc/rc.conf</filename>. Voor + <hostid>hostA</hostid> wordt dit:</para> + +<programlisting>network_interfaces="lo0 hatm0" +ifconfig_hatm0="inet 192.168.173.1 up" +natm_static_routes="hostB hostC hostD" +route_hostB="192.168.173.2 hatm0 0 100 llc/snap ubr" +route_hostC="192.168.173.3 hatm0 0 101 llc/snap ubr" +route_hostD="192.168.173.4 hatm0 0 102 llc/snap ubr"</programlisting> + + <para>De huidige toestand van alle <acronym>CLIP</acronym> + routes kan worden verkregen met:</para> + + <screen>hostA&prompt.root; <userinput>atmconfig natm show</userinput></screen> </sect3> </sect2> </sect1> + + <sect1 id="carp"> + <sect1info> + <authorgroup> + <author> + <firstname>Tom</firstname> + <surname>Rhodes</surname> + <contrib>Bijgedragen door </contrib> + </author> + </authorgroup> + </sect1info> + + <title>Common Access Redundancy Protocol (CARP)</title> + + <indexterm><primary>CARP</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>Common Access Redundancy Protocol</primary></indexterm> + + <para>Het Common Access Redundancy Protocol, of + <acronym>CARP</acronym>, staat toe dat meerdere hosts hetzelfde + <acronym>IP</acronym>-adres gebruiken. In sommige opstellingen + wordt dit gebruikt voor beschikbaarheid of loadbalancing. Hosts + kunnen ook gescheiden <acronym>IP</acronym>-adressen gebruiken, + zoals in het voorbeeld dat hier is gegeven.</para> + + <para>Om ondersteuning voor <acronym>CARP</acronym> aan te zetten, + dient de &os;-kernel herbouwd te worden met de volgende + optie:</para> + + <programlisting>device carp</programlisting> + + <para>De functionaliteit van <acronym>CARP</acronym> zou nu + beschikbaar moeten zijn en kan met verschillende + <command>sysctl</command>-<acronym>OID</acronym>s worden + bijgesteld:</para> + + <informaltable frame="none" pgwide="1"> + <tgroup cols="2"> + <thead> + <row> + <entry>OID</entry> + + <entry>Beschrijving</entry> + </row> + </thead> + + <tbody> + <row> + <entry><varname>net.inet.carp.allow</varname></entry> + + <entry>Accepteer inkomende <acronym>CARP</acronym> pakketten. + Staat standaard aan.</entry> + </row> + + <row> + <entry><varname>net.inet.carp.preempt</varname></entry> + + <entry>Deze optie zet alle <acronym>CARP</acronym> + interfaces down op de host wanneer er een down gaat. + Staat standaard uit.</entry> + </row> + + <row> + <entry><varname>net.inet.carp.log</varname></entry> + + <entry>De waarde <literal>0</literal> zet alle logging uit. + De waarde <literal>1</literal> zet het loggen van slechte + <acronym>CARP</acronym>-pakketten aan. Waardes hoger dan + <literal>1</literal> zet het loggen van + toestandsveranderingen van de <acronym>CARP</acronym> + interfaces aan. De standaardwaarde is + <literal>1</literal>.</entry> + </row> + + <row> + <entry><varname>net.inet.carp.arpbalance</varname></entry> + + <entry>Balanceer lokaal netwerkverkeer met + <acronym>ARP</acronym>. Staat standaard uit.</entry><!--(rene) CARP ipv ARP? r1.413--> + </row> + + <row> + <entry><varname>net.inet.carp.suppress_preempt</varname></entry> + + <entry>Een alleen-lezen <acronym>OID</acronym> die de + toestand van preëmptie-onderdrukking weergeeft. + Preëmptie kan worden onderdrukt wanneer de verbinding + op een interface afwezig is. De waarde + <literal>0</literal> betekent dat preëmptie niet + onderdrukt is. Elk probleem verhoogt deze + <acronym>OID</acronym>.</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </informaltable> + + <para>De <acronym>CARP</acronym>-apparaten zelf kunnen met het + commando <command>ifconfig</command> worden aangemaakt:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig carp0 create</userinput></screen> + + <para>In een echte omgeving hebben deze interfaces unieke + identificatienummers, bekend als een <acronym>VHID</acronym>, + nodig. Dit <acronym>VHID</acronym> of Virtual Host Identification + zal worden gebruikt om de hosts op het netwerk te + onderscheiden.</para> + + <sect2> + <title>CARP gebruiken voor serverbeschikbaarheid</title> + + <para>Eén gebruik van <acronym>CARP</acronym>, zoals boven + aangegeven, is serverbeschikbaarheid. Dit voorbeeld geeft + failover-ondersteuning voor drie hosts, met allemaal een uniek + <acronym>IP</acronym>-adres en dezelfde webinhoud. Deze + machines zullen samen met een Round Robin <acronym>DNS</acronym> + configuratie dienst doen. De failover-machine zal twee + aanvullende <acronym>CARP</acronym>-interfaces hebben, + één voor elk van de <acronym>IP</acronym>'s van de + contentservers. Wanneer er een storing optreedt, zou de + failover-server het <acronym>IP</acronym>-adres van de falende + machine moeten oppikken. Dit betekent dat de storing geheel + onmerkbaar zou moeten zijn voor de gebruiker. De + failover-server heeft dezelfde inhoud en diensten nodig als de + andere contentservers waarvoor het moet invallen.</para> + + <para>De twee machines dienen identiek geconfigureerd te worden + op de gegeven hostnamen en <acronym>VHID</acronym>s na. Dit + voorbeeld noemt deze machines respectievelijk + <hostid>hosta.example.org</hostid> en + <hostid>hostb.example.org</hostid>. Ten eerste dienen de + benodigde regels voor een <acronym>CARP</acronym>-configuratie + aan <filename>rc.conf</filename> te worden toegevoegd. Voor + <hostid>hosta.example.org</hostid> dient het bestand + <filename>rc.conf</filename> de volgende regels te bevatten:</para> + + <programlisting>hostname="hosta.example.org" +ifconfig_fxp0="inet 192.168.1.3 netmask 255.255.255.0" +cloned_interfaces="carp0" +ifconfig_carp0="vhid 1 pass testpass 192.168.1.50/24"</programlisting> + + <para>Op <hostid>hostb.example.org</hostid> dienen de volgende + regels in <filename>rc.conf</filename> te staan:</para> + + <programlisting>hostname="hostb.example.org" +ifconfig_fxp0="inet 192.168.1.4 netmask 255.255.255.0" +cloned_interfaces="carp0" +ifconfig_carp0="vhid 2 pass testpass 192.168.1.51/24"</programlisting> + + <note> + <para>Het is erg belangrijk dat de wachtwoorden die met de optie + <option>pass</option> aan <command>ifconfig</command> gegeven + zijn, identiek zijn. De <devicename>carp</devicename> + apparaten zullen alleen luisteren naar en advertenties + accepteren van machines met het juiste wachtwoord. Het + <acronym>VHID</acronym> dient ook verschillend te zijn voor + elke machine.</para> + </note> + + <para>De derde machine, + <hostid>provider.example.org</hostid>, dient voorbereidt te + worden op het afhandelen van failover van beide hosts. Deze + machine heeft twee <devicename>carp</devicename> apparaten nodig, + één om elke host af te handelen. De juiste + instelregels voor <filename>rc.conf</filename> zullen ongeveer + gelijk zijn aan de volgende:</para> + + <programlisting>hostname="provider.example.org" +ifconfig_fxp0="inet 192.168.1.5 netmask 255.255.255.0" +cloned_interfaces="carp0 carp1" +ifconfig_carp0="vhid 1 advskew 100 pass testpass 192.168.1.50/24" +ifconfig_carp1="vhid 2 advskew 100 pass testpass 192.168.1.51/24"</programlisting> + + <para>Met twee <devicename>carp</devicename> apparaten is + <hostid>provider.example.org</hostid> in staat om het + <acronym>IP</acronym>-adres van de andere machine op te pikken + wanneer de ene niet meer antwoordt.</para> + + <note> + <para>De standaard &os;-kernel <emphasis>kan</emphasis> + preëmptie geactiveerd hebben. In dat geval hoeft + <hostid>provider.example.org</hostid> het + <acronym>IP</acronym>-adres niet terug te geven aan de + originele contentserver. In dit geval kan het nodig zijn dat + een beheerder handmatig het IP terug aan de meester moet geven. + Het volgende commando dient op + <hostid>provider.example.org</hostid> gegeven te worden: + </para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ifconfig carp0 down && ifconfig carp0 up</userinput></screen> + + <para>Dit dient gedaan te worden op de + <devicename>carp</devicename> interface die met de juiste + host overeenkomt.</para> + </note> + + <para>Op dit moment dient <acronym>CARP</acronym> volledig actief + en beschikbaar voor testen te zijn. Voor het testen dienen + òfwel het netwerken herstart te worden, òf de + machines dienen opnieuw opgestart te worden.</para> + + <para>Meer informatie is altijd beschikbaar in de hulppagina + &man.carp.4;</para> + </sect2> + </sect1> </chapter> <!-- @@ -793,3 +6191,4 @@ sgml-parent-document: ("../book.sgml" "part" "chapter") End: --> +<!-- LocalWords: config mnt www --> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/audit/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/audit/chapter.sgml index 99c37fc36a..a49b1873dc 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/audit/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/audit/chapter.sgml @@ -17,7 +17,7 @@ requirements. --> <author> <firstname>Tom</firstname> <surname>Rhodes</surname> - <contrib>Written by </contrib> + <contrib>Geschreven door </contrib> </author> <author> <firstname>Robert</firstname> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml index 5c87fa3255..e9db102d5b 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml @@ -2,8 +2,9 @@ The FreeBSD Dutch Documentation Project $FreeBSD$ - $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml,v 1.58 2006/08/12 22:53:09 remko Exp $ - Gebaseerd op: 1.152 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml + %SRCID% 1.153 --> <chapter id="basics"> @@ -747,8 +748,7 @@ total 530 <para>Om de vlaggen op een bestand te bekijken, kan het &man.ls.1; commando met de vlaggen <option>-lo</option> gebruikt worden:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>ls -lo <filename>file1</filename> - </userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>ls -lo <filename>file1</filename></userinput></screen> <para>De uitvoer hoort er ongeveer als volgt uit te zien:</para> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/bibliography/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/bibliography/chapter.sgml index a3b087d0ce..6cdb0bea77 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/bibliography/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/bibliography/chapter.sgml @@ -3,7 +3,10 @@ $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/bibliography/chapter.sgml,v 1.19 2006/08/12 22:53:09 remko Exp $ - Gebaseerd op: 1.76 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/bibliography/chapter.sgml + %SRCID% 1.85 + Vertaald door: Siebrand Mazeland --> @@ -27,50 +30,52 @@ <listitem> <para><ulink url="http://jdli.tw.FreeBSD.org/publication/book/freebsd2/index.htm"> - Using &os;</ulink> (Chinees).</para> + Using &os;</ulink> (Traditioneel Chinees), gepubliceerd door <ulink + url="http://www.drmaster.com.tw/">Drmaster</ulink>, 1997. ISBN + 9-578-39435-7.</para> </listitem> <listitem> - <para>&os; Unleashed (Chinese vertaling), gepubliceerd door - <ulink url="http://www.hzbook.com/">China Machine - Press</ulink>. ISBN 7-111-10201-0. - </para> + <para>&os; Unleashed (Versimpelde Chinese vertaling), + gepubliceerd door <ulink url="http://www.hzbook.com/">China + Machine Press</ulink>. ISBN 7-111-10201-0.</para> </listitem> <listitem> - <para>&os; From Scratch First Edition (Chinees), + <para>&os; From Scratch First Edition (Versimpeld Chinees), gepubliceerd door China Machine Press. ISBN 7-111-07482-3. </para> </listitem> <listitem> - <para>&os; From Scratch Second Edition (Chinees), + <para>&os; From Scratch Second Edition (Versimpeld Chinees), gepubliceerd door China Machine Press. ISBN 7-111-10286-X. </para> </listitem> <listitem> - <para>&os; Handbook (Chinese vertaling), gepubliceerd door - <ulink url="http://www.ptpress.com.cn/">Posts & Telecom - Press</ulink>. ISBN 7-115-10541-3. - </para> + <para>&os; Handbook Second Edition (Versimpeld Chinese vertaling), + gepubliceerd door <ulink url="http://www.ptpress.com.cn/">Posts + & Telecom Press</ulink>. ISBN 7-115-10541-3.</para> </listitem> <listitem> - <para>&os; 3.x Internet (Chinees), gepubliceerd door + <para>&os; 3.x Internet (Versimpeld Chinees), gepubliceerd door <ulink url="http://www.tup.tsinghua.edu.cn/">Tsinghua University Press</ulink>. ISBN 7-900625-66-6.</para> </listitem> <listitem> - <para>&os; & Windows (Chinees), - ISBN 7-113-03845-X</para> + <para>&os; & Windows (Versimpeld Chinees), gepubliceerd door + gepubliceerd door <ulink url="http://www.tdpress.com/">China + Railway Publishing House</ulink>. ISBN 7-113-03845-X</para> </listitem> <listitem> - <para>&os; Internet Services HOWTO (Chinees), + <para>&os; Internet Services HOWTO (Versimpeld Chinees), + gepubliceerd door China Railway Publishing House. ISBN 7-113-03423-3</para> </listitem> @@ -159,6 +164,19 @@ Komputindo</ulink>.</para> </listitem> + <listitem> + <para>Absolute BSD: The Ultimate Guide to &os; (Traditioneel + Chinese vertaling), gepubliceerd door <ulink + url="http://www.grandtech.com.tw/">GrandTech Press</ulink>, 2003. + ISBN 986-7944-92-5.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para><ulink + url="http://www.twbsd.org/cht/book/">The FreeBSD 6.0 Book</ulink> + (Traditioneel Chinees), gepubliceerd door Drmaster, 2006. + ISBN 9-575-27878-X.</para> + </listitem> </itemizedlist> <para><emphasis>Engelstalige boeken & @@ -204,8 +222,8 @@ <listitem> <para>&os; unleashed, gepubliceerd door <ulink - url="http://www.samspublishing.com/">Sams</ulink>, 2002. - ISBN: 0672324563</para> + url="http://www.samspublishing.com/">Sams</ulink>, 2006. + ISBN: 0672328755</para> </listitem> <listitem> @@ -249,11 +267,11 @@ </listitem> <listitem> - <para><ulink url="http://www-wks.acs.ohio-state.edu/">Ohio - State University</ulink> heeft een <ulink - url="http://www-wks.acs.ohio-state.edu/unix_course/unix.html">UNIX - Introductory Course</ulink> geschreven die online - beschikbaar is in HTML en PostScript formaat.</para> + <para><ulink url="http://www.osu.edu/">Ohio State University</ulink> + heeft een <ulink + url="http://8help.osu.edu/wks/unix_course/index.html">Unix + Introductie cursus</ulink> geschreven welke online in HTML + beschikbaar is en in het &postscript; formaat.</para> <para>Een Italiaanse <ulink url="&url.doc.base;/it_IT.ISO8859-15/books/unix-introduction/index.html">vertaling</ulink> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/config/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/config/chapter.sgml index 37f4ad6889..320c3b78cc 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/config/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/config/chapter.sgml @@ -2,8 +2,9 @@ The FreeBSD Dutch Documentation Project $FreeBSD$ - $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/config/chapter.sgml,v 1.85 2006/01/05 21:13:20 siebrand Exp $ - Gebaseerd op: 1.228 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/ooks/handbook/config/chapter.sgml + %SRCID% 1.233 --> <chapter id="config-tuning"> @@ -403,13 +404,12 @@ blanktime="100"</programlisting> alle gevallen voldoet een script <quote>nieuwe stijl</quote>.</para> - <para>Elk script moet een <filename>.sh</filename> toegevoegd - hebben aan het einde en elk script moet opstartbaar zijn door - het systeem. Het laatstgenoemde kan bereikt worden met - <command>chmod</command> en door het zetten van de rechten - <literal>755</literal>. Er zouden ook minimaal de opties - <literal>start</literal> en <literal>stop</literal> moeten zijn - voor de applicatie.</para> + <para>Elk script moet uitvoerbaar zijn door het systeem; dit + wordt meestal bereikt door gebruik te maken van het commando + <command>chmod</command> en het instellen van de unieke + permissies <literal>555</literal>. Op zijn minst moeten ook + de <literal>start</literal> en <literal>stop</literal> opties + zijn om de applicatie te starten en te stoppen.</para> <para>Het simpelste opstartscript ziet er waarschijnlijk als volgt uit:</para> @@ -438,7 +438,7 @@ exit 0</programlisting> <para>Dit kan handmatig gestart worden met:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput><filename>/usr/local/etc/rc.d/utility.sh</filename> start</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput><filename>/usr/local/etc/rc.d/utility</filename> start</userinput></screen> <para>Hoewel niet alle software van derden een regel nodig heeft in <filename>/etc/rc.conf</filename>, wordt er bijna elke @@ -836,9 +836,11 @@ sshd is running as pid 433.</screen> ingevoegd in het commentaar bovenaan het opstartscript. Deze commentaarregels worden vervolgens tijdens de systeemstart met &man.rcorder.8; verwerkt om zo vast te stellen in welke - volgorde de systeemdiensten gestart moeten worden. De volgende - sleutelwoorden kunnen worden opgenomen aan het begin van elk - opstartscript:</para> + volgorde de systeemdiensten gestart moeten worden.</para> + + <para>De volgende woorden moeten in alle opstartscripts staan + (ze zijn benodigd door &man.rc.subr.8; om het opstart + script te activeren)>:</para> <itemizedlist> <listitem> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/cutting-edge/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/cutting-edge/chapter.sgml index 307ca21d94..5c30e18257 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/cutting-edge/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/cutting-edge/chapter.sgml @@ -3,7 +3,9 @@ $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/cutting-edge/chapter.sgml,v 1.47 2006/01/07 11:27:42 siebrand Exp $ - Gebaseerd op: 1.227 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/cutting-edge/chapter.sgml + %SRCID% 1.228 --> <chapter id="cutting-edge"> @@ -1831,7 +1833,8 @@ Building everything.. overige machines.</para> <para>Zorg er als laatste voor dat - <filename>/etc/make.conf</filename> op alle machines in de + <filename>/etc/make.conf</filename> en + <filename>/etc/src.conf</filename> op alle machines in de bouwgroep het eens zijn met de bouwmachine. Dat betekent dat de bouwmachine alle delen van het basissysteem moet bouwen die elke machine in de bouwgroep installeert. Ook heeft elke diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/desktop/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/desktop/chapter.sgml index 6c728f03a9..d945635c25 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/desktop/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/desktop/chapter.sgml @@ -3,7 +3,9 @@ $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/desktop/chapter.sgml,v 1.37 2006/08/25 16:14:06 remko Exp $ - Gebaseerd op: 1.65 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/desktop/chapter.sgml + %SRCID% 1.76 --> <chapter id="desktop"> @@ -29,21 +31,20 @@ <sect1 id="desktop-synopsis"> <title>Overzicht</title> - <para>&os; kan een groot aantal bureaubladapplicaties draaien, - zoals browsers en tekstverwerkers. De meeste hiervan zijn - beschikbaar als packages of kunnen automatisch vanuit de - Portscollectie gebouwd worden. Veel nieuwe gebruikers - verwachten dit soort applicaties op hun bureaublad. Dit - hoofdstuk laat zien hoe populaire bureaubladapplicaties - moeiteloos geïnstalleerd kunnen worden vanuit een package - of vanuit de Portscollectie.</para> + <para>&os; kan een groot aantal bureaubladapplicaties draaien, zoals browsers en tekstverwerkers. De meeste hiervan zijn beschikbaar + als pakketten of kunnen automatisch vanuit de Portscollectie + gebouwd worden. Veel nieuwe gebruikers verwachten dit soort + applicaties op hun bureaublad. Dit hoofdstuk laat zien hoe + populaire bureaubladapplicaties moeiteloos geïnstalleerd + kunnen worden vanuit een pakket of vanuit de Portscollectie. + </para> <para>Als programma's vanuit ports geïnstalleerd worden, wordt hun broncode gecompileerd. Dit kan erg lang duren, afhankelijk van wat er gecompileerd wordt en de rekenkracht van een machine. - Als compileren vanuit broncode te veel tijd kost, kunnen de - meeste programma's van de Portscollectie als een voorafgebouwd - package geïnstalleerd worden.</para> + Als compileren vanuit broncode te veel tijd kost, kunnen de meeste + programma's van de Portscollectie als een voorgebouwd pakket + geïnstalleerd worden.</para> <para>Omdat &os; compatibel is met &linux;, zijn veel applicaties die voor &linux; zijn ontwikkeld beschikbaar een &os; bureaublad. @@ -53,11 +54,11 @@ <quote>linux-</quote>. Dit is handig om te onthouden wanneer er naar een port gezocht wordt met bijvoorbeeld &man.whereis.1;. In dit hoofdstuk wordt aangenomen dat &linux; binaire - compatibiliteit is ingeschakeld voordat &linux; applicaties - worden geïnstalleerd.</para> + compatibiliteit is ingeschakeld voordat &linux; applicaties worden + geïnstalleerd.</para> - <para>In dit hoofdstuk worden de volgende categoriën - behandeld:</para> + <para>In dit hoofdstuk worden de volgende categoriën behandeld: + </para> <itemizedlist> <listitem> @@ -106,7 +107,7 @@ </itemizedlist> <para>Meer informatie over een multimedia-omgeving staat in - <xref linkend="multimedia">. Installatie van e-mail staat + <xref linkend="multimedia">. Installatie van email staat beschreven in <xref linkend="mail">.</para> </sect1> @@ -119,17 +120,17 @@ <secondary>web</secondary> </indexterm> - <para>&os; wordt zonder een voor-geïnstalleerde browser + <para>&os; wordt zonder een voorgeïnstalleerde browser geleverd. In plaats hiervan bevat de <ulink url="&url.base;/ports/www.html">www</ulink> map van de Portscollectie browsers om te installeren. Het is ook mogelijk - voor de meeste ports een package te installeren als compileren - niet gewenst is. Compileren kan soms lang duren.</para> + voor de meeste ports een pakket te installeren als compileren niet + gewenst is. Compileren kan soms lang duren.</para> <para><application>KDE</application> en - <application>GNOME</application> bevatten reeds HTML-browsers. - In <xref linkend="x11-wm"> staat meer informatie over de - installatie van deze complete bureaubladen.</para> + <application>GNOME</application> bevatten reeds HTML-browsers. In + <xref linkend="x11-wm"> staat meer informatie over de installatie + van deze complete bureaubladen.</para> <para>Lichtgewicht browsers uit de Portscollectie zijn onder andere <filename role="package">www/dillo</filename>, @@ -205,30 +206,31 @@ <indexterm><primary><application>Mozilla</application></primary></indexterm> <para><application>Mozilla</application> is een moderne en - stabiele browser die volledig geschikt gemaakt is voor - &os;. De HTML-weergave - engine voldoet in grote mate aan de standaarden. Er worden een - mail- en nieuwslezer bijleverd en het pakket bevat zelfs een - HTML-bewerker voor het maken van webpagina's. - <application>Mozilla</application> heeft dezelfde broncodebasis - met <application>&netscape;</application> - <application>Communicator</application>.</para> + stabiele browser die volledig geschikt gemaakt is voor &os;; de + HTML-weergave engine voldoet in grote mate aan de standaarden; + er worden een mail- en nieuwslezer bijgeleverd en het pakket + bevat zelfs een HTML-bewerker voor het maken van webpagina's. + Gebruikers van <application>&netscape;</application> zullen de + gelijkheden met <application>Communicator</application> suite + herkennen, aangezien beide browsers wat ontwikkelgeschiedenis + delen.</para> <para>Op langzame machines, met een CPU-snelheid van 233MHz of minder dan 64MB aan RAM, kan <application>Mozilla</application> - te veeleisend zijn om volledig bruikbaar te zijn. In dat - geval is <application>Opera</application> browser een mogelijke - vervanger.</para> + te veeleisend zijn om volledig bruikbaar te zijn. In dat geval + is <application>Opera</application> browser een mogelijke + vervanger, dat iets later in dit hoofdstuk beschreven wordt. + </para> <para>Als het niet wenselijk of mogelijk is om <application>Mozilla</application> te compileren, dan is dit al - door het &os; GNOME team gedaan. Het package kan - geïnstalleerd worden met:</para> + door het &os; GNOME team gedaan. Het pakket kan vanaf het + netwerk geïnstalleerd worden met:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r mozilla</userinput></screen> - <para>Als het package niet beschikbaar is en er genoeg tijd en - schijfruimte schikbaar zijn, kan de broncode van + <para>Als het pakket niet beschikbaar is en er genoeg tijd en + schijfruimte beschikbaar zijn, kan de broncode van <application>Mozilla</application> gedownload, gecompileerd en geïnstalleerd worden. Dit gaat met:</para> @@ -239,8 +241,8 @@ correcte installatie door de <quote>chrome registry setup</quote> met <username>root</username> rechten te draaien. Als echter ook - toevoegingen zoals muisgebaren geïnstalleerd moeten - worden, dan moet <application>Mozilla</application> als + toevoegingen zoals muisgebaren geïnstalleerd moeten worden, + dan moet <application>Mozilla</application> als <username>root</username> gedraaid worden om dat op de juiste wijze geïnstalleerd te krijgen.</para> @@ -274,7 +276,7 @@ <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r firefox</userinput></screen> - <para>De Portscollectie kan ook gebruikt worden als je liever + <para>De Portscollectie kan ook gebruikt worden als u liever vanuit de broncode installeert.</para> <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/firefox</userinput> @@ -285,19 +287,19 @@ <title>Firefox, Mozilla en &java; plugin</title> <note> - <para>In deze en de volgende sectie wordt er vanuit gegaan - dat <application>Firefox</application> of + <para>In deze en de volgende sectie wordt er vanuit gegaan dat + <application>Firefox</application> of <application>Mozilla</application> reeds geïnstalleerd is.</para> </note> - <para>De &os; Foundation heeft een licentie overeenkomst met - Sun Microsystems om &os; binaries te distribueren voor de - Java Runtime Environment (&jre;) en voor de Java Development - kit (&jdk;). Binaire pakketen voor &os; zijn beschikbaar op - de <ulink - url="http://www.freebsdfoundation.org/downloads/java.shtml">&os; - Foundation</ulink> web site.</para> + <para>De &os; Foundation heeft een licentie overeenkomst met Sun + Microsystems om &os; binaries te distribueren voor de Java + Runtime Environment (&jre;) en voor de Java Development kit + (&jdk;). Binaire pakketten voor &os; zijn beschikbaar op de + <ulink + url="http://www.freebsdfoundation.org/downloads/java.shtml"> + &os; Foundation</ulink> website.</para> <para>Om &java; ondersteuning toe te voegen aan <application>Firefox</application> of @@ -308,11 +310,17 @@ url="http://www.freebsdfoundation.org/downloads/java.shtml"></ulink>, en installeer deze met &man.pkg.add.1;.</para> - <para>Start nu de browser en voer in de adresbalk het volgende in - <literal>about:plugins</literal> en druk op + <para>Start nu de browser en voer in de adresbalk + <literal>about:plugins</literal> in en druk op <keycap>Enter</keycap>. Een pagina met geïnstalleerde - plugins wordt nu getoond. De &java; plugin zou hier nu tussen - moeten staan.</para> + plugins wordt nu getoond; de &java; plugin zou hier nu tussen + moeten staan. Als dit niet het geval is, draai dan als + <username>root</username> het volgende commando:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>ln -s /usr/local/diablo-jre1.5.0/plugin/i386/ns7/libjavaplugin_oji.so \ + /usr/local/lib/browser_plugins/</userinput></screen> + + <para>Start daarna de browser opnieuw.</para> </sect2> <sect2 id="moz-flash-plugin"> @@ -321,56 +329,27 @@ <para>¯omedia; &flash; plugin is niet beschikbaar voor &os;. Er is echter wel een softwarelaag (wrapper) om de &linux;-versie van de plugin te draaien. Deze wrapper - ondersteunt ook &adobe; &acrobat; plugin, RealPlayer plugin en - meer.</para> + ondersteunt ook &adobe; &acrobat; plugin, &realplayer; plugin en + meer.</para> <para>Installeer de port <filename - role="package">www/linuxpluginwrapper</filename>. Deze - is afhankelijk van <filename + role="package">www/nspluginwrapper</filename>. Deze is + afhankelijk van <filename role="package">emulators/linux_base</filename> wat een grote - port is. Volg de instructies die door de port worden - weergegeven om <filename>/etc/libmap.conf</filename> juist in - te stellen! Voorbeeldinstellingen worden geïnstalleerd in - de map - <filename>/usr/local/share/examples/linuxpluginwrapper/</filename>.</para> + port is.</para> <para>De volgende stap is het installeren van de <filename role="package">www/linux-flashplugin7</filename> port. Zodra - de plugin geinstalleerd is, start dan de browser en voer het - volgende in op de adresbalk <literal>about:plugins</literal> - en druk op <keycap>Enter</keycap>. Een pagina met - geïnstalleerde plugins wordt nu getoond, de flashplugin - zou hier nu tussen moeten staan.</para> - - <para>Als de flashplugin niet getoond wordt komt dit meestal door - een verkeerde symlink. Voer het volgende commando's uit als - <username>root</username>: - - <screen>&prompt.root; <userinput>ln -s /usr/X11R6/lib/linux-flashplugin7/libflashplayer.so \ - /usr/X11R6/lib/browser_plugins/</userinput> -&prompt.root; <userinput>ln -s /usr/X11R6/lib/linux-flashplugin7/flashplayer.xpt \ - /usr/X11R6/lib/browser_plugins/</userinput></screen> - - <para>Als nu de browser opnieuw gestart wordt moet de plugin in - de reeds genoemde lijst voorkomen. Het kan gebeuren dat de - browser crashed bij bepaalde &flash; animaties, in dat geval - kan de volgende patch uitkomst bieden:</para> - - <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/src</userinput> -&prompt.root; <userinput>fetch http://people.FreeBSD.org/~nork/rtld_dlsym_hack.diff</userinput> -&prompt.root; <userinput>patch < rtld_dlsym_hack.diff</userinput> -&prompt.root; <userinput>cd libexec/rtld-elf/</userinput> -&prompt.root; <userinput>make clean</userinput> -&prompt.root; <userinput>make obj</userinput> -&prompt.root; <userinput>make depend</userinput> -&prompt.root; <userinput>make && make install</userinput></screen> - - <para>Herstart hierna de computer.</para> + de plugin geïnstalleerd is, moet de plugin door elke + gebruiker geïnstalleerd worden met + <command>nspluginwrapper</command>:</para> - <note> - <para>De <application>linuxpluginwrapper</application> werkt - alleen op de &i386; systeemarchitectuur.</para> - </note> + <screen>&prompt.user; <userinput>nspluginwrapper -v -a -i</userinput></screen> + + <para>Start dan de browser en voer op de adresbalk + <literal>about:plugins</literal> in en druk op + <keycap>Enter</keycap>. Een pagina met alle geïnstalleerde + plugins wordt nu getoond.</para> </sect2> <sect2> @@ -378,35 +357,35 @@ <indexterm><primary><application>Opera</application></primary></indexterm> - <para><application>Opera</application> is een volledige en - een standaard volgende browser. Hij wordt standaard - geleverd met een ingebouwde email-client, een nieuwslezer, - een IRC client, een RSS/ATOM feed lezer en nog veel meer. - Ondanks dat is <application>Opera</application> relatief gezien - niet zwaar en erg snel. Hij komt in twee smaken: een - &os; versie en een versie die draait onder &linux; emulatie.</para> + <para><application>Opera</application> is een volledige en een + standaard volgende browser. Hij wordt standaard geleverd met + een ingebouwde email-client, een nieuwslezer, een IRC client, + een RSS/ATOM feed lezer en nog veel meer. Ondanks dat is + <application>Opera</application> relatief gezien niet zwaar en + erg snel. Hij komt in twee smaken: een &os; versie en een + versie die draait onder &linux; emulatie.</para> - <para>De &os; package versie van <application>Opera</application> + <para>De &os; pakketversie van <application>Opera</application> wordt zo geïnstalleerd:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r opera</userinput></screen> - <para>Sommige FTP-sites hebben niet alle packages, maar hetzelfde - resultaat kan worden behaald met de Portscollectie door te - typen:</para> + <para>Sommige FTP-sites hebben niet alle pakketten, maar + <application>Opera</application>kan worden nog altijd via de + Portscollectie worden verkregen door te typen:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/opera</userinput> &prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen> - <para>De &linux; versie van <application>Opera</application> - kan geïnstlleerd worden door bij de bovenstaande - voorbeelden <literal>linux-opera</literal> te gebruiken in - plaats van <literal>opera</literal>. De &linux; versie is - nuttig in situaties waarin plugins nodig zijn die alleen voor - &linux; beschikbaar zijn, zoals + <para>De &linux; versie van <application>Opera</application> kan + geïnstlleerd worden door bij de bovenstaande voorbeelden + <literal>linux-opera</literal> te gebruiken in plaats van + <literal>opera</literal>. De &linux; versie is nuttig in + situaties waarin plugins nodig zijn die alleen voor &linux; + beschikbaar zijn, zoals <application>Adobe &acrobat.reader;</application>. In alle - andere opzichten lijken de &os; en &linux; versies - identiek.</para> + andere opzichten zouden de &os; en &linux; versies identiek + moeten zijn.</para> </sect2> <sect2> @@ -418,16 +397,18 @@ <application>KDE</application>, maar kan ook buiten <application>KDE</application> gebruikt worden door <filename role="package">x11/kdebase3</filename> te installeren. - <application>Konqueror</application> is meer dan een browser. - Het is ook een bestandsbeheerder en multimedia-viewer.</para> + <application>Konqueror</application> is meer dan een browser, + het is ook een bestandsbeheerder en multimedia-viewer.</para> - <para><application>Konqueror</application> wordt ook met een - verzameling plugins geleverd, beschikbaar in <filename + <para>Er is ook een verzameling plugins beschikbaar voor + <application>Konqueror</application>, beschikbaar in <filename role="package">misc/konq-plugins</filename>.</para> <para><application>Konqueror</application> ondersteunt ook - <application>&flash;</application>. Daarover is meer - informatie beschikbaar op <ulink + <application>&flash;</application>; een <quote>How To</quote> + gids om ondersteuning voor <application>&flash;</application> in + <application>Konqueror</application> te krijgen is beschikbaar + op <ulink url="http://freebsd.kde.org/howto.php"></ulink>.</para> </sect2> </sect1> @@ -439,11 +420,12 @@ vaak een goed kantoorpakket of een vriendelijke tekstverwerker. Hoewel sommige <link linkend="x11-wm">bureaubladomgevingen</link> zoals <application>KDE</application> reeds een kantoorpakket - verschaffen, is er geen standaardapplicatie. &os; verschaft - alles wat nodig is, ongeacht de bureaubladomgeving.</para> + verschaffen, is er geen standaard produktiviteitspakket. &os; + kan alles verschaffen wat nodig is, ongeacht de + bureaubladomgeving.</para> - <para>In dit gedeelte worden de onderstaande applicaties - beschreven:</para> + <para>In dit gedeelte worden de onderstaande applicaties beschreven: + </para> <informaltable frame="none" pgwide="1"> <tgroup cols="4"> @@ -517,25 +499,24 @@ </indexterm> <para>De KDE-gemeenschap heeft zijn bureaubladomgeving met een - kantoorpakket geleverd dat buiten - <application>KDE</application> gebruikt kan worden. Het bevat - de vier standaardcomponenten uit andere kantoorpakketten. - <application>KWord</application> is de tekstverwerker, - <application>KSpread</application> is het spreadsheetprogramma, - <application>KPresenter</application> beheert diapresentaties - en <application>Kontour</application> voorziet in grafische - mogelijkheden.</para> + kantoorpakket geleverd dat buiten <application>KDE</application> + gebruikt kan worden. Het bevat de vier standaardcomponenten uit + andere kantoorpakketten. <application>KWord</application> is de + tekstverwerker, <application>KSpread</application> is het + spreadsheetprogramma, <application>KPresenter</application> + beheert diapresentaties en <application>Kontour</application> + voorziet in grafische mogelijkheden.</para> <para>Voordat de nieuwste <application>KOffice</application> wordt geïnstalleert, moet er een recente versie van <application>KDE</application> geïnstalleerd zijn.</para> - <para><application>KOffice</application> als package installeren + <para><application>KOffice</application> als pakket installeren gaat met het volgende commando:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r koffice</userinput></screen> - <para>Als het package niet beschikbaar is, kan de Portscollectie + <para>Als het pakket niet beschikbaar is, kan de Portscollectie gebruiken worden. Om <application>KOffice</application> voor <application>KDE3</application> te installeren:</para> @@ -550,22 +531,21 @@ <para><application>AbiWord</application> is een vrij tekstverwerkingsprogramma, ongeveer gelijk aandoet als - <application>µsoft; Word</application>. Het is geschikt - om verslagen, brieven, rapporten, memo's, enzovoort mee te - typen. Het programma is snel, bevat veel mogelijkheden en is + <application>µsoft; Word</application>. Het is geschikt om + verslagen, brieven, rapporten, memo's, enzovoort mee te typen. + Het programma is snel, bevat veel mogelijkheden en is gebruikersvriendelijk.</para> - <para><application>AbiWord</application> kan veel - bestandsformaten importeren en exporteren, waaronder enkele - gesloten formaten, zoals µsoft; - <filename>.doc</filename>.</para> + <para><application>AbiWord</application> kan veel bestandsformaten + importeren en exporteren, waaronder enkele gesloten formaten, + zoals µsoft;'s <filename>.doc</filename>.</para> - <para><application>AbiWord</application> is beschikbaar als - package en te installeren met:</para> + <para><application>AbiWord</application> is beschikbaar als pakket + en te installeren met:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r abiword</userinput></screen> - <para>Als het package niet beschikbaar is, kan het worden + <para>Als het pakket niet beschikbaar is, kan het worden gecompileerd vanuit de Portscollectie. De Portscollectie is meer recent. Dat kan als volgt:</para> @@ -585,14 +565,14 @@ het retoucheren van foto's. Het ondersteunt een groot aantal plugins en bevat een scripting interface. <application>The GIMP</application> kan een groot aantal - bestandsformaten lezen en schrijven. Het ondersteunt - interfaces met scanners en tabletten.</para> + bestandsformaten lezen en schrijven. Het ondersteunt interfaces + met scanners en tabletten.</para> - <para>Het pakket is te installeren als package met:</para> + <para>Het pakket is te installeren met:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gimp</userinput></screen> - <para>Als een FTP-site dit package niet heeft, kan de + <para>Als een FTP-site dit pakket niet heeft, kan de Portscollectie gebruikt worden. De <ulink url="&url.base;/ports/graphics.html">graphics</ulink> map van de Portscollectie bevat ook @@ -610,9 +590,9 @@ map van de Portscollectie bevat de ontwikkelversie van <application>The GIMP</application> in <filename role="package">graphics/gimp-devel</filename>. Een HTML - versie van <application>The GIMP Manual</application> staan - in <filename - role="package">graphics/gimp-manual-html</filename>.</para> + versie van <application>The GIMP Manual</application> staan in + <filename role="package">graphics/gimp-manual-html</filename>. + </para> </note> </sect2> @@ -629,13 +609,13 @@ <para><application>OpenOffice.org</application> bevat alle noodzakelijke applicaties in een compleet - kantoorproductiviteitspakket: een tekstverwerker, - een spreadsheet, een presentatiebeheerder en een - tekenprogramma. De gebruikersinterface is vrijwel gelijk aan - die van andere kantoorpakketten en het kan veel populaire - bestandsformaten in- en uitvoeren. Het is beschikbaar in een - aantal verschillende talen met interfaces, spellingcontrole en - woordenboeken.</para> + kantoorproductiviteitspakket: een tekstverwerker, een + spreadsheet, een presentatiebeheerder en een tekenprogramma. De + gebruikersinterface is vrijwel gelijk aan die van andere + kantoorpakketten en het kan veel populaire bestandsformaten + in- en uitvoeren. Het is beschikbaar in een aantal + verschillende talen — internationalisatie is uitgebreid + tot interfaces, spellingcontrole, en woordenboeken.</para> <para>De tekstverwerker van <application>OpenOffice.org</application> gebruikt een eigen @@ -648,49 +628,48 @@ <application>OpenOffice.org</application> staat op de <ulink url="http://www.openoffice.org/">OpenOffice.org website</ulink>. Voor specifieke &os; informatie en om - direct packages te downloaden is er de website van het <ulink + direct pakketten te downloaden is er de website van het <ulink url="http://porting.openoffice.org/freebsd/">&os; OpenOffice.org Porting Team</ulink>.</para> - <para>Om <application>OpenOffice.org</application> te - installeren:</para> + <para>Om <application>OpenOffice.org</application> te installeren: + </para> - <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r openoffice</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r openoffice.org</userinput></screen> <note> <para>Dit hoort te werken als er een -RELEASE versie van &os; wordt gedraaid. In andere gevallen is het verstandig om te kijken op de website van het &os; OpenOffice.org Porting Team - en het juiste package met &man.pkg.add.1;te downloaden en te + en het juiste pakket met &man.pkg.add.1; te downloaden en te installeren. Zowel de huidige release als de ontwikkelversie kunnen op die locatie gedownload worden.</para> </note> - <para>Als het package geïnstalleerd is, start dan met het - volgende commando - <application>OpenOffice.org</application>:</para> + <para>Als het pakket geïnstalleerd is, start dan met het + volgende commando <application>OpenOffice.org</application>: + </para> <screen>&prompt.user; <userinput>openoffice.org</userinput></screen> <note> - <para>Tijdens de eerste keer starten worden er een aantal - vragen gesteld en wordt de map - <filename>.openoffice.org2</filename> in de thuismap van de - aangemelde gebruiker gemaakt</para> + <para>Tijdens de eerste keer starten worden er een aantal vragen + gesteld en wordt de map <filename>.openoffice.org2</filename> + in de thuismap van de aangemelde gebruiker gemaakt.</para> </note> - <para>Als de <application>OpenOffice.org</application> packages - niet beschikbaar zijn, kan het uit de ports gecompileerd - worden. Hiervoer is veel schijfruimte en tijd nodig:</para> + <para>Als de <application>OpenOffice.org</application> pakketten + niet beschikbaar zijn, kan het uit de ports gecompileerd worden. + Hiervoor is veel schijfruimte en tijd nodig:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/editors/openoffice.org-2.0</userinput> + <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/editors/openoffice.org-2</userinput> &prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen> <note> - <para>Vervang om een gelocaliseerde versie te bouwen de + <para>Vervang om een gelokaliseerde versie te bouwen de voorgaande commandoregel door de volgende:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>make LOCALIZED_LANG=<replaceable>your_language</replaceable> install clean</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>make LOCALIZED_LANG=<replaceable>uw_taal</replaceable> install clean</userinput></screen> <para>Vervang <replaceable>taal</replaceable> door de juiste ISO-taalcode. Een lijst met ondersteunde taalcodes is @@ -709,10 +688,11 @@ <sect1 id="desktop-viewers"> <title>Documentviewers</title> - <para>Het kan zijn dat de standaardviewers voor een aantal - populaire bestandsformaten niet in het basissysteem zitten. In - dit gedeelte wordt aangegeven hoe die geïnstalleerd kunnen - worden.</para> + <para>Sommige nieuwe documentformaten hebben aan populariteit + gewonnen sinds de komst van &unix;; het kan zijn dat de + standaardviewers die ze vereisen niet in het basissysteem zitten. + In dit gedeelte wordt aangegeven hoe zulke viewers + geïnstalleerd kunnen worden.</para> <para>Dit gedeelte behandelt de onderstaande applicaties:</para> @@ -799,7 +779,7 @@ <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/print/acroread7</userinput> &prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen> - <para>Vanwege de licentie is een package niet beschikbaar.</para> + <para>Vanwege de licentie is een pakket niet beschikbaar.</para> </sect2> <sect2> @@ -824,12 +804,12 @@ <application>ghostview</application> maar heeft een vriendelijker uiterlijk dankzij de <application>Xaw3d</application> bibliotheek. Het is snel en - heeft mogelijkheden als oriëntatie, papiergrootte, schalen - en anti-aliassen. Bijna elke bewerking kan met het + heeft mogelijkheden, zoals oriëntatie, papiergrootte, + schalen en anti-aliassen. Bijna elke bewerking kan met het toetsenbord of de muis worden gedaan.</para> - <para><application>gv</application> is als package te - installeren:</para> + <para><application>gv</application> is als pakket te installeren: + </para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gv</userinput></screen> @@ -851,12 +831,12 @@ </indexterm> <para><application>Xpdf</application> een efficiënte - lichtgewicht PDF-viewer voor &os;. Het heeft erg weinig - bronnen nodig en is zeer stabiel. Het gebruikt de standaard - X-fonts en is niet afhankelijk van - <application>&motif;</application> of andere X-toolkits.</para> + lichtgewicht PDF-viewer voor &os;. Het heeft erg weinig bronnen + nodig en is zeer stabiel. Het gebruikt de standaard X-fonts en + is niet afhankelijk van <application>&motif;</application> of + andere X-toolkits.</para> - <para><application>Xpdf</application> is als package te + <para><application>Xpdf</application> is als pakket te installeren:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r xpdf</userinput></screen> @@ -879,14 +859,14 @@ <para><application>GQview</application> is een afbeeldingenbeheerder. Een bestand kan met één klik bekeken worden, er kan een externe editor opgestart worden - er kunnen thumbnail-voorbeelden gemaakt worden en nog veel - meer. Het bevat ook een diapresentatie-modus en enkele - standaard bestandsoperaties. Er kunnen - afbeeldingsverzamelingen beheerd worden en eenvoudig duplicaten - gevonden worden. <application>GQview</application> kan het - complete scherm gebruiken en ondersteunt meerdere talen.</para> - - <para><application>GQview</application> is als package te + er kunnen thumbnail-voorbeelden gemaakt worden en nog veel meer. + Het bevat ook een diapresentatie-modus en enkele standaard + bestandsoperaties. Er kunnen afbeeldingsverzamelingen beheerd + worden en eenvoudig duplicaten gevonden worden. + <application>GQview</application> kan het complete scherm + gebruiken en ondersteunt meerdere talen.</para> + + <para><application>GQview</application> is als pakket te installeren:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gqview</userinput></screen> @@ -904,11 +884,12 @@ <para>Om financiën via het &os; bureaublad te beheren zijn er krachtige en gemakkelijk te gebruiken applicaties om te installeren. Sommige zijn compatibel met wijdverbreide - bestandsformaten zoals <application><trademark - class="registered">Quicken</trademark></application> of - <application>Excel</application> documenten.</para> + bestandsformaten, zoals de formaten gebruikt door + <application><trademark + class="registered">Quicken</trademark></application> en + <application>Excel</application> om documenten op te slaan.</para> - <para>Dit gedeelte behandelt deze applicaties:</para> + <para>Dit gedeelte behandelt deze programma's:</para> <informaltable frame="none" pgwide="1"> <tgroup cols="4"> @@ -954,6 +935,16 @@ <entry><application>Tcl/Tk</application></entry> </row> + + <row> + <entry><application>KMyMoney</application></entry> + + <entry>weinig</entry> + + <entry>zwaar</entry> + + <entry><application>KDE</application></entry> + </row> </tbody> </tgroup> </informaltable> @@ -966,21 +957,21 @@ <para><application>GnuCash</application> is onderdeel van <application>GNOME</application> dat gebruikersvriendelijke en krachtige applicaties aan eindgebruikers wil leveren. Met - <application>GnuCash</application> kunnen inkomsten en - uitgaven, bankrekeningen en voorraden bijgehouden worden. Het - bevat een intuïtieve interface terwijl het erg - professioneel blijft.</para> + <application>GnuCash</application> kunnen inkomsten en uitgaven, + bankrekeningen en voorraden bijgehouden worden. Het bevat een + intuïtieve interface terwijl het erg professioneel blijft. + </para> <para><application>GnuCash</application> levert een slim kasboek, - een hiërarchisch systeem van rekeningen, veel - toetsenbordversnellers en auto-invul mogelijkheden. Het een + een hiërarchisch systeem van rekeningen, en veel + toetsenbordversnellers en auto-invul mogelijkheden. Het kan een transactie splitsen in meer gedetailleerde stukken. <application>GnuCash</application> kan <application>Quicken</application> QIF-bestanden invoeren en - samenvoegen. Het kan ook met de meeste internationale datum- - en valutaformaten omgaan.</para> + samenvoegen. Het kan ook met de meeste internationale datum- en + valutaformaten omgaan.</para> - <para><application>GnuCash</application> is als package te + <para><application>GnuCash</application> is als pakket te installeren:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gnucash</userinput></screen> @@ -1002,11 +993,12 @@ <secondary><application>Gnumeric</application></secondary> </indexterm> - <para><application>Gnumeric</application> is een spreadsheet uit - de <application>GNOME</application> bureaubladomgeving. Het - maakt gebruikt van <quote>auto-invullen</quote> afhankelijk van - het celformaat. Het kan bestanden in een aantal populaire - formaten zoals <application>Excel</application>, + <para><application>Gnumeric</application> is een + spreadsheetprogramma uit de <application>GNOME</application> + bureaubladomgeving. Het maakt gebruikt van + <quote>auto-invullen</quote> afhankelijk van het celformaat. + Het kan bestanden in een aantal populaire formaten zoals + <application>Excel</application>, <application>Lotus 1-2-3</application> en <application>Quattro Pro</application> inlezen. <application>Gnumeric</application> ondersteunt grafieken door @@ -1015,7 +1007,7 @@ aantal ingebouwde functies en kent gebruikelijke celformaten als nummer, valuta, datum, tijd en veel meer.</para> - <para><application>Gnumeric</application> is als package te + <para><application>Gnumeric</application> is als pakket te installeren:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gnumeric</userinput></screen> @@ -1038,14 +1030,14 @@ </indexterm> <para><application>Abacus</application> is een kleine en - gemakkelijk te gebruiken spreadsheet en bevat veel ingebouwde - functies die nuttig zijn in verschillende domeinen zoals - statistiek, financiën, en wiskunde. Het kan - <application>Excel</application>bestanden lezen en schrijven. + gemakkelijk te gebruiken spreadsheetprogramma. Het bevat veel + ingebouwde functies die nuttig zijn in verschillende domeinen + zoals statistiek, financiën, en wiskunde. Het kan + <application>Excel</application>-bestanden lezen en schrijven. <application>Abacus</application> kan &postscript; uitvoer produceren.</para> - <para><application>Abacus</application> is als package te + <para><application>Abacus</application> is als pakket te installeren:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r abacus</userinput></screen> @@ -1055,6 +1047,43 @@ <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/deskutils/abacus</userinput> &prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen> </sect2> + + <sect2> + <title>KMyMoney</title> + + <indexterm><primary><application>KMyMoney</application></primary></indexterm> + + <indexterm> + <primary>spreadsheet</primary> + + <secondary><application>KMyMoney</application></secondary> + </indexterm> + + <para><application>KMyMoney</application> is een persoonlijke + financiële beheerder gebouwd voor + <application>KDE</application>. + <application>KMyMoney</application> poogt om alle belangrijke + eigenschappen die in commerciële persoonlijke + financiële beheerders zitten te bieden en te integreren. + Gebruiksgemak en degelijke dubbele accounting zijn eigenschappen + die worden benadrukt. <application>KMyMoney</application> + importeert vanuit standaard Quicken Interchange Format (QIF) + bestanden, houdt investeringen bij, kan met meerdere + munteenheden overweg, en biedt een waaier aan rapporten. + Mogelijkheden om OFX te importeren zijn via een aparte plugin + beschikbaar.</para> + + <para>Om <application>KMyMoney</application> als een pakket te + installeren:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r kmymoney2</userinput></screen> + + <para>Als het pakket niet beschikbaar is, kan de Portscollectie + gebruikt worden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/finance/kmymoney2</userinput> +&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen> + </sect2> </sect1> <sect1 id="desktop-summary"> @@ -1063,23 +1092,10 @@ <para>Hoewel &os; populair is bij ISP's om zijn prestaties en stabiliteit, is het behoorlijk klaar voor dagelijks gebruik als een bureaublad. Met enkele duizenden applicaties als <ulink - url="&url.base;/where.html">packages</ulink> of <ulink + url="&url.base;/where.html">pakketten</ulink> of <ulink url="&url.base;/ports/index.html">ports</ulink>, is een perfect bureaublad te bouwen dat aan alle noden voldoet.</para> - <para>Als een bureaublad is geïnstalleerd is het mogelijk een - stap verder te gaan met <filename - role="package">misc/instant-workstation</filename>. Met deze - <quote>meta-port</quote> kan een verzameling ports gebouwd worden - die aangepast kan worden door - <filename>/usr/ports/misc/instant-workstation/Makefile</filename> - te bewerken en de gebruikte syntaxis voor de standaardverzameling - om ports toe te voegen of te verwijderen te gebruiken. Het - bouwen gaat volgens de gebruikelijke procedure. Uiteindelijk is - het zo mogelijk één groot package te creëren - voldoet aan de persoonlijke eisen van een gebruiker dat te - installeren is op alle gebruikte werkstations!</para> - <para>Nu volgt nog een overzicht van alle bureaubladapplicaties die in dit hoofdstuk zijn behandeld:</para> @@ -1155,7 +1171,7 @@ <row> <entry><application>&acrobat.reader;</application></entry> - <entry><literal>acroread5</literal></entry> + <entry><literal>acroread</literal></entry> <entry><filename role="package">print/acroread7</filename></entry> </row> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/disks/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/disks/chapter.sgml index 6363437470..8b6fd52e97 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/disks/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/disks/chapter.sgml @@ -1,9 +1,11 @@ - <!-- +<!-- The FreeBSD Dutch Documentation Project $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/disks/chapter.sgml,v 1.35 2006/01/05 21:21:23 siebrand Exp $ - Gebaseerd op: 1.279 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/disks/chapter.sgml + %SRCID% 1.286 --> <chapter id="disks"> @@ -294,16 +296,16 @@ <title><application>fdisk</application> partitie-bewerker</title> - <para>Eenmaal binnen <application>fdisk</application> kan - <userinput>a</userinput> ingetypt worden om de gehele + <para>Eenmaal binnen <application>fdisk</application> kan op + <keycap>A</keycap> gedrukt worden om de gehele schijf voor &os; te gebruiken. Wanneer gevraagd wordt of het systeem compatibel dient te blijven met mogelijk toekomstige besturingssystemen, dient met <literal>YES</literal> geantwoord te worden. Met - <userinput>W</userinput> kunnen de veranderingen naar de + <keycap>W</keycap> kunnen de veranderingen naar de schijf worden geschreven. Nu dient de FDISK-bewerker - verlaten te worden door het intypen van - <userinput>q</userinput>. Vervolgens wordt er een vraag + verlaten te worden door op <keycap>Q</keycap> te drukken. + Vervolgens wordt er een vraag gesteld over het <quote>Master Boot Record</quote>. Omdat er een schijf aan een reeds draaiend systeem wordt toegevoegd, dient hier <literal>None</literal> gekozen te @@ -338,7 +340,7 @@ heeft een voorkeur voor de partitie <literal>e</literal> voor niet-root-niet-swap-partities. Binnen de Labelbewerker dient een enkel bestandssysteem te worden - aangemaakt door <userinput>C</userinput> in te typen. Kies + aangemaakt door op <keycap>C</keycap> te drukken. Kies <literal>FS</literal> wanneer gevraagd wordt of dit een FS (file system) of swap wordt, en geef een mountpunt in (bijvoorbeeld <filename>/mnt</filename>). Wanneer een @@ -349,8 +351,8 @@ <para>Nu kan het nieuwe label naar de schijf worden geschreven en er een bestandssysteem op aangemaakt worden. - Dit kan gedaan worden door <userinput>W</userinput> in te - typen. Fouten van <application>sysinstall</application> + Dit kan gedaan worden door op <keycap>W</keycap> te + drukken. Fouten van <application>sysinstall</application> dat de nieuwe partitie niet gemount kon worden kunnen genegeerd worden. De Labelbewerker en <application>sysinstall</application> kunnen nu volledig @@ -384,7 +386,7 @@ <screen>&prompt.root; <userinput>dd if=/dev/zero of/dev/da1 bs=1k count=1</userinput> &prompt.root; <userinput>fdisk -BI da1</userinput> # Initialiseer de nieuwe schijf. -&prompt.root; <userinput>bsdlabel -B -w -r da1s1 auto</userinput> # Label de schijf. +&prompt.root; <userinput>bsdlabel -B -w da1s1 auto</userinput> # Label de schijf. &prompt.root; <userinput>bsdlabel -e da1s1</userinput> # Bewerk de zojuist aangemaakte schijflabel en voeg partities toe. &prompt.root; <userinput>mkdir -p /1</userinput> &prompt.root; <userinput>newfs /dev/da1s1e</userinput> # Herhaal dit voor alle aangemaakte partities. @@ -409,9 +411,9 @@ begrijpt.</para> <screen>&prompt.root; <userinput>dd if=/dev/zero of=/dev/da1 bs=1k count=1</userinput> -&prompt.root; <userinput>bsdlabel -Brw da1 auto</userinput> +&prompt.root; <userinput>bsdlabel -Bw da1 auto</userinput> &prompt.root; <userinput>bsdlabel -e da1</userinput> # Maak de `e'-partitie aan. -&prompt.root; <userinput>newfs -d0 /dev/da1e</userinput> +&prompt.root; <userinput>newfs /dev/da1e</userinput> &prompt.root; <userinput>mkdir -p /1</userinput> &prompt.root; <userinput>vi /etc/fstab</userinput> # Voeg een regel voor /dev/da1e toe. &prompt.root; <userinput>mount /1</userinput></screen> @@ -419,7 +421,7 @@ <para>Een alternatieve methode is:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>dd if=/dev/zero of=/dev/da1 count=2</userinput> -&prompt.root; <userinput>bsdlabel /dev/da1 | bsdlabel -BrR da1 /dev/stdin</userinput> +&prompt.root; <userinput>bsdlabel /dev/da1 | bsdlabel -BR da1 /dev/stdin</userinput> &prompt.root; <userinput>newfs /dev/da1e</userinput> &prompt.root; <userinput>mkdir -p /1</userinput> # Voeg een regel voor /dev/da1e toe. &prompt.root; <userinput>mount /1</userinput></screen> @@ -549,9 +551,9 @@ ad3: 29333MB <WDC WD307AA> [59598/16/63] at ata1-slave UDMA33</programlist &man.bsdlabel.8; gebruikt te worden om de schijven te labelen:</para> - <programlisting>bsdlabel -r -w -ad1 auto -bsdlabel -r -w ad2 auto -bsdlabel -r -w ad3 auto</programlisting> + <programlisting>bsdlabel -w -ad1 auto +bsdlabel -w ad2 auto +bsdlabel -w ad3 auto</programlisting> <para>Bovenstaande maakt een schijflabel aan voor <devicename>ad1c</devicename>, @@ -996,12 +998,12 @@ add path 'da*' mode 0660 group operator</programlisting> Een manier om dat te bewerkstelligen is door met de gebruiker <username>root</username> een subdirectory aan te maken die eigendom is van de gebruiker als - <filename>/mnt<replaceable>$USER</replaceable></filename> - (verander <replaceable>$USER</replaceable> door de login - naam van de daadwerkelijke gebruiker):</para> + <filename>/mnt<replaceable>gebruikersnaam</replaceable></filename> + (verander <replaceable>gebruikersnaam</replaceable> door de + loginnaam van de daadwerkelijke gebruiker):</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>mkdir /mnt/$USER</userinput> -&prompt.root; <userinput>chown <replaceable>$USER</replaceable>:<replaceable>$USER</replaceable> /mnt/<replaceable>$USER</replaceable></userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>mkdir /mnt/gebruikersnaam</userinput> +&prompt.root; <userinput>chown <replaceable>gebruiker</replaceable>:<replaceable>gebruiker</replaceable> /mnt/<replaceable>gebruiker</replaceable></userinput></screen> <para>Stel dat er vervolgens een USB stick ingeplugged wordt en er een <filename>/dev/da0s1</filename> aangemaakt wordt. @@ -1009,7 +1011,7 @@ add path 'da*' mode 0660 group operator</programlisting> FAT bestandssysteem komen, kan deze als volgende gekoppeld worden:</para> - <screen>&prompt.user; <userinput>mount -t msdosfs -m 644 -M 755 /dev/da0s1 /mnt/<replaceable>$USER</replaceable></userinput></screen> + <screen>&prompt.user; <userinput>mount -t msdosfs -m 644 -M 755 /dev/da0s1 /mnt/<replaceable>gebruikersnaam</replaceable></userinput></screen> <para>Indien het apparaat losgekoppeld wordt (nadat de schijf gedismount is), dient in de buffer voor systeemmeldingen iets @@ -2016,7 +2018,7 @@ cd0: Attempt to query device size failed: NOT READY, Medium not present - tray c <title>DVD-RAM gebruiken</title> <indexterm> <primary>DVD</primary> - + <secondary>DVD-RAM</secondary> </indexterm> @@ -2042,7 +2044,7 @@ cd0: Attempt to query device size failed: NOT READY, Medium not present - tray c In het voorbeeld wordt alle beschikbare ruimte gebruikt voor een standaard UFS2 bestandssysteem:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>dd if=/dev/zero of=<replaceable>/dev/acd0</replaceable> count=2</userinput> + <screen>&prompt.root; <userinput>dd if=/dev/zero of=<replaceable>/dev/acd0</replaceable> bs=2k count=1</userinput> &prompt.root; <userinput>bsdlabel -Bw <replaceable>acd0</replaceable></userinput> &prompt.root; <userinput>newfs <replaceable>/dev/acd0</replaceable></userinput></screen> @@ -2155,7 +2157,7 @@ cd0: Attempt to query device size failed: NOT READY, Medium not present - tray c <para>Nu kan &man.bsdlabel.8; als volgt gedraaid worden:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>/sbin/bsdlabel -B -r -w /dev/fd0 fd1440</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>/sbin/bsdlabel -B -w /dev/fd0 fd1440</userinput></screen> </sect2> <sect2> @@ -3350,7 +3352,7 @@ echo "De diskette is ontkoppeld en is nu klaar."]]></programlisting> 5120+0 records in 5120+0 records out &prompt.root; <userinput>mdconfig -a -t vnode -f <replaceable>nieuwbeeld</replaceable> -u <replaceable>0</replaceable></userinput> -&prompt.root; <userinput>bsdlabel -r -w md<replaceable>0</replaceable> auto</userinput> +&prompt.root; <userinput>bsdlabel -w md<replaceable>0</replaceable> auto</userinput> &prompt.root; <userinput>newfs md<replaceable>0</replaceable>a</userinput> /dev/md0a: 5.0MB (10240 sectors) block size 16384, fragment size 2048 using 4 cylinder groups of 1.25MB, 80 blks, 192 inodes. @@ -3869,7 +3871,7 @@ Filesystem 1K-blocks Used Avail Capacity Mounted on <para>Vervolgens dient <command>inetd</command> opnieuw gestart te worden:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>kill -HUP `cat /var/run/inetd.pid`</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>/etc/rc.d/inetd restart</userinput></screen> </sect2> </sect1> @@ -4024,7 +4026,7 @@ Password:</screen> gebruikt. Deze initialisatie dient slechts eenmalig uitgevoerd te worden:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>gbde init /dev/ad4s1c -i -L /etc/gbde/ad4s1c</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>gbde init /dev/ad4s1c -i -L /etc/gbde/ad4s1c.lock</userinput></screen> <para>&man.gbde.8; opent een tekstverwerker om verschillende instellingen in een sjabloon te kunnen instellen. Stel de @@ -4053,8 +4055,8 @@ sector_size = 2048 <para>Tips met betrekking tot het kiezen van veilige wachtwoordzinnen die gemakkelijk te onthouden zijn staan op de website <ulink - url="http://world.std.com/~reinhold/diceware.html">Diceware - Passphrase</ulink>.</para> + url="http://world.std.com/~reinhold/diceware.html"> + Diceware Passphrase</ulink>.</para> </footnote> </para> @@ -4062,7 +4064,11 @@ sector_size = 2048 lockbestand aan voor de <application>gbde</application>-partitie die in dit voorbeeld is opgeslagen als - <filename>/etc/gbde/ad4s1c</filename>.</para> + <filename>/etc/gbde/ad4s1c.lock</filename>. + <application>gdbde</application> slotbestanden moeten + eindigen op <quote>.lock</quote> om correct door het + opstartscript <filename>/etc/rc.d/gbde</filename> + gedetecteerd te worden.</para> <caution> <para><application>gbde</application> lockbestanden @@ -4083,7 +4089,7 @@ sector_size = 2048 <step> <title>Koppel de versleutelde partitie aan de kernel</title> - <screen>&prompt.root <userinput>gbde attach /dev/ad4s1c -l /etc/gbde/ad4s1c</userinput></screen> + <screen>&prompt.root <userinput>gbde attach /dev/ad4s1c -l /etc/gbde/ad4s1c.lock</userinput></screen> <para>Er wordt om de wachtwoordzin gevraagd die gekozen is tijdens de initialisatie van de versleutelde partitie. Het @@ -4091,7 +4097,7 @@ sector_size = 2048 <filename>/dev</filename> als <filename>/dev/apparaatnaam.bde</filename>:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>ls /dev/ad*</userinput> + <screen>&prompt.root; <userinput>ls /dev/ad*</userinput> /dev/ad0 /dev/ad0s1b /dev/ad0s1e /dev/ad4s1 /dev/ad0s1 /dev/ad0s1c /dev/ad0s1f /dev/ad4s1c /dev/ad0s1a /dev/ad0s1d /dev/ad4 /dev/ad4s1c.bde</screen> @@ -4167,7 +4173,7 @@ Filesystem Size Used Avail Capacity Mounted on <step> <title>Koppel de gbde-partitie aan de kernel</title> - <screen>&prompt.root <userinput>gbde attach /dev/ad4s1c -l /etc/gbde/ad4s1c</userinput></screen> + <screen>&prompt.root <userinput>gbde attach /dev/ad4s1c -l /etc/gbde/ad4s1c.lock</userinput></screen> <para>Er wordt om de wachtwoordzin gevraagd die gekozen is tijdens de initialisatie van de versleutelde @@ -4213,7 +4219,8 @@ Filesystem Size Used Avail Capacity Mounted on doorgegeven worden. Bijvoorbeeld:</para> <programlisting>gbde_autoattach_all="YES" -gbde_devices="ad4s1c"</programlisting> +gbde_devices="ad4s1c" +gbde_lockdir="/etc/gbde"</programlisting> <para>Hierdoor is het noodzakelijk dat de wachtwoordzin voor <application>gbde</application> bij het starten wordt @@ -4371,7 +4378,7 @@ device crypto</programlisting> sleutelbestand te maken, dat wordt gebruikt als onderdeel van de Master Key voor de versleutelde dienst die wordt gemount onder <filename - role="directory">/private</filename>. Het sleutelbestand + class="directory">/private</filename>. Het sleutelbestand zorgt voor wat willekeurige gegevens die worden gebruikt om de Master Key te versleutelen. De Master Key wordt ook door een wachtwoordzin beschermd. De sectorgrootte van de @@ -4445,7 +4452,7 @@ Filesystem Size Used Avail Capacity Mounted on <para>Als het werk met de versleutelde partitie is afgehandeld en de <filename - role="directory">/private</filename>-partitie is niet + class="directory">/private</filename>-partitie is niet langer nodig, dan is het verstandig te overwegen de met <command>geli</command> versleutelde partitie te unmounten en af te koppelen van de kernel.</para> @@ -4604,7 +4611,7 @@ geli_da2_flags="-p -k /root/da2.key"</programlisting> <programlisting>geli_swap_flags="-e blowfish -l 128 -s 4096 -d"</programlisting> - <para>Voor systemen gedateerd van voor &os; 6.0-RELEASE moet + <para>Voor systemen gedateerd van voor &os; 6.2-RELEASE moet de volgende regel gebruikt worden:</para> <programlisting>geli_swap_flags="-a blowfish -l 128 -s 4096 -d"</programlisting> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/eresources/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/eresources/chapter.sgml index 5f0750db6d..45a74ec8d8 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/eresources/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/eresources/chapter.sgml @@ -3,8 +3,10 @@ $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/eresources/chapter.sgml,v 1.35 2006/08/25 10:44:57 remko Exp $ - Gebaseerd op: 1.183 Vertaald door: Siebrand Mazeland + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/eresources/chapter.sgml + %SRCID% 1.186 --> <appendix id="eresources"> @@ -36,9 +38,9 @@ in ieder geval tijdiger, antwoord is gegarandaard.</para> <para>De doelstellingen van de verschillende lijsten staan - onderaan dit document. <emphasis>Lees alsjeblieft de - doelstellingen alvorens lid te worden of mail te - sturen</emphasis>. De meeste leden ontvangen tegenwoordig vaak + onderaan dit document. <emphasis>Lees alstublieft de + doelstellingen alvorens lid te worden of mail te + sturen</emphasis>. De meeste leden ontvangen tegenwoordig vaak honderden &os; gerelateerde berichten per dag, en door de doelstellingen en gebruiksregels op te stellen wordt gestreefd om zo min mogelijk ruis op de lijn te krijgen. Door de voorgaande @@ -46,7 +48,7 @@ een effectief communicatiemedium over het project.</para> <note> - <para><emphasis>Als je wilt testen of je naar de &os; lijsten + <para><emphasis>Als u wilt testen of u naar de &os; lijsten email kunt versturen, stuur dan een bericht naar &a.test.name;.</emphasis> Stuur alstublieft geen test berichten naar andere lijsten.</para> @@ -574,6 +576,12 @@ </row> <row> + <entry>&a.ruby.name;</entry> + + <entry>&os;-specifieke discussies over Ruby</entry> + </row> + + <row> <entry>&a.scsi.name;</entry> <entry>Het SCSI subsysteem</entry> @@ -646,6 +654,13 @@ </row> <row> + <entry>&a.virtualization.name;</entry> + + <entry>Discussies over verscheidene + virtualisatietechnieken ondersteund door &os;</entry> + </row> + + <row> <entry>&a.vuxml.name;</entry> <entry>Discussie over VuXML infrastructuur</entry> @@ -700,6 +715,12 @@ </row> <row> + <entry>&a.wip-status.name;</entry> + + <entry>&os; Werk-In-Uitvoering status</entry> + </row> + + <row> <entry>&a.www.name;</entry> <entry>Beheerders van <ulink @@ -881,7 +902,6 @@ lijstdoelstellingen:</emphasis></para> <variablelist> - <varlistentry> <term>&a.acpi.name;</term> @@ -1583,6 +1603,24 @@ </varlistentry> <varlistentry> + <term>&a.ruby.name;</term> + + <listitem> + <para><emphasis>&os;-specifieke discussies over + Ruby</emphasis></para> + + <para>Dit is een lijst voor discussies gerelateerd aan de + Ruby-ondersteuning op &os;. Dit is een technische + mailinglijst. Het is bedoeld voor individuen die aan + Ruby-ports, bibliotheken van derde partijen, en raamwerken + werken.</para> + + <para>Individuen die geïnteresseerd zijn in de + technische discussie zijn ook welkom.</para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> <term>&a.scsi.name;</term> <listitem> @@ -1712,6 +1750,52 @@ </listitem> </varlistentry> + <varlistentry> + <term>&a.virtualization.name;</term> + + <listitem> + <para><emphasis>Discussies over verscheidene + virtualisatietechnieken ondersteund door &os;</emphasis> + </para> + + <para>Een lijst om de verscheidene virtualisatietechnieken + die door &os; worden ondersteund te bespreken. Aan de ene + kant zal de nadruk liggen op de implementatie van de + basale functionaliteit alsook op het toevoegen van nieuwe + mogelijkheden. Aan de andere kant zullen gebruikers een + forum hebben om om hulp te vragen bij problemen of om hun + usecases te bespreken.</para> + </listitem> + </varlistentry> + + <varlistentry> + <term>&a.wip-status.name;</term> + + <listitem> + <para><emphasis>&os; Werk-In-Uitvoering status</emphasis> + </para> + + <para>Deze mailinglijst kan gebruikt worden om de schepping + en voortgang van uw &os;-gerelateerd werk aan te kondigen. + Berichten zullen gemodereerd worden. Het wordt + gesuggereerd om het bericht "Aan:" een &os;-mailinglijst + dat het onderwerp beter dekt te sturen en deze lijst + alleen te "BCC:"-en. Op deze manier kan uw + werk-in-uitvoering ook op de onderwerpslijst worden + bediscussieerd, aangezien discussies op deze lijst niet + zijn toegestaan.</para> + + <para>Kijk in de archieven voor voorbeelden van geschikte + berichten.</para> + + <para>Een redactioneel overzicht van de berichten aan deze + lijst kan om de paar maanden naar de &os;-website gezonden + worden als deel van de Status Reports + <footnote><para><ulink url="http://www.freebsd.org/news/status/"></ulink></para></footnote>. + Meer voorbeelden en oude rapportages zijn daar ook te + vinden.</para> + </listitem> + </varlistentry> </variablelist> </sect2> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/firewalls/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/firewalls/chapter.sgml index 188ff8b9c7..c76d5ca8f6 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/firewalls/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/firewalls/chapter.sgml @@ -3,7 +3,9 @@ $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/firewalls/chapter.sgml,v 1.33 2006/01/05 21:13:21 siebrand Exp $ - Gebaseerd op: 1.78 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/firewalls/chapter.sgml + %SRCID% 1.85 --> <chapter id="firewalls"> @@ -62,11 +64,11 @@ <listitem> <para>Applicaties, diensten en machines op een intern netwerk te beschermen tegen ongewild verkeer van het - internet.</para> + Internet.</para> </listitem> <listitem> - <para>Toegang tot internet voor interne hosts te limiteren + <para>Toegang tot Internet voor interne hosts te limiteren of uitschakelen.</para> </listitem> @@ -75,7 +77,7 @@ (<quote>network address translation</quote> of <acronym>NAT</acronym>), waarmee er vanaf een intern netwerk met private <acronym>IP</acronym> adressen een - internetverbinding gedeeld kan worden met één + Internetverbinding gedeeld kan worden met één <acronym>IP</acronym> adres of met een groep van publieke adressen die automatisch wordt toegewezen.</para> </listitem> @@ -114,7 +116,7 @@ <itemizedlist> <listitem> - <para>Basisbegrip heeft van &os; en internetconcepten.</para> + <para>Basisbegrip heeft van &os; en Internetconcepten.</para> </listitem> </itemizedlist> </sect1> @@ -144,7 +146,7 @@ <quote>stateful firewall</quote>. Een stateful firewall houdt bij welke connecties er door de firewall tot stand zijn gekomen en laat alleen verkeer door dat bij een bestaande connectie hoort - of onderdeeel is van een connectie in opbouw. Het nadeel van een + of onderdeel is van een connectie in opbouw. Het nadeel van een stateful firewall is dat die kwetsbaar kan zijn voor Ontzegging van Dienst (DoS) aanvallen als er een groot aantal nieuwe verbindingen binnen korte tijd wordt opgezet. Met de meeste @@ -164,7 +166,12 @@ beheersen van bandbreedtegebruik): &man.altq.4; en &man.dummynet.4;. Dummynet is traditioneel sterk verbonden met <acronym>IPFW</acronym> en <acronym>ALTQ</acronym> met - <acronym>IPF</acronym>/<acronym>PF</acronym>. IPF, IPFW en PF + <acronym>PF</acronym>. Het vormgeven van verkeer voor + <acronym>IPFILTER</acronym> kan momenteel gedaan worden met + <acronym>IPFILTER</acronym> voor NAT en filtering en + <acronym>IPFW</acronym> met &man.dummynet.4; + <emphasis>of</emphasis> door <acronym>PF</acronym> met + <acronym>ALTQ</acronym> te gebruiken. IPFW en PF gebruiken allemaal regels om de toegang van pakketten tot een systeem te regelen, hoewel ze dat op andere manieren doen en de syntaxis voor regels anders is.</para> @@ -176,7 +183,7 @@ <para>De schrijver van dit artikel geeft de voorkeur aan IPFILTER omdat daarmee stateful regels minder complex zijn toe te passen in een omgeving waar <acronym>NAT</acronym> wordt gebruikt en - IPF heeft een ingebouwde ftp proxy waardoor de regels voor het + IPF heeft een ingebouwde FTP proxy waardoor de regels voor het veilig gebruiken van FTP eenvoudiger worden.</para> <para>Omdat alle firewalls gebaseerd zijn op het inspecteren van @@ -189,6 +196,17 @@ </sect1> <sect1 id="firewalls-pf"> + <sect1info> + <authorgroup> + <author> + <firstname>John</firstname> + <surname>Ferrell</surname> + <contrib>Herzien en bijgewerkt door </contrib> + <!-- 24 maart 2008 --> + </author> + </authorgroup> + </sect1info> + <title>De OpenBSD Packet Filter (PF) en <acronym>ALTQ</acronym></title> @@ -200,63 +218,72 @@ <para>Vanaf juli 2003 is de OpenBSD firewalltoepassing <acronym>PF</acronym> geporteerd naar &os; en beschikbaar gekomen - in de &os; Portscollectie. In november 2004 was &os; 5.3 de + in de &os; Portscollectie. In 2004 was &os; 5.3 de eerste release die <acronym>PF</acronym> bevatte is integraal onderdeel van het basissysteem. <acronym>PF</acronym> is een complete en volledige firewall die optioneel <acronym>ALTQ</acronym> bevat (Alternate Queuing). <acronym>ALTQ</acronym> biedt Quality of Service - (<acronym>QoS</acronym>) bandbreedtebeheersing waardoor een - bepaalde bandbreedte gegarandeerd kan worden aan verschillende - diensten op basis van filterregels. Het OpenBSD project zorgt - voor een erg goed gebruikershandboek voor PF (PF User's Guide) - dat niet in dit onderdeel wordt opgenomen omdat dat niet nodig - is.</para> + (<acronym>QoS</acronym>) functionaliteit.</para> - <para>Meer informatie staat op de <quote>PF voor &os;</quote> - website: <ulink - url="http://pf4freebsd.love2party.net/"></ulink>.</para> + <para>het OpenBSD Project levert een uitstekend werk wat betreft het + onderhouden van de <ulink + url="http://www.openbsd.org/faq/pf/">PF FAQ</ulink>. Zodoende + zal deze sectie van het handboek zich richten op + <acronym>PF</acronym> met betrekking tot &os; terwijl het ook wat + algemene informatie over het gebruik zal geven. Voor + gedetailleerde gebruikersinformatie wordt naar de <ulink + url="http://www.openbsd.org/faq/pf/">PF FAQ</ulink> verwezen. + </para> - <sect2> - <title>PF inschakelen</title> + <para>Meer informatie over <acronym>PF</acronym> voor &os; staat op + <ulink url="http://pf4freebsd.love2party.net/"></ulink>.</para> - <para>PF zit in de basisinstallatie van &os; voor versies vanaf - 5.3 als aparte <quote>run time</quote> laadbare module. Een - systeem laadt de PF laadbare module dynamisch in de kernel als - <literal>pf_enable="YES"</literal> in - <filename>rc.conf</filename> staat. In de laadbare module is - loggen via &man.pflog.4; ingeschakeld.</para> + <sect2> + <title>De laadbare kernelmodule voor PF gebruiken</title> + + <para>Sinds de uitgave van &os; 5.3 wordt PF geleverd in de + basisinstallatie als een aparte runtime laadbare module. Het + systeem zal de PF kernelmodule dynamisch laden wanneer het + statement <literal>pf_enable="YES"</literal> voor + &man.rc.conf.5; aanwezig is. De <acronym>PF</acronym> module + zal echter niet laden als het systeem geen instellingenbestand + met een <acronym>PF</acronym> ruleset kan vinden. De + standaardplaats is <filename>/etc/pf.conf</filename>. Indien uw + <acronym>PF</acronym> ruleset ergens anders staat, voeg dan + <literal>pf_rules="<replaceable>/pad/pf.rules</replaceable>"</literal> + aan uw instellingenbestand <filename>/etc/rc.conf</filename> toe + om de plaats te specificeren.</para> <note> - <para>De module verwacht dat <literal>options INET</literal> en - <literal>device bpf</literal> beschikbaar zijn. Tenzij - <literal>NOINET6</literal> was ingesteld voor &os; versies die - dateren voor 6.0-RELEASE, en <literal>NO_INET6</literal> voor - latere releases. (bijvoorbeeld in - &man.make.conf.5;) tijdens het bouwen, is ook - <literal>options INET6</literal> nodig.</para> + <para>Sinds &os; 7.0 is het voorbeeld + <filename>pf.conf</filename> dat in <filename + class="directory">/etc/</filename> stond verplaatst naar + <filename class="directory">/usr/share/examples/pf/</filename>. + Voor versies van &os; voor 7.0 is er standaard een + <filename>/etc/pf.conf</filename> aanwezig.</para> </note> - <para>Zora de kernel module geladen is of als PF ondersteuning - statisch in de kernel ingebakken is, is het mogelijk om pf met - het <command>pfctl</command> commando aan en uit te zetten:</para> - - <screen>&prompt.root; <userinput>pfctl -e</userinput></screen> + <para>De module <acronym>PF</acronym> kan ook handmatig vanaf de + opdrachtregel geladen worden:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>kldload pf.ko</userinput></screen> - <para>Het <command>pfctl</command> commando levert een manier om - te werken met de <application>pf</application> firewall. Het - is een goed idee om de &man.pfctl.8; handleiding te bekijken - voor meer informatie over het gebruik.</para> + <para>De laadbare module was gemaakt met &man.pflog.4; aangezet + dat ondersteuning biedt voor logging. Indien u andere + mogelijkheden van <acronym>PF</acronym> nodig heeft dient u + ondersteuning voor <acronym>PF</acronym> in de kernel te + compileren.</para> </sect2> <sect2> - <title>Kernelopties</title> + <title>Kernelopties voor PF</title> <indexterm> <primary>kernelopties</primary> <secondary>device pf</secondary> - </indexterm> + </indexterm> <indexterm> <primary>kernelopties</primary> @@ -270,73 +297,171 @@ <secondary>device pfsync</secondary> </indexterm> - <para>Het is niet verplicht om PF in te schakelen door het mee - te compileren in de &os; kernel. Dit wordt alleen beschreven - als achtergrondinformatie. Door PF in de kernel te - compileren wordt de laadbare module niet gebruikt.</para> + <para>Hoewel het niet nodig is om ondersteuning voor + <acronym>PF</acronym> in de kernel te compileren, biedt dit wel + de mogelijkheid om van een van PF's geavanceerde mogelijkheden + gebruik te maken die niet in de laadbare module zitten, namelijk + &man.pfsync.4;, dat een pseudo-apparaat is dat zekere + veranderingen aan de toestandstabel die door + <acronym>PF</acronym> wordt gebruikt prijsgeeft. Het kan worden + gecombineerd met &man.carp.4; om failover firewalls aan te maken + die gebruik maken van <acronym>PF</acronym>. Meer informatie + over <acronym>CARP</acronym> kan gevonden worden in <link + linkend="carp">hoofdstuk 29</link> van het handboek.</para> + + <para>De kernelopties voor <acronym>PF</acronym> kunnen gevonden + worden in <filename>/usr/src/sys/conf/NOTES</filename> en zijn + hieronder gereproduceerd:</para> - <para>Voorbeeld kernelinstellingen voor PF staan beschreven in - de <filename>/usr/src/sys/conf/NOTES</filename> kernel source - en worden hier weergegeven:</para> <programlisting>device pf device pflog device pfsync</programlisting> - <para><literal>device pf</literal> schakelt ondersteuning voor de - <quote>Packet Filter</quote> firewall in.</para> + <para>De optie <literal>device pf</literal> schakelt ondersteuning + voor de <quote>Packet Filter</quote> firewall (&man.pf.4;) in. + </para> - <para><literal>device pflog</literal> schakelt het - optionele &man.pflog.4; pseudo netwerkapparaat in dat gebruikt + <para>De optie <literal>device pflog</literal> schakelt het + optionele &man.pflog.4; pseudo-netwerkapparaat in dat gebruikt kan worden om verkeer te loggen naar een &man.bpf.4; descriptor. De &man.pflogd.8; daemon kan gebruikt worden om de logboekinformatie naar schijf te schrijven.</para> - <para><literal>device pfsync</literal> schakelt het + <para>De optie <literal>device pfsync</literal> schakelt het optionele &man.pfsync.4; pseudo netwerkapparaat in waarmee de - <quote>state</quote> wijzigingen gemonitord kunnen worden. - Omdat dit geen onderdeel is van de laadbare module, moet dit - in een aangepaste kernel gebouwd worden om het te kunnen - gebruiken.</para> - - <para>Deze instellingen worden pas actief nadat een kernel - waarvoor deze instellingen zijn gemaakt is gebouwd en - geïnstalleerd.</para> + toestandswijzigingen gemonitord kunnen worden. + </para> </sect2> <sect2> - <title>Beschikbare opties voor - <filename>rc.conf</filename></title> + <title>Beschikbare opties voor <filename>rc.conf</filename> + </title> - <para>De volgende instellingen moeten in <filename>/etc/rc.conf - </filename> staan om PF bij het booten te activeren:</para> + <para>De volgende &man.rc.conf.5; statements stellen + <acronym>PF</acronym> en &man.pflog.4; in tijdens het opstarten: + </para> <programlisting>pf_enable="YES" # Schakel PF in (laad module als nodig) pf_rules="/etc/pf.conf" # bestand met regels voor pf -pf_flags="" # aanvullende vraagen voor opstarten pfctl +pf_flags="" # aanvullende vragen voor opstarten pfctl pflog_enable="YES" # start pflogd(8) pflog_logfile="/var/log/pflog" # waar pflogd het logboekbestand moet opslaan pflog_flags="" # aanvullende vlaggen voor opstarten pflogd</programlisting> <para>Als er een LAN achter de firewall staat en er pakketten - doorgestuurd moeten worden naar computers op dat LAN of als - NAT actief is, dan moet de volgende optie ook ingesteld - worden:</para> + doorgestuurd moeten worden naar computers op het LAN of als + NAT actief is, dan is de volgende optie ook nodig:</para> <programlisting>gateway_enable="YES" # Schakel in als LAN gateway</programlisting> </sect2> <sect2> + <title>Filterregels aanmaken</title> + + <para><acronym>PF</acronym> leest de instelregels van + &man.pf.conf.5; (standaard <filename>/etc/pf.conf</filename>) en + het verandert, verwijdert, of geeft pakketten door aan de hand + van de regels of definities die daar zijn gespecificeerd. De + &os;-installatie bevat een aantal voorbeeldbestanden in + <filename>/usr/share/examples/pf/</filename>. In de <ulink + url="http://www.openbsd.org/faq/pf/">PF FAQ</ulink> staat een + complete behandeling van de <acronym>PF</acronym> regels.</para> + + <warning> + <para>Houd tijdens het doornemen van de <ulink + url="http://www.openbsd.org/faq/pf">PF FAQ</ulink> in de gaten + dat verschillende versies van &os; verschillende versies van + PF bevatten:</para> + + <itemizedlist> + <listitem> + <para>&os; 5.<replaceable>X</replaceable> — + <acronym>PF</acronym> is op OpenBSD 3.5</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>&os; 6.<replaceable>X</replaceable> — + <acronym>PF</acronym> is op OpenBSD 3.7</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>&os; 7.<replaceable>X</replaceable> — + <acronym>PF</acronym> is op OpenBSD 4.1</para> + </listitem> + </itemizedlist> + </warning> + + <para>De &a.pf; is een goede plaats om vragen over het instellen + en draaien van de <acronym>PF</acronym> firewall te stellen. + Vergeet niet de mailinglijstarchieven te controleren alvorens + vragen te stellen!</para> + </sect2> + + <sect2> + <title>Werken met PF</title> + + <para>Gebruik &man.pfctl.8; om <acronym>PF</acronym> te beheren. + Hieronder staan wat nuttige commando's (bekijk de hulppagina + &man.pfctl.8; voor alle beschikbare opties):</para> + + <informaltable frame="none" pgwide="1"> + <tgroup cols="2"> + <thead> + <row> + <entry>Commando</entry> + <entry>Doel</entry> + </row> + </thead> + + <tbody> + <row> + <entry><command>pfctl <option>-e</option></command></entry> + + <entry>PF aanzetten</entry> + </row> + + <row> + <entry><command>pfctl <option>-d</option></command></entry> + + <entry>PF uitzetten</entry> + </row> + + <row> + <entry><command>pfctl <option>-F</option> all <option>-f</option> /etc/pf.conf</command></entry> + + <entry>Spoel alle regels door (nat, filter, toestand, + tabel, etc.) en herlaad vanuit het bestand + <filename>/etc/pf.conf</filename></entry> + + <entry><command>pfctl <option>-s</option> [ rules | nat | state ]</command></entry> + + <entry>Rapporteer over de filterregels, NAT-regels, of + toestandstabel</entry> + </row> + + <row> + <entry><command>pfctl <option>-vnf</option> /etc/pf.conf</command></entry> + + <entry>Controleer <filename>/etc/pf.conf</filename> op + fouten, maar laad de ruleset niet</entry> + </row> + </tbody> + </tgroup> + </informaltable> + </sect2> + + <sect2> <title><acronym>ALTQ</acronym> inschakelen</title> - <para><acronym>ALTQ</acronym> is alleen beschikbaar door de - opties in de &os; Kernel te compileren. - <acronym>ALTQ</acronym> wordt niet door alle - netwerkkaartstuurprogramma's ondersteund. In &man.altq.4; - staat een lijst met ondersteunde stuurprogramma's voor de - betreffende versie. Met de volgende opties wordt - <acronym>ALTQ</acronym> ingeschakeld en additionele - functionaliteit toegevoegd:</para> + <para><acronym>ALTQ</acronym> is alleen beschikbaar ondersteuning + ervoor in de &os; Kernel te compileren. <acronym>ALTQ</acronym> + wordt niet door alle netwerkkaartstuurprogramma's ondersteund. + In &man.altq.4; staat een lijst met ondersteunde + stuurprogramma's voor de betreffende versie.</para> + + <para>Met de volgende opties wordt <acronym>ALTQ</acronym> + ingeschakeld en additionele functionaliteit toegevoegd:</para> <programlisting>options ALTQ options ALTQ_CBQ # Class Bases Queuing (CBQ) @@ -347,12 +472,12 @@ options ALTQ_PRIQ # Priority Queuing (PRIQ) options ALTQ_NOPCC # Required for SMP build</programlisting> <para><literal>options ALTQ</literal> schakelt het - <acronym>ALTQ</acronym> framework in.</para> + <acronym>ALTQ</acronym> raamwerk in.</para> <para><literal>options ALTQ_CBQ</literal> schakelt Class Based Queuing (<acronym>CBQ</acronym>) in. Met <acronym>CBQ</acronym> kan de bandbreedte van een verbinding - worden opgedeeld in verschillende klasses of wachtrijen om + worden opgedeeld in verschillende klassen of wachtrijen om verkeer te prioriteren op basis van filterregels.</para> <para><literal>options ALTQ_RED</literal> schakelt Random Early @@ -383,38 +508,6 @@ options ALTQ_NOPCC # Required for SMP build</programlisting> <acronym>ALTQ</acronym> in. Deze optie is verplicht op <acronym>SMP</acronym> systemen.</para> </sect2> - - <sect2> - <title>Filter regels aanmaken</title> - - <para>De pakket filter leest zijn configuratie regels uit het - &man.pf.conf.5; bestand en het veranderd, dropt, of accepteert - pakketjes zoals gedefinieerd in de filter regels. De &os; - installatie komt met een standaard - <filename>/etc/pf.conf</filename> waarin nuttige voorbeelden - en uitleg staat.</para> - - <para>Ook al heeft &os; zijn eigen <filename>/etc/pf.conf</filename> - bestand, de configuratie is hetzelfde als in OpenBSD. Een - geweldige bron voor het configureren van - <application>pf</application> is geschreven door het OpenBSD - team en is beschikbaar op <ulink - url="http://www.openbsd.org/faq/pf/"></ulink>.</para> - - <warning> - <para>Wanneer door de pf gebruikers handleiding wordt - gebladerd, houd er dan rekening mee dat elke &os; - versie een andere versie van pf gebruikt. De - <application>pf</application> firewall in &os; 5.X zit - op het niveau van OpenBSD versie 3.5 en in &os; 6.X zit - het op het niveau van OpenBSD versie 3.7</para> - </warning> - - <para>De &a.pf; is een goede plek om vragen te stellen over het - configureren en het draaien van de <application>pf</application>. - Vergeet niet om eerst de mailing lijst te controleren voor er - vragen gesteld worden.</para> - </sect2> </sect1> <sect1 id="firewalls-ipf"> @@ -451,7 +544,7 @@ options ALTQ_NOPCC # Required for SMP build</programlisting> <para>IPF is oorspronkelijk geschreven met logica die regels verwerkte volgens het principe <quote>de laatst passende regel - wint</quote> en gebruikte toen alleen staatloze regels. In de + wint</quote> en gebruikte toen alleen staatloze regels. In de loop der tijd is IPF verbeterd en zijn de opties <literal>quick</literal> en <literal>keep state</literal> toegevoegd waarmee de logica van het verwerken van regels @@ -471,7 +564,7 @@ options ALTQ_NOPCC # Required for SMP build</programlisting> voldoen aan de regels. Op die manier kan er in de hand gehouden worden welke diensten van binnen de firewall naar buiten mogen en welke diensten op het private netwerk vanaf - het internet bereikbaar zijn. Al het andere verkeer wordt + het Internet bereikbaar zijn. Al het andere verkeer wordt vanuit het ontwerp standaard geblokkeerd en gelogd. Inclusieve firewalls zijn veel veiliger dan exclusieve firewalls. Het is ook de enige wijze voor de opzet van een @@ -741,7 +834,7 @@ Packet log flags set: (0)</screen> gebeurtenissen in het verleden te bekijken. Zo zijn &os; en IPFILTER ingesteld om samen te werken. &os; heeft ingebouwde mogelijkheden om automatisch syslogs te roteren. Daarom is - het beter om de uitvoer naar &man.syslogd.8; te geschrijven + het beter om de uitvoer naar &man.syslogd.8; te schrijven dan naar een gewoon bestand. In <filename>rc.conf</filename> is te zien dat de instelling <literal>ipmon_flags</literal> de waarde <option>-Ds</option> heeft:</para> @@ -994,7 +1087,7 @@ EOF scripts niet direct lezen.</para> <para>Dit script kan gebruikt worden op één van de - volgende twee manieren:</para> + volgende twee manieren:</para> <itemizedlist> <listitem> @@ -1043,9 +1136,9 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> bi-directionele uitwisseling van pakketten tussen hosts bestaat uit een gesprek dat een sessie heet. De set van firewallregels beoordeelt pakketten twee keer: als het - aankomt van de host op het publieke internet en als het de + aankomt van de host op het publieke Internet en als het de host weer verlaat op de weg terug naar de host op het - publieke internet. Iedere <acronym>TCP</acronym>/IP dienst + publieke Internet. Iedere <acronym>TCP</acronym>/IP dienst als telnet, www, mail, etc, heeft zijn eigen protocol, bron <acronym>IP</acronym> adres en bestemmings <acronym>IP</acronym> adres of de bron- en bestemmingspoort. @@ -1077,7 +1170,7 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> voldoen aan de regels. Op die manier kan er in de hand gehouden worden welke diensten van binnen de firewall naar buiten mogen en welke diensten op het private netwerk vanaf - het internet bereikbaar zijn. Al het andere verkeer wordt + het Internet bereikbaar zijn. Al het andere verkeer wordt vanuit het ontwerp standaard geblokkeerd en gelogd. Inclusieve firewalls zijn veel veiliger dan exclusieve firewalls. Het is ook de enige wijze voor de opzet van een @@ -1375,7 +1468,7 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> <para>Met stateful filteren wordt verkeer benaderd als een uitwisseling van pakketten tussen twee kanten die een sessie zijn. Als het is ingeschakeld, dan maakt het - <option>keep state</option> mechamisme dynamisch interne + <option>keep state</option> mechanisme dynamisch interne regels voor pakketten die in de sessie horen te volgen. Het kan bekijken of de karakteristieken van de sessie tussen verzender en ontvanger de juiste procedure volgen. Alle @@ -1392,7 +1485,7 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> zijn.</para> <para>Wat er gebeurt: pakketten die naar buiten gaan op de - interface die met internet is verbonden worden eerst + interface die met Internet is verbonden worden eerst vergeleken met de dynamische staattabel. Als een pakket voldoet aan de verwachting van het volgende pakket in de sessie, dan mag het de firewall verlaten en wordt de @@ -1401,7 +1494,7 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> verkeer.</para> <para>Pakketten die binnenkomen op de interface die met - internet is verbonden worden eerst vergeleken met de + Internet is verbonden worden eerst vergeleken met de dynamische staattabel. Als een pakket voldoet aan de verwachting van het volgende pakket in de sessie, dan mag het de firewall verlaten en wordt de staattabel bijgewerkt. De @@ -1415,11 +1508,11 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> leggen op het blokkeren of toestaan van nieuwe sessies. Als een nieuwe sessie tot stand mag komen, dan worden alle volgende pakketten automatisch doorgelaten en al het - vervalste verkeer wordt automatisch tegegehouden. Als een + vervalste verkeer wordt automatisch tegengehouden. Als een nieuwe sessie wordt geweigerd, dan wordt geen enkel pakket doorgelaten. Met stateful filteren zijn er uitgebreide mogelijkheden voor onderzoek om bescherming te bieden tegen - de veelheid aan aanvallen die tegenwoorden door aanvallers + de veelheid aan aanvallen die tegenwoordig door aanvallers worden uitgevoerd.</para> </sect2> @@ -1442,8 +1535,8 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> vinden.</para> <para>Voor de interface die is verbonden met het publieke - internet worden regels gemaakt waarmee sessies naar het - internet mogelijk gemaakt worden en toegang wordt gegeven + Internet worden regels gemaakt waarmee sessies naar het + Internet mogelijk gemaakt worden en toegang wordt gegeven voor pakketten die uit die sessies terug komen. Dit kan de PPP interface <devicename>tun0</devicename> zijn of de netwerkkaart die is verbonden met een xDSL of @@ -1466,7 +1559,7 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> <para>In het onderdeel Uitgaand staan alleen regels met <parameter>pass</parameter> die parameters bevatten om - individuele diensten beschikbaar te maken zodat er internet + individuele diensten beschikbaar te maken zodat er Internet toegang is. Al die regels moeten gebruik maken van <parameter>quick</parameter>, <parameter>on</parameter>, <parameter>proto</parameter>, <parameter>port</parameter> en @@ -1517,7 +1610,7 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> <para>De onderstaande set regels is een complete en erg veilige inclusieve set met regels voor een firewall die de auteur - zelf heeft gebruikt op zijn syteem. Deze set met regels is + zelf heeft gebruikt op zijn systeem. Deze set met regels is een aanrader en eenvoudig aan te passen door commentaar te maken van een regel voor een dienst die niet gewenst is.</para> @@ -1529,7 +1622,7 @@ sh /etc/ipf.rules.script</programlisting> <para>Voor de onderstaande regels dient de <devicename>dc0</devicename> interfacenaam in iedere regel vervangen te worden door de interfacenaam van de netwerkkaart - in het systeem die met het publieke internet is verbonden. + in het systeem die met het publieke Internet is verbonden. Voor gebruikers van PPP zou dat <devicename>tun0</devicename> zijn.</para> @@ -1551,22 +1644,22 @@ pass in quick on lo0 all pass out quick on lo0 all ################################################################# -# Interface aan het publieke internet (onderdeel Uitgaand). +# Interface aan het publieke Internet (onderdeel Uitgaand). # Inspecteer verzoeken om een sessie te starten van achter de # firewall op het private netwerk of vanaf de server zelf naar -# het publieke internet. +# het publieke Internet. ################################################################# # Geef toegang tot de DNS server van de ISP. # xxx moet het IP adres van de DNS van de ISP zijn. -# Dupliceer deze regels als een ISP meedere DNS servers heeft. +# Dupliceer deze regels als een ISP meerdere DNS servers heeft. # Haal het IP adres evt. uit /etc/resolv.conf. pass out quick on dc0 proto tcp from any to xxx port = 53 flags S keep state pass out quick on dc0 proto udp from any to xxx port = 53 keep state # Geef toegang tot de DHCP server van de ISP voor kabel- en # xDSL-netwerken. Deze regel is niet nodig als gebruik gemaakt worden -# van PPP naar het publieke internet. In dat geval kan de hele groep +# van PPP naar het publieke Internet. In dat geval kan de hele groep # verwijderd worden. Gebruik de volgende regel en controleer het # logboek voor het IP adres. Wijzig dan het IP adres in de regel # commentaar hieronder en verwijder de eerste regel. @@ -1593,7 +1686,7 @@ pass out quick on dc0 proto tcp from any to any port = 119 flags S keep state # (zowel passieve als actieve modes). Deze functie maakt gebruik van # de in IPNAT ingebouwde FTP proxy die in het bestand met nat regels # staat om dit in één regel te laten werken. Als er met -# pkg_add packages toegevoegd moeten kunnen worden op een systeem, dan +# pkg_add pakketten toegevoegd moeten kunnen worden op een systeem, dan # is deze regel nodig. pass out quick on dc0 proto tcp from any to any port = 21 flags S keep state @@ -1607,10 +1700,10 @@ pass out quick on dc0 proto tcp from any to any port = 23 flags S keep state # Sta de &os; CVSUP functie toe. pass out quick on dc0 proto tcp from any to any port = 5999 flags S keep state -# Sta ping toe naar het publieke internet. +# Sta ping toe naar het publieke Internet. pass out quick on dc0 proto icmp from any to any icmp–type 8 keep state -# Sta whois toe vanaf overal naar het publieke internet. +# Sta whois toe vanaf overal naar het publieke Internet. pass out quick on dc0 proto tcp from any to any port = 43 flags S keep state # Blokkeer en log het eerste voorkomen van al het andere dat probeert @@ -1618,8 +1711,8 @@ pass out quick on dc0 proto tcp from any to any port = 43 flags S keep state block out log first quick on dc0 all ################################################################# -# Interface aan het publieke internet (onderdeel Inkomend). -# Inspecteert pakketten die van het publieke internet komen +# Interface aan het publieke Internet (onderdeel Inkomend). +# Inspecteert pakketten die van het publieke Internet komen # met als bestemming de host zelf of het private netwerk. ################################################################# @@ -1638,7 +1731,7 @@ block in quick on dc0 from 224.0.0.0/3 to any #Klasse D & E multicast ##### Blokkeer wat vervelende dingen ############ # die niet in de logboeken moeten komen. -# Blokkeer flagmenten. +# Blokkeer fragmenten. block in quick on dc0 all with frags # Block korte TCP pakketten. @@ -1673,21 +1766,21 @@ block in log first quick on dc0 proto tcp/udp from any to any port = 81 # moet het IP adres van de DHCP server van de ISP bevatten omdat die # de enige toegestane bron van dit type pakketten moet zijn. Alleen # van belang voor kabel en xDSL instellingen. Deze regel is niet nodig -# voor PPP verbindingen naar het publieke internet. Dit is hetzelfde +# voor PPP verbindingen naar het publieke Internet. Dit is hetzelfde # IP adres dat in het Uitgaande onderdeel is opgezocht. pass in quick on dc0 proto udp from z.z.z.z to any port = 68 keep state # Sta inkomend webverkeer toe omdat er een Apache server draait. pass in quick on dc0 proto tcp from any to any port = 80 flags S keep state -# Sta niet beveiligde telnet sessie toe vanaf het publieke internet. +# Sta niet beveiligde telnet sessie toe vanaf het publieke Internet. # Dit heeft het label <quote>niet veilig</quote> omdat gebruikersnaam en -# wachtwoord als platte tekst over internet gaan. Als er geen telnet +# wachtwoord als platte tekst over Internet gaan. Als er geen telnet # server draait, hoeft deze regel niet actief te zijn. #pass in quick on dc0 proto tcp from any to any port = 23 flags S keep state -# Sta beveiligde FTP, telnet en SCP toe vanaf internet. -# Deze functie gebruik SSH(secure shell). +# Sta beveiligde FTP, telnet en SCP toe vanaf Internet. +# Deze functie gebruik SSH (secure shell). pass in quick on dc0 proto tcp from any to any port = 22 flags S keep state # Blokkeer en log het eerste voorkomen van al het andere dat probeert @@ -1714,20 +1807,20 @@ block in log first quick on dc0 all <primary>network address translation</primary> <see>NAT</see> - </indexterm> + </indexterm> <indexterm> <primary>netwerkadres vertaling</primary> <see>NAT</see> - </indexterm> + </indexterm> <para><acronym>NAT</acronym> staat voor Network Address Translation (netwerkadres vertaling). In &linux; heet dit IP Masquerading. Een van de vele mogelijkheden die IPF <acronym>NAT</acronym> kan bieden is het delen van één <acronym>IP</acronym> adres op het publieke - internet met een LAN achter een firewall.</para> + Internet met een LAN achter een firewall.</para> <para>De vraag zou kunnen rijzen waarom iemand dat zou willen. ISP's wijzen normaliter namelijk dynamisch een @@ -1737,10 +1830,10 @@ block in log first quick on dc0 all dat de kabel- of xDSL-modem uit- en aangeschakeld wordt anders kan zijn. Dit <acronym>IP</acronym> adres is het adres waarmee een netwerkapparaat bekend is op het publieke - internet.</para> + Internet.</para> <para>Stel dat er vijf PC's in een huis staan en iedere - computer in dat huis heeft toegang tot internet nodig. Dan + computer in dat huis heeft toegang tot Internet nodig. Dan zouden er bij een ISP vijf individuele accounts moeten zijn en vijf telefoonlijnen om dat te realiseren.</para> @@ -1751,13 +1844,13 @@ block in log first quick on dc0 all <acronym>NAT</acronym> zal automatisch de private LAN <acronym>IP</acronym> adressen van alle PC's vertalen naar een enkel publiek <acronym>IP</acronym> adres als de - pakketten de firewall naar het internet verlaten.</para> + pakketten de firewall naar het Internet verlaten.</para> <para><acronym>NAT</acronym> wordt vaak gebruikt zonder toestemming of wetenschap van een ISP en in de meeste gevallen is het, als het wordt ontdekt, grond voor een ISP om de account op te zeggen. Commerciële gebruikers - betalen veel meer voor hun internet verbindingen en krijgen + betalen veel meer voor hun Internet verbindingen en krijgen vaak een reeks statische <acronym>IP</acronym> adressen die nooit verandert. Een ISP verwacht en staat toe dat commerciële gebruikers <acronym>NAT</acronym> inzetten @@ -1767,7 +1860,7 @@ block in log first quick on dc0 all adressen gereserveerd voor <acronym>NAT</acronym> op LANs. Volgens RFC 1918 kunnen de volgende reeksen <acronym>IP</acronym> adressen gebruikt worden op private - netwerken die nooit direct op het publieke internet + netwerken die nooit direct op het publieke Internet gerouteerd worden.</para> <informaltable frame="none" pgwide="1"> @@ -1915,7 +2008,7 @@ block in log first quick on dc0 all met het sleutelwoord <literal>0.32</literal>. <acronym>NAT</acronym> werkt dan zijn interne <acronym>NAT</acronym> tabel bij, zodat als er een pakket uit - die sessie terugkomt van het publieke internet, dat pakket + die sessie terugkomt van het publieke Internet, dat pakket weer gepast kan worden bij het originele private <acronym>IP</acronym> adres en door de firewallregels gefilterd kan worden om daarna, als dat mag, naar een client @@ -1985,7 +2078,7 @@ block in log first quick on dc0 all <para>In grote netwerken komt er een moment waarop er gewoon te veel adressen zijn om te bedienen met één <acronym>IP</acronym> adres. Als er een blok van publiekelijke - IP addressen beschikbaar is, dan kunnen deze adressen + IP adressen beschikbaar is, dan kunnen deze adressen gebruikt worden in een poel, welke door IP<acronym>NAT</acronym> gebruikt kan worden om één van de adressen te gebruiken als uitgaand @@ -2030,7 +2123,7 @@ block in log first quick on dc0 all <programlisting>rdr dc0 0.0.0.0/32 port 80 -> 10.0.10.25 port 80</programlisting> - <para>Voor een DNS server op een LAN die ook vanuit internet + <para>Voor een DNS server op een LAN die ook vanuit Internet bereikbaar met zijn en die draait op <hostid role="ipaddr">10.0.10.33</hostid> zou de regel er als volgt uit zien:</para> @@ -2041,7 +2134,7 @@ block in log first quick on dc0 all <sect2> <title>FTP en <acronym>NAT</acronym></title> - <para>FTP is dinosaurus uit het tijdperk van voor internet was + <para>FTP is dinosaurus uit het tijdperk van voor Internet was zoals het nu is, toen onderzoeksinstellingen met elkaar verbonden waren via huurlijnen en FTP de aangewezen methode was om bestanden met elkaar uit te wisselen. Maar bij het @@ -2108,7 +2201,7 @@ block in log first quick on dc0 all nodig. Zonder de FTP proxy zouden er drie regels nodig zijn:</para> - <programlisting># Sta LAN client toe te FTP-en naar internet + <programlisting># Sta LAN client toe te FTP-en naar Internet # Actieve en passieve modes pass out quick on rl0 proto tcp from any to any port = 21 flags S keep state @@ -2178,7 +2271,7 @@ pass in quick on rl0 proto tcp from any to any port = 20 flags S keep state</pro </indexterm> <para>IPFW zit bij de basisinstallatie van &os; als een losse - in run-time laadbare module. Het systeem laadt de kernel + in runtime laadbare module. Het systeem laadt de kernel module dynamisch als in <filename>rc.conf</filename> <literal>firewall_enable="YES"</literal> staat. IPFW hoeft niet in de &os; kernel gecompileerd te worden, tenzij het @@ -2358,7 +2451,7 @@ add block out all</programlisting> <para>Aan de andere kant is het mogelijk om de <literal>firewall_script</literal> variabele te zetten naar een absoluut pad van een uitvoerbaar bestand, welke inclusief - <command>ipfw</command> commandos uitgevoerd wordt tijdens het + <command>ipfw</command> commando's uitgevoerd wordt tijdens het opstarten van het systeem. Een geldig ruleset script dat gelijkwaardig is aan het ruleset bestand hierboven, zou het volgende zijn:</para> @@ -2377,7 +2470,7 @@ ipfw add block out all</programlisting> <filename>/etc/rc.firewall</filename> gecontroleerd worden om te zien of deze configuratie voldoet voor de machine. Let ook op dat alle voorbeelden die gebruikt zijn in dit hoofdstuk - ervanuit gaan dat de <literal>firewall_script</literal> + ervan uitgaan dat de <literal>firewall_script</literal> variabele gezet is naar <filename>/etc/ipfw.rules</filename>.</para> </note> @@ -2387,7 +2480,7 @@ ipfw add block out all</programlisting> <warning> <para>Het enige dat de variabele - <varname>firewall_logging</varname> doet is de sysctlt + <varname>firewall_logging</varname> doet is de sysctl variabele <varname>net.inet.ip.fw.verbose</varname> op de waarde <literal>1</literal> zetten (zie <xref linkend="firewalls-ipfw-enable">). Er is geen variabele in @@ -2402,8 +2495,8 @@ ipfw add block out all</programlisting> <para>Als de machine in kwestie een gateway is, dus Network Address Translation (NAT) diensten levert via &man.natd.8;, dan staat in <xref linkend="network-natd"> meer informatie over de - benodigde installingen voor - <filename>/etc/rc.conf</filename>.</para> + benodigde instellingen voor + <filename>/etc/rc.conf</filename>.</para> </sect2> <sect2 id="firewalls-ipfw-cmd"> @@ -2437,7 +2530,7 @@ ipfw add block out all</programlisting> <screen>&prompt.root; <userinput>ipfw –t list</userinput></screen> <para>Het volgende commando kan gebruikt worden om de - verantwoordingsinformatie, pakettellers en de regel zelf te + verantwoordingsinformatie, pakkettellers en de regel zelf te tonen. De eerste kolom is het regelnummer met daarachter het aantal keren dat de regel van toepassing was voor inkomend verkeer, gevolgd door het aantal keren dat de regel @@ -2474,8 +2567,8 @@ ipfw add block out all</programlisting> uitwisseling van pakketten tussen hosts bestaat uit een gesprek dat een sessie heet. De set van firewallregels beoordeelt pakketten twee keer: als het aankomt van de host - op het publieke internet en als het de host weer verlaat op - de weg terug naar de host op het publieke internet. Iedere + op het publieke Internet en als het de host weer verlaat op + de weg terug naar de host op het publieke Internet. Iedere <acronym>TCP</acronym>/<acronym>IP</acronym> dienst als telnet, www, mail, etc, heeft zijn eigen protocol, bron <acronym>IP</acronym> adres en bestemmings @@ -2484,7 +2577,7 @@ ipfw add block out all</programlisting> regels waarmee diensten toegelaten of geblokkeerd kunnen worden.</para> - <indexterm> + <indexterm> <primary>IPFW</primary> <secondary>volgorde regelverwerking</secondary> @@ -2518,7 +2611,7 @@ ipfw add block out all</programlisting> voldoen aan de regels. Op die manier kan er in de hand gehouden worden welke diensten van binnen de firewall naar buiten mogen en welke diensten op het private netwerk vanaf - het internet bereikbaar zijn. Al het andere verkeer wordt + het Internet bereikbaar zijn. Al het andere verkeer wordt vanuit het ontwerp standaard geblokkeerd en gelogd. Inclusieve firewalls zijn veel veiliger dan exclusieve firewalls. Het is ook de enige wijze voor de opzet van een @@ -2542,7 +2635,7 @@ ipfw add block out all</programlisting> <para>De regelsyntaxis zoals hier toegelicht is vereenvoudigd door alleen te tonen wat nodig is om een standaard inclusieve set met firewallregels te maken. De complete - beschijving van alle mogelijkheden staat in + beschrijving van alle mogelijkheden staat in &man.ipfw.8;.</para> <para>Regels bevatten sleutelwoorden die in een bepaalde @@ -2618,7 +2711,7 @@ ipfw add block out all</programlisting> <para>Als een regel met het sleutelwoord <parameter>log</parameter> van toepassing is op een pakket, dan wordt er een bericht naar &man.syslogd.8; - geschreven met de facilitynaam SECURITY. Er wordt alleen + geschreven met de faciliteitsnaam SECURITY. Er wordt alleen een bericht geschreven als het aantal voor die regel gelogde pakketten niet groter is dan de instelling <parameter>logamount</parameter>. Als @@ -2628,7 +2721,7 @@ ipfw add block out all</programlisting> bestaat er in het geval de waarde nul is geen limiet. Als de limiet is bereikt, dan kan het loggen weer ingeschakeld worden door de teller voor het loggen weer - op nul te stlelen voor die regel met + op nul te stellen voor die regel met <command>ipfw</command> <parameter>zero</parameter>.</para> @@ -2925,8 +3018,8 @@ ks="keep–state" # Te lui om iedere keer in te typen. vinden.</para> <para>Voor de interface die is verbonden met het publieke - internet worden regels gemaakt waarmee sessies naar het - internet mogelijk gemaakt worden en toegang wordt gegeven + Internet worden regels gemaakt waarmee sessies naar het + Internet mogelijk gemaakt worden en toegang wordt gegeven voor pakketten die uit die sessies terug komen. Dit kan de PPP interface <devicename>tun0</devicename> zijn of de netwerkkaart die is verbonden met een xDSL of @@ -2952,7 +3045,7 @@ ks="keep–state" # Te lui om iedere keer in te typen. <para>In het onderdeel Uitgaand staan alleen regels met <parameter>allow</parameter> die parameters bevatten om - individuele diensten beschikbaar te maken zodat er internet + individuele diensten beschikbaar te maken zodat er Internet toegang is. Al die regels moeten gebruik maken van <parameter>proto</parameter>, <parameter>port</parameter>, <parameter>in/out</parameter>, <parameter>via</parameter> @@ -3003,7 +3096,7 @@ ks="keep–state" # Te lui om iedere keer in te typen. onderstaande regels dient de <devicename>dc0</devicename> interfacenaam in iedere regel vervangen te worden door de interfacenaam van de netwerkkaart in het systeem die met - het publieke internet is verbonden. Voor gebruikers van + het publieke Internet is verbonden. Voor gebruikers van PPP zou dat <devicename>tun0</devicename> zijn.</para> <para>Er zit een structuur in de regels:</para> @@ -3016,7 +3109,7 @@ ks="keep–state" # Te lui om iedere keer in te typen. </listitem> <listitem> - <para>Alle diensten die vanaf internet bereikbaar zijn + <para>Alle diensten die vanaf Internet bereikbaar zijn gebruiken <parameter>limit</parameter> om <quote>flooding</quote> te voorkomen.</para> </listitem> @@ -3044,7 +3137,7 @@ ipfw –q –f flush # Stel commando voorvoegsel in. cmd="ipfw –q add" pif="dc0" # Interfacenaam van NIC die verbinding - # met het publieke internet heeft. + # met het publieke Internet heeft. ################################################################# # Geen beperkingen op de interface aan de LAN kant. Alleen nodig @@ -3064,22 +3157,22 @@ pif="dc0" # Interfacenaam van NIC die verbinding $cmd 00015 check–state ################################################################# -# Interface aan het publieke internet (onderdeel Uitgaand). +# Interface aan het publieke Internet (onderdeel Uitgaand). # Inspecteer verzoeken om een sessie te starten van achter de # firewall op het private netwerk of vanaf de server zelf naar -# het publieke internet. +# het publieke Internet. ################################################################# # Geef toegang tot de DNS server van de ISP. # x.x.x.x moet het IP adres van de DNS van de ISP zijn. -# Dupliceer deze regels als een ISP meedere DNS servers heeft. +# Dupliceer deze regels als een ISP meerdere DNS servers heeft. # Haal het IP adres evt. uit /etc/resolv.conf $cmd 00110 allow tcp from any to x.x.x.x 53 out via $pif setup keep–state $cmd 00111 allow udp from any to x.x.x.x 53 out via $pif keep–state # Geef toegang tot de DHCP server van de ISP voor kabel- en # xDSL-netwerken. Deze regel is niet nodig als gebruik gemaakt worden -# van PPP naar het publieke internet. In dat geval kan de hele groep +# van PPP naar het publieke Internet. In dat geval kan de hele groep # verwijderd worden. Gebruik de volgende regel en controleer het # logboek voor het IP adres. Wijzig dan het IP adres in de regel # commentaar hieronder en verwijder de eerste regel. @@ -3120,8 +3213,8 @@ pif="dc0" # Interfacenaam van NIC die verbinding $cmd 00299 deny log all from any to any out via $pif ################################################################# -# Interface aan het publieke internet (onderdeel Inkomend). -# Inspecteert pakketten die van het publieke internet komen +# Interface aan het publieke Internet (onderdeel Inkomend). +# Inspecteert pakketten die van het publieke Internet komen # met als bestemming de host zelf of het private netwerk. ################################################################# @@ -3154,13 +3247,13 @@ pif="dc0" # Interfacenaam van NIC die verbinding # Blokkeer gefragmenteerde pakketten. $cmd 00330 deny all from any to any frag in via $pif -# Blokkeer ACK pakketten die niet in de table met dynamische regels +# Blokkeer ACK pakketten die niet in de tabel met dynamische regels # staan. $cmd 00332 deny tcp from any to any established in via $pif # Geef toegang tot de DHCP server van de ISP voor kabel- en # xDSL-netwerken. Deze regel is niet nodig als gebruik gemaakt worden -# van PPP naar het publieke internet. In dat geval kan de hele groep +# van PPP naar het publieke Internet. In dat geval kan de hele groep # verwijderd worden. Hier wordt hetzelfde IP adres gebruikt als in de # sectie voor Uitgaand verkeer. #$cmd 00360 allow udp from any to x.x.x.x 67 in via $pif keep–state @@ -3168,12 +3261,12 @@ pif="dc0" # Interfacenaam van NIC die verbinding # Sta inkomend webverkeer toe omdat er een Apache server draait. $cmd 00400 allow tcp from any to me 80 in via $pif setup limit src–addr 2 -# Sta beveiligde FTP, telnet en SCP toe vanaf internet. +# Sta beveiligde FTP, telnet en SCP toe vanaf Internet. $cmd 00410 allow tcp from any to me 22 in via $pif setup limit src–addr 2 -# Sta niet beveiligde telnet sessie toe vanaf het publieke internet. +# Sta niet beveiligde telnet sessie toe vanaf het publieke Internet. # Dit heeft het label ``niet veilig'' omdat gebruikersnaam en -# wachtwoord als platte tekst over internet gaan. Als er geen telnet +# wachtwoord als platte tekst over Internet gaan. Als er geen telnet # server draait, hoeft deze regel niet actief te zijn. $cmd 00420 allow tcp from any to me 23 in via $pif setup limit src–addr 2 @@ -3197,9 +3290,9 @@ pif="dc0" # Interfacenaam van NIC die verbinding </indexterm> <para>Om <acronym>NAT</acronym> met IPFW te gebruiken moeten - een aantal instellingen gemaakt worden. In het + een extra aantal instellingen gemaakt worden. In het instellingenbestand voor de kernel moet <literal>option - divert</literal> toegevoegd worden aan de andere + IPDIVERT</literal> toegevoegd worden aan de andere IPFIREWALL opties.</para> <para>Naast de normale IPFW opties in @@ -3207,7 +3300,7 @@ pif="dc0" # Interfacenaam van NIC die verbinding nodig:</para> <programlisting>natd_enable="YES" # Schakel NATD in -natd_interface="rl0" # interfacenaam voor de publieke internet NIC +natd_interface="rl0" # interfacenaam voor de publieke Internet NIC natd_flags="–dynamic –m" # –m = behoud poortnummers als mogelijk</programlisting> <para>Stateful regels samen met de @@ -3232,7 +3325,7 @@ natd_flags="–dynamic –m" # –m = behoud poortnummers wordt bereikt of totdat een regel op het gecontroleerde pakket van toepassing is, op dat pakket wordt toegepast en de verwerking van regels daardoor stopt. In het - voorbeeld zijn de regels 100, 101, 450, 500, and 510 van + voorbeeld zijn de regels 100, 101, 450, 500, en 510 van belang. Die regels regelen de vertaling van inkomende en uitgaande pakketten zodat er in de tabel met de dynamische <parameter>keep–state</parameter> regels @@ -3254,7 +3347,7 @@ natd_flags="–dynamic –m" # –m = behoud poortnummers eerste pakket is en er dus nog niets voor in de dynamische keep-state tabel staat. Als het pakket bij 125 aankomt blijkt het te passen bij die regel. Het gaat naar buiten - door de interface aan het publieke internet. Het pakket + door de interface aan het publieke Internet. Het pakket heeft dan nog steeds het bron <acronym>IP</acronym> adres van het private LAN. Als blijkt dat deze regel geldt, dan gebeuren er twee dingen: door @@ -3294,7 +3387,7 @@ natd_flags="–dynamic –m" # –m = behoud poortnummers alleen de foute pakketten nog geweigerd te worden en moet ondersteuning voor inkomende diensten ingesteld worden. In dit geval draait er een Apache server op de gateway machine - die vanaf internet bereikbaar moet zijn. Het nieuwe + die vanaf Internet bereikbaar moet zijn. Het nieuwe inkomende pakket past bij regel 100 en het <acronym>IP</acronym> adres wordt aangepast aan het interne <acronym>IP</acronym> adres van de gateway machine. Dat @@ -3379,7 +3472,7 @@ ipfw –q –f flush cmd="ipfw –q add" skip="skipto 800" pif="rl0" # Interfacenaam van NIC die verbinding - # met het publieke internet heeft. + # met het publieke Internet heeft. ################################################################# # Geen beperkingen op de interface aan de LAN kant. @@ -3404,15 +3497,15 @@ pif="rl0" # Interfacenaam van NIC die verbinding $cmd 015 check–state ################################################################# -# Interface aan het publieke internet (onderdeel Uitgaand). +# Interface aan het publieke Internet (onderdeel Uitgaand). # Inspecteer verzoeken om een sessie te starten van achter de # firewall op het private netwerk of vanaf de server zelf naar -# het publieke internet. +# het publieke Internet. ################################################################# # Geef toegang tot de DNS server van de ISP. # x.x.x.x moet het IP adres van de DNS van de ISP zijn. -# Dupliceer deze regels als een ISP meedere DNS servers heeft. +# Dupliceer deze regels als een ISP meerdere DNS servers heeft. # Haal het IP adres evt. uit /etc/resolv.conf $cmd 020 $skip tcp from any to x.x.x.x 53 out via $pif setup keep–state @@ -3432,7 +3525,7 @@ pif="rl0" # Interfacenaam van NIC die verbinding # Sta de FreeBSD CVSUP functie toe voor uid root. $cmd 070 $skip tcp from me to any out via $pif setup keep–state uid root -# Sta ping toe naar het publieke internet. +# Sta ping toe naar het publieke Internet. $cmd 080 $skip icmp from any to any out via $pif keep–state # Sta Time toe. @@ -3452,8 +3545,8 @@ pif="rl0" # Interfacenaam van NIC die verbinding $cmd 130 $skip udp from any to any 123 out via $pif keep–state ################################################################# -# Interface aan het publieke internet (onderdeel Inkomend). -# Inspecteert pakketten die van het publieke internet komen +# Interface aan het publieke Internet (onderdeel Inkomend). +# Inspecteert pakketten die van het publieke Internet komen # met als bestemming de host zelf of het private netwerk. ################################################################# @@ -3483,13 +3576,13 @@ pif="rl0" # Interfacenaam van NIC die verbinding # Blokkeer gefragmenteerde pakketten. $cmd 330 deny all from any to any frag in via $pif -# Blokkeer ACK pakketten die niet in de table met dynamische regels +# Blokkeer ACK pakketten die niet in de tabel met dynamische regels # staan. $cmd 332 deny tcp from any to any established in via $pif # Geef toegang tot de DHCP server van de ISP voor kabel- en # xDSL-netwerken. Deze regel is niet nodig als gebruik gemaakt worden -# van PPP naar het publieke internet. In dat geval kan de hele groep +# van PPP naar het publieke Internet. In dat geval kan de hele groep # verwijderd worden. Hier wordt hetzelfde IP adres gebruikt als in de # sectie voor Uitgaand verkeer. $cmd 360 allow udp from x.x.x.x to any 68 in via $pif keep–state @@ -3497,21 +3590,21 @@ pif="rl0" # Interfacenaam van NIC die verbinding # Sta inkomend webverkeer toe omdat er een Apache server draait. $cmd 370 allow tcp from any to me 80 in via $pif setup limit src–addr 2 -# Sta beveiligde FTP, telnet en SCP toe vanaf internet. +# Sta beveiligde FTP, telnet en SCP toe vanaf Internet. $cmd 380 allow tcp from any to me 22 in via $pif setup limit src–addr 2 -# Sta niet beveiligde telnet sessie toe vanaf het publieke internet. +# Sta niet beveiligde telnet sessie toe vanaf het publieke Internet. # Dit heeft het label ``niet veilig'' omdat gebruikersnaam en -# wachtwoord als platte tekst over internet gaan. Als er geen telnet +# wachtwoord als platte tekst over Internet gaan. Als er geen telnet # server draait, hoeft deze regel niet actief te zijn. #$cmd 390 allow tcp from any to me 23 in via $pif setup limit src–addr 2 # Weiger en log alle niet toegestane inkomende verbindingen vanaf het -# publieke internet. +# publieke Internet. $cmd 400 deny log all from any to any in via $pif # Weiger en log alle niet toegestane uitgaande verbindingen naar -# internet. +# Internet. $cmd 450 deny log all from any to any out via $pif # Dit is de 'skipto' locatie voor de uitgaande stateful regels diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/install/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/install/chapter.sgml index 38644691b2..db2f124cf3 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/install/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/install/chapter.sgml @@ -3,7 +3,9 @@ $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/install/chapter.sgml,v 1.55 2006/08/24 23:15:43 remko Exp $ - Gebaseerd op: 1.334 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/install/chapter.sgml + %SRCID% 1.390 --> <chapter id="install"> @@ -95,6 +97,131 @@ </note> </sect1> + <sect1 id="install-hardware"> + <title>Hardware-eisen</title> + + <sect2 id="install-hardware-minimal"> + <title>Minimale configuratie</title> + + <para>De minimale configuratie om &os; te installeren varieert met + de versie van &os; en de hardware-architectuur.</para> + + <para>Informatie over de minimale configuratie is beschikbaar in + de Installatie Notes op de <ulink + url="http://www.FreeBSD.org/releases/index.html">Uitgave + Informatie</ulink> pagina op de &os; website. Een samenvatting + van deze informatie is gegeven in de volgende secties. + Afhankelijk van de methode die u kiest om &os; te installeren, + heeft u misschien ook een floppydrive, een ondersteunde CDROM + drive, en in sommige gevallen een netwerkadapter nodig. Dit zal + worden behandeld door het <xref linkend="install-floppies">. + </para> + + <sect3> + <title>&os;/&arch.i386; en &os;/&arch.pc98;</title> + + <para>Zowel &os;/&arch.i386; en &os;/&arch.pc98; hebben een 486 + of betere processor en tenminste 24 MB aan RAM nodig. U + zult tenminste 150 MB aan vrije hardeschijfruimte nodig + hebben voor de meest minimale installatie.</para> + + <note> + <para>In het geval van oude configuraties is het verkrijgen + van meer RAM en meer hardeschijfruimte meestal belangrijker + dan het verkrijgen van een snellere processor.</para> + </note> + </sect3> + + <sect3> + <title>&os;/&arch.alpha;</title> + + <indexterm><primary>Alpha</primary></indexterm> + + <para>Om &os;/&arch.alpha; te installeren heeft u een + ondersteund platform (zie <xref + linkend="install-hardware-supported">) en een toegewijde + schijf voor &os; nodig. Het is momenteel niet mogelijk om een + schijf met een ander besturingssysteem te delen. Deze schijf + dient aan een SCSI-controller gekoppeld te worden die wordt + ondersteund door de SRM firmware of een IDE-schijf aangenomen + dat de SRM in uw machine het opstarten van IDE-schijven + ondersteunt.</para> + + <indexterm><primary>ARC</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>Alpha BIOS</primary></indexterm> + + <indexterm><primary>SRM</primary></indexterm> + + <para>U zult de SRM consolefirmware nodig hebben voor uw + platform. In sommige gevallen is het mogelijk om te wisselen + tussen AlphaBIOS (of ARC) firmware en SRM. In andere gevallen + zal het nodig zijn om nieuwe firmware van de website van de + verkoper te downloaden.</para> + + <note> + <para>Ondersteuning voor de Alpha was verwijderd te beginnen + met &os; 7.0. De + &os; 6.<replaceable>X</replaceable> uitgaveserie is de + laatste die ondersteuning bevat voor deze architectuur. + </para> + </note> + </sect3> + + <sect3> + <title>&os;/&arch.amd64;</title> + + <para>Er zijn twee klassen processoren die &os;/&arch.amd64; + kunnen draaien. De eerste zijn AMD64 processoren, inclusief + de &amd.athlon;64, &amd.athlon;64-FX, &amd.opteron; of betere + processoren.</para> + + <para>De tweede klasse van processoren die &os;/&arch.amd64; + kan gebruiken omvat die die de &intel; EM64T architectuur + gebruiken. Voorbeelden van deze processoren omvatten de + &intel; &core; 2 Duo, Quad, en Extreme + processorfamilies en de &intel; &xeon; 3000, 5000, en + 7000 rijen van processoren.</para> + + <para>Indien u een machine heeft die gebaseerd is op een nVidia + nForce3 Pro-150, <emphasis>moet</emphasis> u de BIOS-setup + gebruiken om IO APIC uit te zetten. Indien u geen optie heeft + om dit te doen, moet u waarschijnlijk in plaats hiervan ACPI + uitzetten. Er zitten bugs in de Pro-150 chipset waarvoor we + nog geen oplossing hebben gevonden.</para> + </sect3> + + <sect3> + <title>&os;/&arch.sparc64;</title> + + <para>Om &os;/&arch.sparc64; te installeren heeft u een + ondersteund platform nodig (zie <xref + linkend="install-hardware-supported">).</para> + + <para>U heeft een toegewijde schijf nodig voor + &os;/&arch.sparc64;. Het is momenteel niet mogelijk om een + schijf met een ander besturingssysteem te delen.</para> + </sect3> + </sect2> + + <sect2 id="install-hardware-supported"> + <title>Ondersteunde hardware</title> + + <para>Een lijst van ondersteunde hardware wordt geleverd bij elke + uitgave van &os; in de &os; Hardware Notes. Dit document + kan normaliter worden gevonden in een bestand genaamd + <filename>HARDWARE.TXT</filename>, in de bovenste map van een + CDROM- of FTP-distributie of in het documentatiemenu van + <application>sysinstall</application>. Het somt, voor een + gegeven architectuur, op welke hardware-apparaten door welke + uitgave van &os; worden ondersteund. Kopiën van de lijst + van ondersteunde hardware voor verschillende uitgaven en + architecturen kunnen ook gevonden worden op de <ulink + url="http://www.FreeBSD.org/releases/index.html">Uitgave + Informatie</ulink> pagina van de &os; website.</para> + </sect2> + </sect1> + <sect1 id="install-pre"> <title>Voorbereidende taken</title> @@ -216,6 +343,10 @@ </tbody> </tgroup> </table> + + <para>Nadat de inventarisatie van de componenten in uw computer + voltooid is, dient u te controleren of ze aan de hardware-eisen + van de uitgave van &os; die u wilt installeren voldoen.</para> </sect2> <sect2> @@ -243,19 +374,25 @@ heeft.</para> <sect3 id="install-where-i386"> - <title>Indeling van schrijven voor &i386;</title> + <title>Indeling van schrijven voor &os;/&arch.i386;</title> <para>Een PC schijf kan worden onderverdeeld in aparte stukken. - Deze stukken heten <firstterm>partities</firstterm>. In het - ontwerp van de PC is opgenomen dat een schijf slechts vier - partities kan bevatten. Deze partities heten de - <firstterm>primaire partities</firstterm>. Om deze beperking - te omzeilen is een nieuwe soort partitie bedacht, de - <firstterm>extended partitie</firstterm>. Een schijf kan - slechts één extended partitie bevatten. - Binnen een extended partitie kunnen speciale partities, - genaamd <firstterm>logische partities</firstterm>, worden - aangemaakt.</para> + Deze stukken heten <firstterm>partities</firstterm>. + Aangezien &os; intern ook partities heeft, kan de naamgeving + snel verwarrend worden, daarom wordt naar deze schijfstukken + verwezen als schijfsnedes of simpelweg snedes (slices) in &os; + zelf. Het &os; gereedschap <command>fdisk</command> + bijvoorbeeld, dat met PC diskpartities werkt, verwijst naar + snedes in plaats van partities. In het ontwerp van de PC is + opgenomen dat een schijf slechts vier partities kan bevatten. + Deze partities heten de <firstterm>primaire + partities</firstterm>. Om deze beperking te omzeilen is een + nieuwe soort partitie bedacht, de <firstterm>extended + partitie</firstterm>. Een schijf kan slechts + één extended partitie bevatten. Binnen een + extended partitie kunnen speciale partities, genaamd + <firstterm>logische partities</firstterm>, worden aangemaakt. + </para> <para>Elke partitie heeft een <firstterm>partitie-ID</firstterm>, een getal dat aangeeft @@ -300,21 +437,31 @@ nodig.</para> <para>Met commerciële software zoals - <application>&partitionmagic;</application> kunnen partities - van grootte gewijzigd worden om ruimte te maken voor &os;. - De map <filename>tools</filename> op de cd-rom bevat twee - freeware programma's die dit ook kunnen, + <application>&partitionmagic;</application>, of gratis + software zoals <application>GPartEd</application>, kunnen + partities van grootte gewijzigd worden om ruimte te maken voor + &os;. De map <filename>tools</filename> op de CDROM bevat + twee freeware programma's die dit ook kunnen, <application>FIPS</application> en <application>PResizer</application>. Handleidingen hiervoor staan in dezelfde map. <application>FIPS</application>, <application>PResizer</application> en <application>&partitionmagic;</application> kunnen - <acronym>FAT16</acronym> en - <acronym>FAT32</acronym>-partities wijzigen als ze gebruikt - worden in &ms-dos; tot &windows; ME. - <application>&partitionmagic;</application> is het enige van - de bovenstaande programma's dat - <acronym>NTFS</acronym>-partities kan wijzigen.</para> + <acronym>FAT16</acronym> en <acronym>FAT32</acronym>-partities + wijzigen als ze gebruikt worden in &ms-dos; tot &windows; ME. + Van zowel <application>&partitionmagic;</application> als + <application>GPartEd</application> is bekend dat ze met + <acronym>NTFS</acronym> kunnen werken. + <application>GPartEd</application> is beschikbaar op een + aantal Live CD Linux-distributies, zoals <ulink + url="http://www.sysresccd.org/">SystemRescueCD</ulink>.</para> + + <para>Er zijn problemen gemeld met het veranderen van de grootte + van µsoft; Vista-partities. Het beschikbaar hebben van + een Vista installatie-CDROM tijdens het pogen van zo'n + bewerking is aanbevolen. Zoals met al zulke + schijfonderhoudtaken is een recente verzameling backups ook + sterk aangeraden.</para> <warning> <para>Verkeerd gebruik van deze programma's kan gegevens van @@ -431,7 +578,7 @@ pqb0.0.1.4.0 PQB0 PCI EIDE</screen> <sect2> <title>Netwerkgegevens verzamelen</title> - <para>Als bij de installatie van &os; gebruik gemaakt wordtvan + <para>Als bij de installatie van &os; gebruik gemaakt wordt van een netwerk (bijvoorbeeld bij een installatie vanaf een FTP site of een NFS server), dan moeten de netwerkinstellingen bekend zijn. Deze informatie wordt gevraagd tijdens het @@ -439,11 +586,11 @@ pqb0.0.1.4.0 PQB0 PCI EIDE</screen> installatie te voltooien.</para> <sect3> - <title>Contact maken met een ethernet netwerk of + <title>Contact maken met een Ethernet netwerk of kabel/DSL modem</title> - <para>Als er contact gemaakt wordt met een ethernet netwerk of - een internetverbinding met een ethernet netwerkkaart via de + <para>Als er contact gemaakt wordt met een Ethernet netwerk of + een Internetverbinding met een Ethernet netwerkkaart via de kabel of DSL, dan is de volgende informatie nodig:</para> <orderedlist> @@ -456,7 +603,7 @@ pqb0.0.1.4.0 PQB0 PCI EIDE</screen> </listitem> <listitem> - <para>Hostname</para> + <para>Hostnaam</para> </listitem> <listitem> @@ -479,9 +626,9 @@ pqb0.0.1.4.0 PQB0 PCI EIDE</screen> <sect3> <title>Contact maken met een modem</title> - <para>Ook door middel van inbellen bij een internet service + <para>Ook door middel van inbellen bij een Internet service provider met een gewoon modem kan &os; geïnstalleerd - worden via internet, het duurt alleen erg lang.</para> + worden via Internet, het duurt alleen erg lang.</para> <para>Dan is nodig:</para> @@ -569,7 +716,7 @@ pqb0.0.1.4.0 PQB0 PCI EIDE</screen> <para>Als de installatiebestanden nog niet beschikbaar zijn wordt in <xref linkend="install-diff-media"> uitgelegd hoe de - installatie via bovenstande methoden voorbereid kan worden. + installatie via bovenstaande methoden voorbereid kan worden. Nadat de installatiebestanden beschikbaar zijn kunnen de voorbereidingen voor de installatie verdergaan in <xref linkend="install-floppies">.</para> @@ -614,7 +761,7 @@ pqb0.0.1.4.0 PQB0 PCI EIDE</screen> door de architectuur en het versienummer dat geïnstalleerd moet worden. De images voor bootdiskettes voor bijvoorbeeld - &os; &rel.current;-RELEASE voor &i386; zijn + &os;/&arch.i386; &rel.current;-RELEASE zijn beschikbaar op <ulink url="ftp://ftp.FreeBSD.org/pub/FreeBSD/releases/i386/&rel.current;-RELEASE/floppies/"></ulink>.</para> @@ -623,23 +770,17 @@ pqb0.0.1.4.0 PQB0 PCI EIDE</screen> <filename>floppies/</filename> bevat een aantal images en het hangt af van de gewenste &os; versie, en in sommige gevallen ook van de hardware, welke images nodig zijn. - In de meeste gevallen zijn er drie floppies nodig, + In de meeste gevallen zijn er vier floppies nodig, <filename>boot.flp</filename>, - <filename>kern1.flp</filename> en - <filename>kern2.flp</filename>. In dezelfde map staat + <filename>kern1.flp</filename>, + <filename>kern2.flp</filename>, en + <filename>kern3.flp</filename>. In dezelfde map staat <filename>README.TXT</filename> voor de laatste informatie over de diskette-images.</para> - <note> - <para>Voor 5.X systemen ouder dan &os; 5.3 kunnen - extra apparaatstuurprogramma's nodig zijn. Die - stuurprogramma's staan op het image - <filename>drivers.flp</filename>.</para> - </note> - <important> <para>Het FTP-programma moet ingesteld staan in - <emphasis>binary mode</emphasis> om de disk-images te + <emphasis>binary modus</emphasis> om de disk-images te downloaden. Sommige webbrowsers blijken de <emphasis>text</emphasis> (of <emphasis>ASCII</emphasis>) modus te gebruiken en dan kan er niet van de diskettes @@ -693,7 +834,7 @@ pqb0.0.1.4.0 PQB0 PCI EIDE</screen> cd-rom station is <devicename>E:</devicename>, dan kan dit als volgt:</para> - <screen><prompt>E:\></prompt> <userinput>tools\fdimage floppies\kern.flp A:</userinput></screen> + <screen><prompt>E:\></prompt> <userinput>tools\fdimage floppies\boot.flp A:</userinput></screen> <para>Herhaal dit commando voor elk <filename>.flp</filename>-bestand, waarbij steeds een @@ -712,7 +853,7 @@ pqb0.0.1.4.0 PQB0 PCI EIDE</screen> worden om de imagebestanden naar diskette te kopiëren. Onder &os;:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>dd if=kern.flp of=/dev/fd0</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>dd if=boot.flp of=/dev/fd0</userinput></screen> <para>Onder &os; verwijst <filename>/dev/fd0</filename> naar het eerste diskettestation @@ -756,107 +897,111 @@ We can take no responsibility for lost disk contents!</literallayout> <sect3 id="install-starting-i386"> <title>Opstarten van &i386;</title> - <procedure> - <step> - <para>Begin met een computer die uit staat.</para> - </step> - - <step> - <para>Zet de computer aan. Als hij aangaat laat hij een - optie zien om het systeeminstelmenu, of BIOS, te bereiken, - gewoonlijk via <keycap>F2</keycap>, <keycap>F10</keycap>, - <keycap>Del</keycap>, of <keycombo - action="simul"><keycap>Alt</keycap><keycap>S</keycap></keycombo>. - Gebruik de toets die op het scherm wordt aangegeven. In - sommige gevallen laat de computer een plaatje zien terwijl - hij opstart. Gewoonlijk verdwijnt dit plaatje door het - intypen van <keycap>Esc</keycap> zodat eventuele verborgen - berichten zichtbaar worden.</para> - </step> - - <step> - <para>Zoek de instelling die bepaalt vanaf welk medium de - computer opstart. Dit wordt meestal aangeduid met - <quote>Boot Order</quote> en laat een lijst met media zien, - zoals <literal>Floppy</literal>, <literal>CD-ROM</literal>, - <literal>eerste harde schijf</literal>, enzovoorts.</para> - - <para>Als het nodig was om diskettes aan te maken, stel dan - floppy disk in. Als wordt opstart van een cd-rom stel dat - dan in. Raadpleeg in geval van twijfel de documentatie van - de computer en/of het moederbord.</para> - - <para>Maak de instellingen, bewaar de veranderingen en sluit - het instelprogramma af. De computer moet dan opnieuw - starten.</para> - </step> - - <step> - <para>Als het nodig was opstartdiskettes te maken, zoals - beschreven in <xref linkend="install-floppies">, dan is er - één opstartschijf, waarschijnlijk die met - <filename>kern.flp</filename> erop. Stop die diskette in - het diskettestation.</para> - - <para>Bij opstarten vanaf CD moet na het aanzetten van de - computer zo snel mogelijk de cd-rom ingestoken - worden.</para> - - <para>Als de computer opstart zoals altijd en met het huidige - besturingssysteem begint, dan kan dat om de volgende - redenen zijn:</para> - - <orderedlist> - <listitem> - <para>De opstartschijven waren niet vroeg genoeg in de - computer gedaan om ervan op te starten. Laat ze er dan - inzitten en probeer de computer te herstarten.</para> - </listitem> - - <listitem> - <para>De gemaakte wijzigingen in de BIOS zijn niet goed - doorgekomen. Doe dat dan nog een keer totdat de juiste - instelling gevonden is.</para> - </listitem> - - <listitem> - <para>De BIOS ondersteunt het opstarten van het gekozen - medium niet.</para> - </listitem> - </orderedlist> - </step> - - <step> - <para>&os; start nu op. Bij opstarten vanaf cd-rom is iets - als het volgende op het scherm te zien (versie-informatie - weggelaten):</para> - - <screen>Verifying DMI Pool Data ........ -Boot from ATAPI CD-ROM : - 1. FD 2.88MB System Type-(00) -Uncompressing ... done + <procedure> + <step> + <para>Begin met een computer die uit staat.</para> + </step> + + <step> + <para>Zet de computer aan. Als hij aangaat laat hij een + optie zien om het systeeminstelmenu, of BIOS, te bereiken, + gewoonlijk via <keycap>F2</keycap>, <keycap>F10</keycap>, + <keycap>Del</keycap>, of <keycombo + action="simul"><keycap>Alt</keycap><keycap>S</keycap> + </keycombo>. Gebruik de toets die op het scherm wordt + aangegeven. In sommige gevallen laat de computer een + plaatje zien terwijl hij opstart. Gewoonlijk verdwijnt + dit plaatje door het intypen van <keycap>Esc</keycap> + zodat eventuele verborgen berichten zichtbaar worden. + </para> + </step> + + <step> + <para>Zoek de instelling die bepaalt vanaf welk medium de + computer opstart. Dit wordt meestal aangeduid met + <quote>Boot Order</quote> en laat een lijst met media + zien, zoals <literal>Floppy</literal>, + <literal>CD-ROM</literal>, + <literal>eerste harde schijf</literal>, enzovoorts.</para> + + <para>Als het nodig was om diskettes aan te maken, stel dan + floppy disk in. Als wordt opstart van een cd-rom stel dat + dan in. Raadpleeg in geval van twijfel de documentatie + van de computer en/of het moederbord.</para> + + <para>Maak de instellingen, bewaar de veranderingen en sluit + het instelprogramma af. De computer moet dan opnieuw + starten.</para> + </step> + + <step> + <para>Als het nodig was opstartdiskettes te maken, zoals + beschreven in <xref linkend="install-floppies">, dan is er + één opstartschijf, waarschijnlijk die met + <filename>boot.flp</filename> erop. Stop die diskette in + het diskettestation.</para> + + <para>Bij opstarten vanaf CD moet na het aanzetten van de + computer zo snel mogelijk de cd-rom ingestoken worden. + </para> + + <para>Als de computer opstart zoals altijd en met het + huidige besturingssysteem begint, dan kan dat om de + volgende redenen zijn:</para> + + <orderedlist> + <listitem> + <para>De opstartschijven waren niet vroeg genoeg in de + computer gedaan om ervan op te starten. Laat ze er + dan inzitten en probeer de computer te herstarten. + </para> + </listitem> + + <listitem> + <para>De gemaakte wijzigingen in de BIOS zijn niet goed + doorgekomen. Doe dat dan nog een keer totdat de + juiste instelling gevonden is.</para> + </listitem> + + <listitem> + <para>De BIOS ondersteunt het opstarten van het gekozen + medium niet.</para> + </listitem> + </orderedlist> + </step> + + <step> + <para>&os; start nu op. Bij opstarten vanaf cd-rom is iets + als het volgende op het scherm te zien (versie-informatie + weggelaten):</para> + + <screen>Booting from CD-Rom... +CD Loader 1.2 + +Building the boot loader arguments +Looking up /BOOT/LOADER... Found +Relocating the loader and the BTX +Starting the BTX loader BTX loader 1.00 BTX version is 1.01 Console: internal video/keyboard -BIOS drive A: is disk0 -BIOS drive B: is disk1 -BIOS drive C: is disk2 -BIOS drive D: is disk3 +BIOS CD is cd0 +BIOS drive C: is disk0 +BIOS drive D: is disk1 BIOS 639kB/261120kB available memory -FreeBSD/i386 bootstrap loader, Revision 0.8 +FreeBSD/i386 bootstrap loader, Revision 1.1 -/kernel text=0x277391 data=0x3268c+0x332a8 | +Loading /boot/defaults/loader.conf +/boot/kernel/kernel text=0x64daa0 data=0xa4e80+0xa9e40 syms=[0x4+0x6cac0+0x4+0x88e9d] +\</screen> -| -Hit [Enter] to boot immediately, or any other key for command prompt. -Booting [kernel] in 9 seconds... _</screen> + <para>Bij opstarten vanaf diskette is iets als het volgende + op het scherm te zien (versie-informatie + weggelaten):</para> - <para>Bij opstarten vanaf diskette is iets als het volgende - op het scherm te zien (versie-informatie - weggelaten):</para> - - <screen>Verifying DMI Pool Data + <screen>Booting from Floppy... +Uncompressing ... done BTX loader 1.00 BTX version is 1.01 Console: internal video/keyboard @@ -864,34 +1009,40 @@ BIOS drive A: is disk0 BIOS drive C: is disk1 BIOS 639kB/261120kB available memory -FreeBSD/i386 bootstrap loader, Revision 0.8 +FreeBSD/i386 bootstrap loader, Revision 1.1 +Loading /boot/defaults/loader.conf /kernel text=0x277391 data=0x3268c+0x332a8 | -Please insert MFS root floppy and press enter:</screen> - - <para>Volg de instructies op en haal de diskette met - <filename>kern.flp</filename> eruit, stop de diskette met - <filename>mfsroot.flp</filename> in het station en - druk op <keycap>Enter</keycap>. &os; 5.3 en latere - versies kennen andere diskettesets, zoals beschreven in het - <link linkend="install-floppies">vorige onderdeel</link>. - Start op vanaf de eerste diskette en geef volgende - diskettes in als daarom wordt gevraagd.</para> - </step> - - <step> - <para>Of nu wordt opstart van diskette of cd-rom, de - opstartprocedure komt op een gegeven moment op het volgende - punt:</para> - - <screen>Hit [Enter] to boot immediately, or any other key for command prompt. -Booting [kernel] in 9 seconds... _</screen> - - <para>Wacht 10 seconden of druk op <keycap>Enter</keycap>.</para> - </step> - </procedure> - +Insert disk labelled "Kernel floppy 1" and press any key...</screen> + + <para>Volg de instructies op en haal de diskette met + <filename>boot.flp</filename> eruit, stop de diskette met + <filename>kern1.flp</filename> in het station en druk op + <keycap>Enter</keycap>. Start op vanaf de eerste diskette + en geef volgende diskettes in als daarom wordt gevraagd. + </para> + </step> + + <step> + <para>Of nu wordt opstart van diskette of cd-rom, de + opstartprocedure komt op een gegeven moment bij het + bootloader-menu van &os;:</para> + + <figure id="boot-loader-menu"> + <title>&os; bootloader-menu</title> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="install/boot-loader-menu" format="PNG"> + </imageobject> + </mediaobject> + </figure> + + <para>Wacht 10 seconden of druk op <keycap>Enter</keycap>. + </para> + </step> + </procedure> </sect3> <sect3> @@ -899,63 +1050,117 @@ Booting [kernel] in 9 seconds... _</screen> <indexterm><primary>Alpha</primary></indexterm> - <procedure> - <step> - <para>Begin met een computer die uit staat.</para> - </step> - - <step> - <para>Zet de computer aan en wacht op de boot monitor - prompt.</para> - </step> - - <step> - <para>Als het nodig was opstartdiskettes te maken, zoals - beschreven in <xref linkend="install-floppies">, dan is er - één opstartschijf, waarschijnlijk die met - <filename>kern.flp</filename> erop. Stop die diskette in - het diskettestation en geef het volgende commando om op te - starten vanaf die schijf (vervang de naam van het - diskettestation waar nodig):</para> - - <screen>>>><userinput>BOOT DVA0 -FLAGS '' -FILE ''</userinput></screen> - - <para>Bij opstarten vanaf cd-rom: stop dan de cd-rom in het - cd-rom station en geef het volgende commando om de - installatie te starten (vervang daarbij de naam van het - cd-rom station als nodig):</para> - - <screen>>>><userinput>BOOT DKA0 -FLAGS '' -FILE ''</userinput></screen> - </step> - - <step> - <para>&os; start nu op. Bij opstarten vanaf diskette is op - een gegeven moment het volgende op het scherm te - zien:</para> - - <screen>Please insert MFS root floppy and press enter:</screen> - - <para>Volg de instructies op en haal de - <filename>kern.flp</filename> diskette eruit, stop de - <filename>mfsroot.flp</filename> diskette erin en druk op - <keycap>Enter</keycap>.</para> - </step> - - <step> - <para>Of nu wordt opstart van diskette of cd-rom, de - opstartprocedure komt op een gegeven moment op het volgende - punt:</para> - - <screen>Hit [Enter] to boot immediately, or any other key for command prompt. + <procedure> + <step> + <para>Begin met een computer die uit staat.</para> + </step> + + <step> + <para>Zet de computer aan en wacht op de boot monitor + prompt. + </para> + </step> + + <step> + <para>Als het nodig was opstartdiskettes te maken, zoals + beschreven in <xref linkend="install-floppies">, dan is er + één eerste opstartschijf, waarschijnlijk die + met <filename>boot.flp</filename> erop. Stop deze + diskette in het diskettestation en geef het volgende + commando om op te starten vanaf die schijf (vervang de + naam van het diskettestation waar nodig):</para> + + <screen>>>><userinput>BOOT DVA0 -FLAGS '' -FILE ''</userinput></screen> + + <para>Bij opstarten vanaf cd-rom: stop dan de cd-rom in het + cd-rom station en geef het volgende commando om de + installatie te starten (vervang daarbij de naam van het + cd-rom station als nodig):</para> + + <screen>>>><userinput>BOOT DKA0 -FLAGS '' -FILE ''</userinput></screen> + </step> + + <step> + <para>&os; start nu op. Bij opstarten vanaf diskette is op + een gegeven moment het volgende op het scherm te zien: + </para> + + <screen>Insert disk labelled "Kernel floppy 1" and press any key...</screen> + + <para>Volg de instructies op en haal de + <filename>boot.flp</filename> diskette eruit, stop de + <filename>kern1.flp</filename> diskette erin en druk op + <keycap>Enter</keycap>.</para> + </step> + + <step> + <para>Of nu wordt opstart van diskette of cd-rom, de + opstartprocedure komt op een gegeven moment op het + volgende punt:</para> + + <screen>Hit [Enter] to boot immediately, or any other key for command prompt. Booting [kernel] in 9 seconds... _</screen> - <para>Wacht 10 seconden of druk op <keycap>Enter</keycap>. - Nu start het menu voor kernelinstellingen.</para> - </step> - </procedure> - + <para>Wacht 10 seconden of druk op <keycap>Enter</keycap>. + Nu start het menu voor kernelinstellingen.</para> + </step> + </procedure> </sect3> + <sect3> + <title>Opstarten voor &sparc64;</title> + + <para>De meeste &sparc64;-systemen zijn ingesteld om automatisch + vanaf schijf op te starten. Om &os; te installeren dient u + over het netwerk of vanaf een CDROM op te starten, waarvoor u + in de PROM (OpenFirmware) dient te breken.</para> + + <para>Start het systeem opnieuw op, en wacht totdat te + opstartboodschappen verschijnen om dit te doen. Het hangt af + van het model, maar het zou er ongeveer zo uit moeten zien: + </para> + + <screen>Sun Blade 100 (UltraSPARC-IIe), Keyboard Present +Copyright 1998-2001 Sun Microsystems, Inc. All rights reserved. +OpenBoot 4.2, 128 MB memory installed, Serial #51090132. +Ethernet address 0:3:ba:b:92:d4, Host ID: 830b92d4.</screen> + + <para>Als uw systeem vanaf hier verder gaat met opstarten vanaf + schijf, dient u <keycombo + action="simul"><keycap>L1</keycap><keycap>A</keycap> + </keycombo> of <keycombo + action="simul"><keycap>Stop</keycap><keycap>A</keycap> + </keycombo> op het toetsenbord in te drukken, of een + <command>BREAK</command> over de seriële console te + versturen (door bijvoorbeeld <command>~#</command> in + &man.tip.1; of &man.cu.1; te gebruiken) om bij de PROM-prompt + te komen. Het ziet er als volgt uit:</para> + + <screenco> + <areaspec> + <area id="prompt-single" coords="1 5"> + <area id="prompt-smp" coords="2 5"> + </areaspec> + + <screen><prompt>ok </prompt> +<prompt>ok {0} </prompt></screen> + + <calloutlist> + <callout arearefs="prompt-single"> + <para>Deze prompt wordt gebruikt op systemen met slechts + één CPU.</para> + </callout> + + <callout arearefs="prompt-smp"> + <para>Deze prompt wordt op SMP-systemen gebruikt, het + cijfer geeft het aantal actieve CPUs aan.</para> + </callout> + </calloutlist> + </screenco> + + <para>Stop hier de CDROM in uw drive, en typ op de PROM-prompt + <command>boot cdrom</command>.</para> + </sect3> </sect2> <sect2 id="view-probe"> @@ -1020,7 +1225,7 @@ isa0: unexpected small tag 14 orm0: <Option ROM> at iomem 0xc0000-0xc7fff on isa0 fdc0: <NEC 72065B or clone> at port 0x3f0-0x3f5,0x3f7 irq 6 drq2 on isa0 fdc0: FIFO enabled, 8 bytes threshold -fd0: <1440-KB 3.5" drive> on fdc0 drive 0 +fd0: <1440-KB 3.5” drive> on fdc0 drive 0 atkbdc0: <Keyboard controller (i8042)> at port 0x60,0x64 on isa0 atkbd0: <AT Keyboard> flags 0x1 irq1 on atkbdc0 kbd0 at atkbd0 @@ -1046,16 +1251,29 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <para>Controleer de resultaten van het hardware-onderzoek nauwgezet om er zeker van te zijn dat &os; alle componenten gevonden heeft die verwacht worden. Als een - component niet is gevonden, dan komt die niet voor. Als het - nodig was de instellingen van het stuurprogramma voor een - component te wijzigen, controleer dan of de juiste waarden zijn - ingevuld.</para> + component niet is gevonden, dan wordt die niet genoemd. Een + <link linkend="kernelconfig">eigen kernel</link> staat u toe om + apparaten te ondersteunen die niet in de + <filename>GENERIC</filename> kernel zitten, zoals + geluidskaarten.</para> + + <para>Voor &os; 6.2 en later ziet u na de procedure voor het + opsporen van apparaten <xref linkend="config-country">. Gebruik + de pijltoetsen om een land, regio, of groep te kiezen. Druk + daarna op <keycap>Enter</keycap>, dit stelt gemakkelijk uw land + en toetsenafbeelding in. Het is ook gemakkelijk om het + programma <application>sysinstall</application> te verlaten en + opnieuw te beginnen.</para> + + <figure id="config-country"> + <title>Landmenu kiezen</title> - <para>Als er wijzigingen gemaakt moeten worden dan is de meest - eenvoudige wijze het programma - <application>sysinstall</application> te beëindigen en - opnieuw te beginnen. Dit is tevens een goede manier om - vertrouwd te raken met het installatieproces.</para> + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="install/config-country" format="PNG"> + </imageobject> + </mediaobject> + </figure> <figure id="sysinstall-exit"> <title>Sysinstall verlaten</title> @@ -1073,7 +1291,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <screen> User Confirmation Requested Are you sure you wish to exit? The system will reboot - (be sure to remove any floppies from the drives). + (be sure to remove any floppies/CDs/DVDs from the drives). [ Yes ] No</screen> @@ -1081,9 +1299,8 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c het station zit en &gui.yes; gekozen wordt.</para> <para>Bij opstarten van diskettes is het nodig om de diskette met - <filename>mfsroot.flp</filename> uit het station te halen en te - vervangen door de diskette met <filename>kern.flp</filename> - voor opnieuw wordt gestart.</para> + <filename>boot.flp</filename> uit de drive te halen voordat + opnieuw wordt gestart.</para> </sect2> </sect1> @@ -1098,9 +1315,9 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <para>Het menu van <application>sysinstall</application> wordt bestuurd met de pijltjestoetsen, <keycap>Enter</keycap>, - <keycap>Space</keycap> en andere toetsen. Een gedetailleerde - beschrijving van de gebruikte toetsen en wat ze doen is - opgenomen in de gebruikersinformatie voor + <keycap>Tab</keycap>, <keycap>Space</keycap> en andere toetsen. + Een gedetailleerde beschrijving van de gebruikte toetsen en wat ze + doen is opgenomen in de gebruikersinformatie voor <application>sysinstall</application>.</para> <para>Selecteer de optie <guimenuitem>Usage</guimenuitem> om deze @@ -1184,7 +1401,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c </figure> <para>Een andere toetsenbordindeling is te kiezen door het - menuitem te selecteren met omhoog/omlaag en dan op + menu-item te selecteren met omhoog/omlaag en dan op <keycap>Space</keycap> te drukken. Nog een keer <keycap>Space</keycap> deselecteert het item. Nadat de keuze is gemaakt kan met de pijltjestoetsen &gui.ok; gekozen worden @@ -1298,7 +1515,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c een andere schijf dan de zogenaamde <quote>primary master</quote>. Dit is erg handig voor gebruikers die er achter zijn gekomen dat de gemakkelijkste en goedkoopste - manier om een systeemback-up te maken het plaatsen van een + manier om een systeembackup te maken het plaatsen van een identieke tweede harde schijf is en het daarop regelmatig kopieëren van de inhoud van de eerste schijf met <application><trademark class="registered">Ghost</trademark> @@ -1324,7 +1541,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c heeft dus geen kennis van <quote>logical BIOS drive mapping</quote>. Dit kan leiden tot verbazingwekkende situaties, met name als de schijven fysiek gelijk zijn in - geometrie en ook de data clonen van elkaar zijn.</para> + geometrie en ook de data klonen van elkaar zijn.</para> <para>Bij het gebruik van &os; moet altijd de natuurlijke schijfnummering hersteld worden voordat een installatie wordt @@ -1365,7 +1582,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c instabiel en vervangt hem door een andere schijf uit het <quote>archief</quote>. Willem installeert vervolgens de nieuwe versie van &os; op de nieuwe SCSI ID 0 met Fred's - magische internet FTP diskettes. De installatie gaat + magische Internet FTP diskettes. De installatie gaat goed.</para> <para>Fred gebruikt de nieuwe versie van &os; een paar dagen @@ -1465,7 +1682,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <devicename>ad1</devicename>, dan zou het allemaal werken.</para> - <para>Maar als dan een derde schijf wordt toevoegd, als slave + <para>Maar als dan een derde schijf wordt toegevoegd, als slave op de eerste IDE controller, dan wordt die <devicename>ad1</devicename> en de vorige <devicename>ad1</devicename> wordt dan @@ -1506,7 +1723,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <para>Het tweede deel laat de slices zien die momenteel op de schijf aanwezig zijn, waar ze beginnen en eindigen, hoe groot ze zijn en de namen die &os; ze geeft, hun omschrijving en - sub-type. In dit voorbeeld zijn twee kleine ongebruikte delen + subtype. In dit voorbeeld zijn twee kleine ongebruikte delen te zien, die een afspiegeling zijn van de schijfindeling op het systeem. Het laat ook een grote <acronym>FAT</acronym>-slice zien, die bijna zeker zichtbaar is als @@ -1538,7 +1755,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c Disk</guimenuitem>. De bestaande delen worden verwijderd en daarvoor in de plaats komt een klein gebied, dat als <literal>unused</literal> wordt aangegeven (alweer een - afspiegeling van de PC schijf-opmaak) en dan een groot deel + afspiegeling van de PC schijfopmaak) en dan een groot deel voor &os;. Hierna dient het nieuwe &os;-deel met de pijltjestoetsen geselecteerd te worden en daarna kan <keycap>S</keycap> ingetoetst worden om het deel @@ -1621,7 +1838,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c </mediaobject> </figure> - <para>Het helpscherm, bereikbaar via <keycap>F1</keycap>, + <para>Het hulpscherm, bereikbaar via <keycap>F1</keycap>, beschrijft de problemen die mogelijk zijn als de harde schijf voor meerdere besturingssystemen gebruikt gaat worden.</para> </sect2> @@ -1713,14 +1930,14 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <entry><filename>/</filename></entry> - <entry>100 MB</entry> + <entry>512 MB</entry> <entry>Dit is het root-bestandssysteem. Elk ander - bestandssyteem wordt ergens in dit systeem gemount. - 100 MB is een redelijke grootte voor dit + bestandssyteem wordt ergens in dit systeem aangekoppeld. + 512 MB is een redelijke grootte voor dit bestandssysteem. Er wordt niet al te veel data in opgeslagen, want een normale &os; installatie slaat - hier ongeveer 40 MB aan gegevens op. De rest van + hier ongeveer 128 MB aan gegevens op. De rest van de ruimte is voor tijdelijke gegevens en laat extra ruimte over voor het geval nieuwere versies van &os; meer ruimte nodig hebben in @@ -1735,14 +1952,14 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <entry>2-3 x RAM</entry> <!-- markup below must be like this to not break build --> - <entry><para>De swapruimte van een systeem wordt op deze - partitie opgeslagen. De keuze van de juiste - hoeveelheid swapruimte is een beetje een kunst. Een - goede vuistregel is dat swapruimte twee of drie - keer de hoeveelheid intern geheugen (RAM) moet zijn. - Er moet minstens 64 MB aan swap zijn, dus als er - minder dan 32 MB RAM in een computer zit, zet - dan de swapruimte op 64 MB.</para><para> + <entry><para>De swapruimte van een systeem wordt op de + <literal>b</literal>-partitie opgeslagen. De keuze + van de juiste hoeveelheid swapruimte is een beetje een + kunst. Een goede vuistregel is dat swapruimte twee of + drie keer de hoeveelheid intern geheugen (RAM) moet + zijn. Er moet minstens 64 MB aan swap zijn, dus + als er minder dan 32 MB RAM in een computer zit, + zet dan de swapruimte op 64 MB.</para><para> Als er meer dan één schijf in een computer zit, dan kan er op iedere schijf swapruimte @@ -1761,7 +1978,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <entry><filename>/var</filename></entry> - <entry>50 MB</entry> + <entry>256 MB tot 1024 MB</entry> <entry>De map <filename>/var</filename> bevat bestanden die constant veranderen: logboekbestanden en andere @@ -1780,7 +1997,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <entry><filename>/usr</filename></entry> - <entry>Overige schijfruimte</entry> + <entry>Overige schijfruimte (minstens 2 GB)</entry> <entry>Alle andere bestanden worden gewoonlijk opgeslagen in <filename>/usr</filename> en submappen.</entry> @@ -1789,6 +2006,14 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c </tgroup> </table> + <warning> + <para>De bovenstaande waardes dienen als voorbeeld en dienen + alleen door ervaren gebruikers gebruikt te worden. Gebruikers + worden aangeraden om de automatische partitie-indeling genaamd + <literal>Auto Defaults</literal>van de partitiebewerker van + &os; te gebruiken.</para> + </warning> + <para>Als &os; wordt geïnstalleerd op meer dan één schijf dan moeten ook partities aangemaakt worden op de andere slices die zijn ingesteld. De meest @@ -1854,7 +2079,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c als de conventie wordt nageleefd wordt de installatie iets schoner. Er kan gekozen worden om dit bestandssysteem waar dan ook te mounten. Dit voorbeeld - suggereert dat het wordt gemount als + suggereert dat het wordt aangekoppeld als <filename>/disk<replaceable>n</replaceable></filename>, waarbij <replaceable>n</replaceable> een getal is dat verandert voor elke schijf. Er kan natuurlijk ook een @@ -1900,7 +2125,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c grootte en enkele opties betreffende het aanmaken van het bestandssysteem.</para> - <para>Het onderderste deel van het scherm toont de toetsaanslagen + <para>Het onderste deel van het scherm toont de toetsaanslagen die geldig zijn in <application>Disklabel</application>.</para> <figure id="sysinstall-label"> @@ -1914,13 +2139,15 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c </figure> <para><application>Disklabel</application> kan automatisch de - partities aanmaken en ze de standaardgrootte geven. Dit kan - door op <keycap>A</keycap> te drukken. Dan verschijnt een - scherm zoals in <xref linkend="sysinstall-label2">. - Afhankelijk van de grootte van de schrijf die wordt gebruikt - zijn de standaardwaarden wel of niet van toepassing. Dit maakt - niets uit, omdat de standaardaarden niet geaccepteerd hoeven te - worden.</para> + partities aanmaken en ze de standaardgrootte geven. De + standaardgroottes worden met behulp van een intern algoritme om + de partitiegrootte te bepalen gebaseerd op de schijfgrootte + berekend. Dit kan door op <keycap>A</keycap> te drukken. Dan + verschijnt een scherm zoals in + <xref linkend="sysinstall-label2">. Afhankelijk van de grootte + van de schrijf die wordt gebruikt zijn de standaardwaarden wel + of niet van toepassing. Dit maakt niets uit, omdat de + standaardwaarden niet geaccepteerd hoeven te worden.</para> <note> <para>De standaard partitionering wijst @@ -1958,19 +2185,6 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <literal>G</literal> voor gigabytes of <literal>C</literal> voor cylinders.</para> - <note> - <para>Vanaf &os; 5.X kunnen gebruikers - <acronym>UFS2</acronym> kiezen (de standaard op &os; 5.1 - en hoger) met de optie <literal>Custom Newfs</literal> - (<keycap>Z</keycap>), labels maken met de optie - <literal>Auto Defaults</literal> en ze wijzigen met de optie - <literal>Custom Newfs</literal> of <option>-O 2</option> - toevoegen bij de standaard aanmaakmethode. Vergeet niet - de optie <option>-U</option> toe te voegen voor SoftUpdates - als de optie <literal>Custom Newfs</literal> wordt - gebruikt!</para> - </note> - <figure id="sysinstall-label-add"> <title>Vrije ruimte voor de rootpartitie</title> @@ -1985,7 +2199,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c rest van het schijfdeel. Als de partitiegroottes worden gebruikt als beschreven in het eerdere voorbeeld, verwijder dan het reeds ingevulde getal met <keycap>Backspace</keycap> en - type <userinput>64M</userinput>, zoals te zien in <xref + type <userinput>512M</userinput>, zoals te zien in <xref linkend="sysinstall-label-add2">. Druk dan op &gui.ok;.</para> @@ -2087,11 +2301,8 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c informatie over het instellen van een X-server staat beschreven in <xref linkend="x11">.</para> - <para>De standaardversie van X11 hangt van de versie van &os;. - Voor versies ouder dan 5.3 wordt - <application>&xfree86; 4.X</application> - geïnstalleerd. Voor &os; 5.3 en later is - <application>&xorg;</application> de standaard.</para> + <para><application>&xorg;</application> is de standaardversie van + X11 die wordt geïnstalleerd.</para> <para>Als het wenselijk is een aangepaste kernel te compileren, kies dan een optie die de broncode bevat. Meer informatie over @@ -2227,8 +2438,8 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <para>Deze optie zorgt ervoor dat alle FTP acties gebruik maken van de <quote>Active</quote> modus. Dit werkt niet door firewalls, maar werkt wel met oudere FTP-servers die - de passive modus niet ondersteunen. Als een verbinding - blijft hangen met de passive modus probeer dan de active + de passieve modus niet ondersteunen. Als een verbinding + blijft hangen met de passieve modus probeer dan de actieve modus!</para> </listitem> </varlistentry> @@ -2241,7 +2452,7 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c <indexterm> <primary>FTP</primary> - <secondary>passive modus</secondary> + <secondary>passieve modus</secondary> </indexterm> <para>Deze optie geeft @@ -2285,11 +2496,11 @@ Mounting root from ufs:/dev/md0c vanaf <hostid role="fqdn">ftp.FreeBSD.org</hostid>, gebruikmakend van proxy FTP-server <hostid role="fqdn">foo.example.com</hostid>, luisterend op poort - 1024.</para> + 1234.</para> <para>In dit geval kan in het menu opties menu als FTP gebruikersnaam <literal>ftp@ftp.FreeBSD.org</literal> ingevuld - worden en als wachtwoord een e-mailadres. Als installatiemedium + worden en als wachtwoord een emailadres. Als installatiemedium kan FTP ingevuld worden (of passieve FTP als de gebruikte proxy het ondersteunt) en als URL <literal>ftp://foo.example.com:1234/pub/FreeBSD</literal>.</para> @@ -2340,11 +2551,11 @@ We will now move on to the final configuration questions. For any option you do not wish to configure, simply select No. If you wish to re-enter this utility after the system is up, you may -do so by typing: /stand/sysinstall . +do so by typing: /usr/sbin/sysinstall. [ OK ] - [ Press enter to continue ]</screen> + [ Press enter or space ]</screen> <para>Druk op <keycap>Enter</keycap> om verder te gaan met instellingen na de installatie.</para> @@ -2374,9 +2585,7 @@ installation menus to retry whichever operations have failed. Een optie kan worden ingesteld door opnieuw naar de instellingenopties te gaan voordat de nieuwe &os;-installatie wordt gestart of door na de installatie - <command>sysinstall</command> te gebruiken - (<command>/stand/sysinstall</command> in &os; versies ouder dan - 5.2) en te kiezen voor + <command>sysinstall</command> te gebruiken en te kiezen voor <guimenuitem>Configure</guimenuitem>.</para> <sect2 id="inst-network-dev"> @@ -2442,7 +2651,7 @@ installation menus to retry whichever operations have failed. <xref linkend="network-dhcp"> staat meer informatie.</para> <para>Het volgende scherm met netwerkinstellingen toont de - instellingen van een ethernetapparaat van een systeem dat als + instellingen van een Ethernetapparaat van een systeem dat als gateway voor een lokaal netwerk functioneert.</para> <figure id="ed-config2"> @@ -2487,7 +2696,7 @@ installation menus to retry whichever operations have failed. naar niet-lokale bestemmingen. Dit moet ingesteld worden als een machine een onderdeel is van netwerk. <emphasis>Laat dit veld leeg</emphasis> als de machine de - gateway is naar het internet voor het netwerk. De IPv4 + gateway is naar het Internet voor het netwerk. De IPv4 Gateway staat ook bekend onder de naam default gateway of default route.</para> </listitem> @@ -2519,11 +2728,11 @@ installation menus to retry whichever operations have failed. <listitem> <para>Het adresblok dat gebruikt wordt door het lokale - netwerk is een klasse C blok (<hostid + netwerk is <hostid role="ipaddr">192.168.0.0</hostid> - <hostid - role="ipaddr">192.168.255.255</hostid>). Het standaard - netmasker is voor een klasse C netwerk (<hostid - role="netmask">255.255.255.0</hostid>).</para> + role="ipaddr">192.168.255.255</hostid> met netmasker + <hostid + role="netmask">255.255.255.0</hostid>.</para> </listitem> </varlistentry> @@ -2532,7 +2741,7 @@ installation menus to retry whichever operations have failed. <listitem> <para>Elke interface-specifieke optie voor - <command>ifconfig</command> die toevoegd moet worden. In + <command>ifconfig</command> die toegevoegd moet worden. In dit geval waren er geen.</para> </listitem> </varlistentry> @@ -2637,6 +2846,26 @@ use the current settings. worden.</para> </sect2> + <sect2 id="ssh-login"> + <title>SSH-login aanzetten</title> + + <indexterm> + <primary>SSH</primary> + + <secondary>sshd</secondary> + </indexterm> + + <screen> User Confirmation Requested + Would you like to enable SSH login? + Yes [ No ]</screen> + + <para>Het kiezen van &gui.yes; zal &man.sshd.8; aanzetten, het + daemon-programma voor <application>OpenSSH</application>. Dit + zal beveiligde toegang op afstand tot uw machine toestaan. Zie + voor meer informatie over <application>OpenSSH</application> + <xref linkend="openssh">.</para> + </sect2> + <sect2 id="ftpanon"> <title>Anonieme FTP</title> @@ -2663,15 +2892,40 @@ use the current settings. <sect3 id="ftpallow"> <title>Anonieme FTP toestaan</title> - <para>Als anonieme FTP wordt toegestaan kan iederen de machine + <para>Als anonieme FTP wordt toegestaan kan iedereen de machine met FTP benaderen. De gevolgen voor de veiligheid van de machine moeten overwogen worden voordat deze optie wordt ingeschakeld. Meer informatie over beveiliging staat in <xref linkend="security">.</para> <para>Selecteer met de pijltjestoetsen &gui.yes; om anonieme - FTP toe te staan en druk op <keycap>Enter</keycap>. Het - volgende scherm (of iets soortgelijks) verschijnt:</para> + FTP toe te staan en druk op <keycap>Enter</keycap>. Een + aanvullende bevestiging zal verschijnen:</para> + + <screen> User Confirmation Requested +Anonymous FTP permits un-authenticated users to connect to the system +FTP server, if FTP service is enabled. Anonymous users are +restricted to a specific subset of the file system, and the default +configuration provides a drop-box incoming directory to which uploads +are permitted. You must separately enable both inetd(8), and enable +ftpd(8) in inetd.conf(5) for FTP services to be available. If you +did not do so earlier, you will have the opportunity to enable inetd(8) +again later. + +If you want the server to be read-only you should leave the upload +directory option empty and add the -r command-line option to ftpd(8) +in inetd.conf(5) + +Do you wish to continue configuring anonymous FTP? + + [ Yes ] No</screen> + + <para>Dit bericht informeert u dat de FTP-dienst ook in + <filename>/etc/inetd.conf</filename> aangezet moet worden als + u anonieme FTP-verbindingen wilt toestaan, zie <xref + linkend="inetd-services">. Kies &gui.yes; en druk op + <keycap>Enter</keycap> om verder te gaan; het volgende scherm + zal verschijnen:</para> <figure id="anon-ftp2"> <title>Standaard anonieme FTP instellingen</title> @@ -2683,33 +2937,62 @@ use the current settings. </mediaobject> </figure> - <para>Druk op <keycap>F1</keycap> voor hulp:</para> + <para>Gebruik <keycap>Tab</keycap> om de informatievelden te + selecteren en de juiste informatie in te vullen:</para> - <screen>This screen allows you to configure the anonymous FTP user. + <variablelist> + <varlistentry> + <term>UID</term> -The following configuration values are editable: + <listitem> + <para>De gebruikers-ID die u aan de anonieme FTP-gebruiker + wilt toekennen. Alle geuploade bestanden zullen + eigendom zijn van deze ID.</para> + </listitem> + </varlistentry> -UID: The user ID you wish to assign to the anonymous FTP user. - All files uploaded will be owned by this ID. + <varlistentry> + <term>Group</term> -Group: Which group you wish the anonymous FTP user to be in. + <listitem> + <para>In welke groep de anonieme FTP-gebruiker dient te + zitten.</para> + </listitem> + </varlistentry> -Comment: String describing this user in /etc/passwd + <varlistentry> + <term>Comment</term> + <listitem> + <para>Een string die deze gebruiker in + <filename>/etc/passwd</filename> beschrijft.</para> + </listitem> + </varlistentry> -FTP Root Directory: + <varlistentry> + <term>FTP Root Directory</term> - Where files available for anonymous FTP will be kept. + <listitem> + <para>Waar de bestanden beschikbaar voor anonieme FTP + worden bewaard.</para> + </listitem> + </varlistentry> -Upload subdirectory: + <varlistentry> + <term>Upload Subdirectory</term> - Where files uploaded by anonymous FTP users will go.</screen> + <listitem> + <para>Waar bestanden geupload door anonieme FTP-gebruikers + naar toe gaan.</para> + </listitem> + </varlistentry> + </variablelist> - <para>De startmap voor ftp wordt standaard ingesteld op + <para>De startmap voor FTP wordt standaard ingesteld op <filename>/var</filename>. Als daar niet genoeg ruimte is - voor de geschatte ftp-wensen dan kan + voor de geschatte FTP-wensen dan kan <filename>/usr</filename> gebruikt worden door de waarde FTP - Root Directory op <filename>/usr/ftp</filename> in te + root directory op <filename>/usr/ftp</filename> in te stellen.</para> <para>Druk op <keycap>Enter</keycap> om verder te gaan als de @@ -2737,7 +3020,7 @@ Upload subdirectory: <para>De bovenstaande editor is <command>ee</command>. Volg de instructies om het bericht te wijzigen of wijzig het bericht later door gebruik te maken van een editor naar keuze. Let - op de bestaandsnaam en lokatie onderaan het scherm van de + op de bestandsnaam en lokatie onderaan het scherm van de editor.</para> <para>Druk op <keycap>Esc</keycap> en een pop-up menu @@ -2820,186 +3103,6 @@ Press [Enter] now to invoke an editor on /etc/exports </sect3> </sect2> - <sect2 id="securityprofile"> - <title>Beveiligingsprofiel</title> - - <para>Een <quote>security profile</quote> (beveiligingsprofiel) - is een verzameling instellingen waarmee geprobeerd wordt de - gewenste verhouding tussen veiligheid en gebruikersgemak in te - stellen door bepaalde programma's en instellingen aan of uit te - zetten. Hoe hoger het beveiligingsprofiel, hoe minder - programma's standaard worden aangezet. Dat is - één van de basisregels van beveiliging: gebruik - niets anders dan wat echt nodig is.</para> - - <para>Het beveiligingsprofiel is slechts een standaardinstelling. - Alle programma's kunnen aan- of uitgezet worden door na de - installatie van &os; wijzigingen aan te brengen in - <filename>/etc/rc.conf</filename>. Meer informatie staat in de - handleiding van &man.rc.conf.5;.</para> - - <para>De volgende tabel beschrijft wat elk beveiligingsprofiel - doet. De kolommen zijn de verschillende beveiligingsprofielen - waaruit gekozen kan worden en de rijen zijn de programma's of - opties die in dat profiel in- of uitgeschakeld zijn.</para> - - <table> - <title>Mogelijke beveiligingsprofielen</title> - - <tgroup cols=3> - <thead> - <row> - <entry></entry> - - <entry>Extreme</entry> - - <entry>Moderate</entry> - </row> - </thead> - - <tbody> - - <row> - <entry>&man.sendmail.8;</entry> - - <entry>Nee</entry> - - <entry>Ja</entry> - </row> - - <row> - <entry>&man.sshd.8;</entry> - - <entry>Nee</entry> - - <entry>Ja</entry> - </row> - - <row> - <entry>&man.portmap.8;</entry> - - <entry>Nee</entry> - - <entry>Wellicht - <footnote> - <para>De portmapper wordt aangezet als de machine - eerder in de installatie is ingesteld als NFS - client of server.</para> - </footnote> - </entry> - </row> - - <row> - <entry>NFS server</entry> - - <entry>Nee</entry> - - <entry>Ja</entry> - </row> - - <row> - <entry>&man.securelevel.8;</entry> - - <entry>Ja - <footnote> - <para>Het kiezen van een beveiligingsprofiel dat - <quote>securelevel</quote> op - <quote>Extreme</quote> of <quote>High</quote> zet, - heeft mogelijk grote gevolgen. Lees de hulppagina - &man.init.8; en let vooral op de betekenis van de - <quote>security levels</quote> of anders zijn in - een later stadium moeilijkheden - gegarandeerd!</para> - </footnote> - </entry> - - <entry>Nee</entry> - </row> - </tbody> - </tgroup> - </table> - - <screen> User Confirmation Requested - Do you want to select a default security profile for this host (select - No for "medium" security)? - - [ Yes ] No</screen> - - <para>Het kiezen van &gui.no; en het drukken op - <keycap>Enter</keycap> stelt het beveiligingsprofiel in op - <quote>medium</quote>.</para> - - <para>Het kiezen van &gui.yes; en het drukken op - <keycap>Enter</keycap> geeft de mogelijkheid om een ander - beveiligingsprofiel te kiezen.</para> - - <figure id="security-profile"> - <title>Beveiligingsprofielopties</title> - - <mediaobject> - <imageobject> - <imagedata fileref="install/security" format="PNG"> - </imageobject> - </mediaobject> - </figure> - - <para>Druk op <keycap>F1</keycap> voor hulp. Druk op - <keycap>Enter</keycap> om terug te gaan naar het menu.</para> - - <para>Gebruik de pijltjestoetsen om - <guimenuitem>Medium</guimenuitem> te kiezen, behalve als bekend - is dat een ander niveau nodig is. Druk op - <keycap>Enter</keycap> terwijl &gui.ok; oplicht.</para> - - <para>Afhankelijk van het gekozen beveiligingsprofiel wordt een - toepasselijk bevestigingsbericht getoond:</para> - - <screen> Message - -Moderate security settings have been selected. - -Sendmail and SSHd have been enabled, securelevels are -disabled, and NFS server setting have been left intact. -PLEASE NOTE that this still does not save you from having -to properly secure your system in other ways or exercise -due diligence in your administration, this simply picks -a standard set of out-of-box defaults to start with. - -To change any of these settings later, edit /etc/rc.conf - - [OK]</screen> - - <screen> Message - -Extreme security settings have been selected. - -Sendmail, SSHd, and NFS services have been disabled, and -securelevels have been enabled. -PLEASE NOTE that this still does not save you from having -to properly secure your system in other ways or exercise -due diligence in your administration, this simply picks -a more secure set of out-of-box defaults to start with. - -To change any of these settings later, edit /etc/rc.conf - - [OK]</screen> - - <para>Druk op <keycap>Enter</keycap> om verder te gaan met de - instellingen na de installatie.</para> - - <warning> - <para>Het beveiligingsprofiel is geen Haarlemmerolie! Ook als - de instelling <quote>extreme</quote> wordt gebruikt, moeten - nog altijd beveiligingsproblemen bijgewerkt worden door de - mailinglijsten te volgen (<xref linkend="eresources-mail">), - goede wachtwoorden en wachtzinnen gebruikt worden en goede - beveiligingsgewoontes gevolgd worden. Het - beveiligingsprofiel stelt uitsluitend de gewenste verhouding - tussen beveiliging en gebruikersvriendelijkheid op een - standaard manier in.</para> - </warning> - </sect2> - <sect2 id="console"> <title>Systeemconsole instellen</title> @@ -3171,8 +3274,8 @@ To change any of these settings later, edit /etc/rc.conf compatibiliteit benodigde pakketten.</para> <para>Als via FTP wordt geïnstalleerd, dan moet de machine - verbonden zijn met internet. Soms heeft een ftp-site niet alle - distributies, zoals de Linux compatabiliteit, beschikbaar. + verbonden zijn met Internet. Soms heeft een FTP-site niet alle + distributies, zoals de Linux comptabiliteit, beschikbaar. Zonodig kan deze ook later geïnstalleerd worden.</para> </sect2> @@ -3188,12 +3291,13 @@ To change any of these settings later, edit /etc/rc.conf poort muis):</para> <screen> User Confirmation Requested - Does this system have a non-USB mouse attached to it? + Does this system have a PS/2, serial, or bus mouse? [ Yes ] No </screen> - <para>Selecteer &gui.yes; voor een niet-USB muis of &gui.no; voor - een USB muis en druk op <keycap>Enter</keycap>.</para> + <para>Selecteer &gui.yes; voor een PS/2-, seriële of busmuis + of &gui.no; voor een USB-muis en druk op <keycap>Enter</keycap>. + </para> <figure id="mouse-protocol"> <title>Muisprotocoltype selecteren</title> @@ -3291,881 +3395,6 @@ To change any of these settings later, edit /etc/rc.conf instellingenmenu.</para> </sect2> - <sect2 id="network-services"> - <sect2info> - <authorgroup> - <author> - <firstname>Tom</firstname> - <surname>Rhodes</surname> - <contrib>Geschreven door </contrib> - </author> - </authorgroup> - </sect2info> - - <title>Extra netwerkdiensten instellen</title> - - <para>Het instellen van netwerkdiensten kan afschrikwekkend zijn - voor nieuwe gebruikers zonder (voldoende) voorkennis op dit - gebied. Netwerken, inclusief internet, is van levensbelang - voor alle moderne besturingssystemen, inclusief &os;. Als - gevolg daarvan is het handig enig begrip te hebben van de - uitgebreide netwerkmogelijkheden van &os;. Door dit tijdens de - installatie te doen hebben gebruikers in elk geval enige - kennis van de diverse netwerkdiensten die hen ter beschikking - staan.</para> - - <para>Netwerkdiensten zijn programma's die invoer accepteren - vanaf het netwerk. Al het mogelijke is gedaan om er voor te - zorgen dat deze programma's niets <quote>schadelijks</quote> - doen. Helaas zijn programmeurs niet perfect en in de loop van - de tijd zijn er fouten gevonden in netwerkdiensten die door - aanvallers zijn uitgebuit om slechte dingen te doen. Het is - belangrijk alleen netwerkdiensten aan te zetten die nodig zijn. - Bij twijfel kan een netwerkdienst het beste niet ingeschakeld - worden totdat duidelijk is dat de dienst wél nodig is. - Diensten kunnen later alsnog ingeschakeld worden door - <application>sysinstall</application> nog een keer te draaien - of door middel van de mogelijkheden van het bestand - <filename>/etc/rc.conf</filename>.</para> - - <para>Het kiezen van de optie <guimenu>Networking</guimenu> toont - het volgende menu:</para> - - <figure id="network-configuration"> - <title>Netwerkinstellingen - bovenste opties</title> - - <mediaobject> - <imageobject> - <imagedata fileref="install/net-config-menu1" format="PNG"> - </imageobject> - </mediaobject> - </figure> - - <para>De eerste optie, <guimenuitem>Interfaces</guimenuitem>, is - al behandeld in <xref linkend="inst-network-dev">, dus die - wordt overgeslagen.</para> - - <para>Kies <guimenuitem>AMD</guimenuitem> voor het toevoegen van - ondersteuning voor het <acronym>BSD</acronym> hulpprogramma - voor automatisch mounten. Dit wordt meestal gebruikt in - combinatie met het <acronym>NFS</acronym> protocol (zie - verderop) voor het automatisch mounten van externe - bestandssystemen. Hier zijn geen speciale instellingen - nodig.</para> - - <para>De volgende optie is <guimenuitem>AMD Flags</guimenuitem>. - Als deze optie wordt selecteert komt er een pop-up menu waarin - de specifieke <acronym>AMD</acronym> vlaggen kunnen worden - ingesteld. Het menu bevat al een lijst standaardopties:</para> - - <screen>-a /.amd_mnt -l syslog /host /etc/amd.map /net /etc/amd.map</screen> - - <para>De optie <option>-a</option> bepaalt de standaard - mountlocatie die is hier ingesteld op - <filename>/.amd_mnt</filename>. De optie <option>-l</option> - bepaalt het standaardbestand voor <filename>log</filename>, - maar als <literal>syslogd</literal> wordt gebruikt, dan worden - alle acties naar de systeemlogdaemon gestuurd. De map - <filename class="directory">/host</filename> wordt gebruikt om - een geëxporteerd bestandssysteem van een externe host te - mounten, terwijl de map <filename - class="directory">/net</filename> wordt gebruikt om een - geëxporteerd bestandssysteem van een - <acronym>IP</acronym>-adres te mounten. Het bestand - <filename>/etc/amd.map</filename> bepaalt de standaardopties - voor <acronym>AMD</acronym> exports.</para> - - <indexterm> - <primary>FTP</primary> - - <secondary>anoniem</secondary> - </indexterm> - - <para>De optie <guimenuitem>Anon FTP</guimenuitem> staat anonieme - <acronym>FTP</acronym> verbindingen toe. Kies deze optie om - van een machine een anonieme <acronym>FTP</acronym> server te - maken. Hierbij zijn de beveiligingsimplicaties van belang. Er - wordt een volgend menu getoond om de beveiligingsrisico's en - verdere instellingen te verklaren.</para> - - <para>Het instellingenmenu <guimenuitem>Gateway</guimenuitem> - maakt van de machine een gateway, zoals eerder beschreven. - Hier kan de optie <guimenuitem>Gateway</guimenuitem> ook - gebruikt worden om de optie uit te zetten als die eerder in de - installatie per ongeluk is aangezet.</para> - - <para>De optie <guimenuitem>Inetd</guimenuitem> kan gebruikt - worden om de &man.inetd.8; daemon in te stellen of helemaal - uit te schakelen, zoals boven beschreven.</para> - - <para>De optie <guimenuitem>Mail</guimenuitem> kan gebruikt - worden om de standaard <acronym>MTA</acronym> (Mail Transfer - Agent) van het systeem in te stellen. Hiervoor wordt het - volgende menu gebruikt:</para> - - <figure id="mta-selection"> - <title>Standaard MTA kiezen</title> - - <mediaobject> - <imageobject> - <imagedata fileref="install/mta-main" format="PNG"> - </imageobject> - </mediaobject> - </figure> - - <para>Hier kan gekozen worden welke <acronym>MTA</acronym> moet - worden geïnstalleerd en gebruikt. Een - <acronym>MTA</acronym> is niets meer dan een mailserver die - mail aflevert bij gebruikers op het systeem of op - internet.</para> - - <para>Het kiezen van <guimenuitem>Sendmail</guimenuitem> - installeert de populaire server - <application>sendmail</application>, die de standaard is voor - &os;. De optie <guimenuitem>Sendmail local</guimenuitem> maakt - van <application>sendmail</application> de standaard - <acronym>MTA</acronym>, maar zet de mogelijkheid om mail te - ontvangen vanaf het internet uit. De andere opties, - <guimenuitem>Postfix</guimenuitem> en - <guimenuitem>Exim</guimenuitem> werken net zo als - <guimenuitem>Sendmail</guimenuitem>. Allebei leveren ze mail - af. Sommige gebruikers geven de voorkeur aan deze - alternatieven boven de <application>sendmail</application> - <acronym>MTA</acronym>.</para> - - <para>Na het kiezen van een <acronym>MTA</acronym> of de keuze - geen <acronym>MTA</acronym> te installeren, verschijnt het menu - netwerkinstellingen met als volgende optie - <guimenuitem>NFS client</guimenuitem>.</para> - - <para>De optie <guimenuitem>NFS client</guimenuitem> stelt het - systeem in om te communiceren met een server via - <acronym>NFS</acronym>. Een <acronym>NFS</acronym> server - stelt bestandssystemen beschikbaar aan andere machines via het - <acronym>NFS</acronym> protocol. Als de te installeren machine - een op zichzelf staande machine is, dan kan deze optie - uitgeschakeld blijven. Het kan zijn dat het systeem later meer - instellingen nodig heeft. In <xref linkend="network-nfs"> - staat meer informatie over client- en - serverinstellingen.</para> - - <para>De volgende optie is <guimenuitem>NFS server</guimenuitem>, - die het mogelijk maakt een systeem in te stellen als - <acronym>NFS</acronym> server. Deze optie voegt de nodige - informatie toe om de dienst <acronym>RPC</acronym>, - <quote>remote procedure call</quote>, op te starten. - <acronym>RPC</acronym> wordt gebruikt om de verbindingen tussen - hosts en programma's te coördineren.</para> - - <para>Daarna volgt de optie <guimenuitem>Ntpdate</guimenuitem> - die de tijdsynchronisatie afhandelt. Als deze wordt - geselecteerd verschijnt het volgende menu:</para> - - <figure id="Ntpdate-config"> - <title>Ntpdate instellingen</title> - - <mediaobject> - <imageobject> - <imagedata fileref="install/ntp-config" format="PNG"> - </imageobject> - </mediaobject> - </figure> - - <para>Kies uit dit menu de server die het dichtst bij het te - installeren systeem staat. Door het kiezen van een server in - de buurt is de synchronisatie preciezer omdat een verder - gelegen server meer vertraging in de verbinding kan - hebben.</para> - - <para>De volgende optie is de <acronym>PCNFSD</acronym> selectie. - Deze optie installeert het pakket <filename - role="package">net/pcnfsd</filename> uit de Portscollectie. - Dat is een handig hulpprogramma dat het mogelijk maakt om aan - te melden bij <acronym>NFS</acronym> met systemen die zelf geen - aanmeldsysteem hebben, zoals het besturingssysteem &ms-dos; van - µsoft;.</para> - - <para>Door naar benenden te scrollen in het hoofdmenu worden de - onderstaande opties zichtbaar:</para> - - <figure id="Network-configuration-cont"> - <title>Netwerkinstellingen - onderste opties</title> - - <mediaobject> - <imageobject> - <imagedata fileref="install/net-config-menu2" format="PNG"> - </imageobject> - </mediaobject> - </figure> - - <para>De hulpprogramma's &man.rpcbind.8;, &man.rpc.statd.8; en - &man.rpc.lockd.8; worden allemaal gebruikt voor <quote>Remote - Procedure Calls</quote> (<acronym>RPC</acronym>). Het - hulpprogramma <command>rpcbind</command> beheert de - communicatie tussen <acronym>NFS</acronym> servers en clients - en is noodzakelijk om <acronym>NFS</acronym> servers correct te - laten werken. De daemon <application>rpc.statd</application> - communiceert met de daemon <application>rpc.statd</application> - op andere machines om statusinformatie te leveren. De - gerapporteerde status wordt gewoonlijk bijgehouden in het - bestand <filename>/var/db/statd.status</filename>. De volgende - optie in de lijst is <guimenuitem>rpc.lockd</guimenuitem> die, - mits geselecteerd, bestandslockdiensten mogelijk maakt. Dit - wordt meestal gebruikt door - <application>rpc.statd</application> om bij te houden welke - hosts vragen om bestanden te locken en hoe vaak ze dat doen. - Hoewel deze laatste twee opties fantastisch zijn om fouten om - te sporen, zijn ze niet noodzakelijk voor - <acronym>NFS</acronym> servers en clients om correct te - werken.</para> - - <para>De dan volgende optie in de lijst is - <guimenuitem>Routed</guimenuitem>, een routeringsdaemon. Het - hulpprogramma &man.routed.8; beheert netwerkrouteringstabellen, - ontdekt <quote>multicast</quote> routers en stelt op verzoek - kopieën van de routeringstabellen ter beschikking aan - fysiek verbonden apparaten. Dit wordt vooral gebruikt door - machines die dienst doen als gateway voor het lokale netwerk. - Na het selecteren van deze optie verschijnt een menu waarin - naar de standaardlocatie van het hulpprogramma wordt gevraagd. - De standaardlocatie is al gedefiniëerd en kan met - <keycap>Enter</keycap> worden geactiveerd. Dan komt er een - ander menu dat vraagt om de opties die doorgegeven moeten - worden aan <application>routed</application> op te geven. De - standaard is <option>-q</option> en die staat al op het - scherm.</para> - - <para>Dan volgt de optie <guimenuitem>Rwhod</guimenuitem> die, - als geselecteerd, de daemon &man.rwhod.8; inschakelt bij het - opstarten. Het hulpprogramma <command>rwhod</command> zendt - periodiek systeemberichten uit over het netwerk of verzamelt - die in de modus <quote>consumer</quote>. Meer informatie staat - in de hulppagina's &man.ruptime.1; en &man.rwho.1;.</para> - - <para>De één na laatste optie in de lijst is de - daemon &man.sshd.8;. Dat is de <quote>secure shell - server</quote> van <application>OpenSSH</application> en deze - wordt sterk aangeraden boven de standaardservers - <application>telnet</application> en <acronym>FTP</acronym>. - De server <application>sshd</application> wordt gebruikt om een - veilige verbinding op te zetten van de ene computer naar de - andere door een versleutelde verbinding te gebruiken.</para> - - <para>Tenslotte is er de optie - <guimenuitem>TCP Extensions</guimenuitem>. Dit schakelt - <acronym>TCP</acronym> uitbreidingen in zoals gedefiniëerd - in <acronym>RFC</acronym> 1323 en - <acronym>RFC</acronym> 1644. Hoewel dit op veel machines - de verbindingen kan versnellen, kan het ook de oorzaak zijn van - het wegvallen van sommige verbindingen. Het wordt niet - aangeraden voor servers, maar voor alleenstaande machines kan - het voordelig zijn.</para> - - <para>Nu de netwerkmogelijkheden zijn ingesteld kan het menu via - <guimenuitem>Exit</guimenuitem> verlaten worden en doorgegaan - worden met het instellen in de volgende sectie.</para> - </sect2> - - <sect2 id="x-server"> - <title>X-server instellen</title> - - <note> - <para>Vanaf &os; 5.3-RELEASE, is het instellen van - X-server uit <application>sysinstall</application> - verwijderd. Het installeren en instellen van X-server dient - na de installatie van &os; plaats te vinden. Meer informatie - over de installatie en het instellen van een X-server is te - vinden in <xref linkend="x11">. Dit onderdeel kan - overgeslagen worden als &os; versie 5.3-RELEASE of hoger - wordt geïnstalleerd.</para> - </note> - - <para>Om een grafische gebruikersinterface zoals - <application>KDE</application>, - <application>GNOME</application> of andere te gebruiken moet - de X-server ingesteld worden.</para> - - <note> - <para>Om <application>&xfree86;</application> te kunnen - gebruiken als een andere gebruiker dan - <username>root</username> moet <filename - role="package">x11/wrapper</filename> geïnstalleerd - zijn. Dit wordt vanaf &os; 4.7 standaard gedaan. Voor oudere - versies kan dit toegevoegd worden via het - pakketselectiemenu.</para> - </note> - - <para>Of de videokaart uit een systeem wordt ondersteund kan - worden gecontroleerd op de <ulink - url="http://www.xfree86.org/">&xfree86;</ulink> - website.</para> - - <screen> User Confirmation Requested - Would you like to configure your X-server at this time? - - [ Yes ] No</screen> - - <warning> - <para>Het is noodzakelijk om de specificaties van monitor en - videokaart te kennen. Er kan schade aan apparatuur ontstaan - als er verkeerde instellingen worden gemaakt. Als deze - gegevens niet beschikbaar zijn, kies dan &gui.no; en dan kunnen - de instellingen na het verzamelen van de informatie gemaakt - worden met <command>sysinstall</command> - (<command>/stand/sysinstall</command> in &os; versies ouder - dan 5.2) door te kiezen voor - <guimenuitem>Configure</guimenuitem> en vervolgens - <guimenuitem>XFree86</guimenuitem>. Verkeerde instellingen van - de X-server op deze plaats kunnen de machine achterlaten in een - bevroren status. Het wordt vaak geadviseerd de instellingen - van de X-server te maken nadat de installatie is - voltooid.</para> - </warning> - - <para>Als de gegevens van monitor en videokaart voorhanden zijn, - kies dan &gui.yes; en druk op <keycap>Enter</keycap> om verder - te gaan met het instellen van de X-server.</para> - - <figure id="xserver2"> - <title>Menu Instelmethode kiezen</title> - - <mediaobject> - <imageobject> - <imagedata fileref="install/xf86setup" format="PNG"> - </imageobject> - </mediaobject> - </figure> - - <para>Er zijn diverse manieren om de X-server in te stellen. - Kies een methode met de pijltjestoetsen en druk op - <keycap>Enter</keycap>. Lees alle instructies - nauwgezet!</para> - - <para>De methoden <application>xf86cfg</application> en - <application>xf86cfg -textmode</application> kunnen het scherm - zwart maken en hebben enkele seconden nodig om op te - starten.</para> - - <para>Het vervolg laat het gebruik van het hulpprogramma - <application>xf86config</application> zien. De te maken - instellingen hangen af van de hardware in een systeem en wijken - waarschijnlijk af van de keuzes hier:</para> - - <screen> Message - You have configured and been running the mouse daemon. - Choose "/dev/sysmouse" as the mouse port and "SysMouse" or - "MouseSystems" as the mouse protocol in the X configuration utility. - - [ OK ] - - [ Press enter to continue ]</screen> - - <para>Dit geeft aan dat de muisdaemon al eerder is ingesteld en - ontdekt. Druk op <keycap>Enter</keycap> om verder te - gaan.</para> - - <para>Aan het begin toont <application>xf86config</application> - een korte inleiding:</para> - - <screen>This program will create a basic XF86Config file, based on menu selections you -make. - -The XF86Config file usually resides in /usr/X11R6/etc/X11 or /etc/X11. A sample -XF86Config file is supplied with XFree86; it is configured for a standard -VGA card and monitor with 640x480 resolution. This program will ask for a -pathname when it is ready to write the file. - -You can either take the sample XF86Config as a base and edit it for your -configuration, or let this program produce a base XF86Config file for your -configuration and fine-tune it. - -Before continuing with this program, make sure you know what video card -you have, and preferably also the chipset it uses and the amount of video -memory on your video card. SuperProbe may be able to help with this. - -Press enter to continue, or ctrl-c to abort.</screen> - - <para>Druk op <keycap>Enter</keycap> om de muisinstellingen te - maken. Volg de instructies op het scherm en kies <quote>Mouse - Systems</quote> als protocol voor de muis en - <filename>/dev/sysmouse</filename> als muispoort, ook als een - PS/2 muis gebruikt wordt zoals getoond ter illustratie.</para> - - <screen>First specify a mouse protocol type. Choose one from the following list: - - 1. Microsoft compatible (2-button protocol) - 2. Mouse Systems (3-button protocol) & FreeBSD moused protocol - 3. Bus Mouse - 4. PS/2 Mouse - 5. Logitech Mouse (serial, old type, Logitech protocol) - 6. Logitech MouseMan (Microsoft compatible) - 7. MM Series - 8. MM HitTablet - 9. Microsoft IntelliMouse - -If you have a two-button mouse, it is most likely of type 1, and if you have -a three-button mouse, it can probably support both protocol 1 and 2. There are -two main varieties of the latter type: mice with a switch to select the -protocol, and mice that default to 1 and require a button to be held at -boot-time to select protocol 2. Some mice can be convinced to do 2 by sending -a special sequence to the serial port (see the ClearDTR/ClearRTS options). - -Enter a protocol number: 2 - -You have selected a Mouse Systems protocol mouse. If your mouse is normally -in Microsoft-compatible mode, enabling the ClearDTR and ClearRTS options -may cause it to switch to Mouse Systems mode when the server starts. - -Please answer the following question with either 'y' or 'n'. -Do you want to enable ClearDTR and ClearRTS? n - -You have selected a three-button mouse protocol. It is recommended that you -do not enable Emulate3Buttons, unless the third button doesn't work. - -Please answer the following question with either 'y' or 'n'. -Do you want to enable Emulate3Buttons? y - -Now give the full device name that the mouse is connected to, for example -/dev/tty00. Just pressing enter will use the default, /dev/mouse. -On FreeBSD, the default is /dev/sysmouse. - -Mouse device: /dev/sysmouse</screen> - - <para>Het toetsenbord is het volgende onderdeel dat moet worden - ingesteld. Een algemeen 101-toetsen model is getoond ter - illustratie. Als variant mag een willekeurige naam gebruikt - worden of druk gewoon op <keycap>Enter</keycap> om de - standaardwaarden te bevestigen.</para> - - <screen>Please select one of the following keyboard types that is the better -description of your keyboard. If nothing really matches, -choose 1 (Generic 101-key PC) - - 1 Generic 101-key PC - 2 Generic 102-key (Intl) PC - 3 Generic 104-key PC - 4 Generic 105-key (Intl) PC - 5 Dell 101-key PC - 6 Everex STEPnote - 7 Keytronic FlexPro - 8 Microsoft Natural - 9 Northgate OmniKey 101 - 10 Winbook Model XP5 - 11 Japanese 106-key - 12 PC-98xx Series - 13 Brazilian ABNT2 - 14 HP Internet - 15 Logitech iTouch - 16 Logitech Cordless Desktop Pro - 17 Logitech Internet Keyboard - 18 Logitech Internet Navigator Keyboard - 19 Compaq Internet - 20 Microsoft Natural Pro - 21 Genius Comfy KB-16M - 22 IBM Rapid Access - 23 IBM Rapid Access II - 24 Chicony Internet Keyboard - 25 Dell Internet Keyboard - -Enter a number to choose the keyboard. - -1 - - -Please select the layout corresponding to your keyboard - - - 1 U.S. English - 2 U.S. English w/ ISO9995-3 - 3 U.S. English w/ deadkeys - 4 Albanian - 5 Arabic - 6 Armenian - 7 Azerbaidjani - 8 Belarusian - 9 Belgian - 10 Bengali - 11 Brazilian - 12 Bulgarian - 13 Burmese - 14 Canadian - 15 Croatian - 16 Czech - 17 Czech (qwerty) - 18 Danish - -Enter a number to choose the country. -Press enter for the next page - -1 - - -Please enter a variant name for 'us' layout. Or just press enter -for default variant - -us - - -Please answer the following question with either 'y' or 'n'. -Do you want to select additional XKB options (group switcher, -group indicator, etc.)? n</screen> - - <para>Vervolgens wordt de monitor ingesteld. Geef geen waarden - op die verder gaan dan de mogelijkheden van de monitor. Er - kan schade onstaan. Maak bij twijfel deze instellingen pas als - voldoende informatie is verzameld.</para> - - <screen>Now we want to set the specifications of the monitor. The two critical -parameters are the vertical refresh rate, which is the rate at which the -whole screen is refreshed, and most importantly the horizontal sync rate, -which is the rate at which scanlines are displayed. - -The valid range for horizontal sync and vertical sync should be documented -in the manual of your monitor. If in doubt, check the monitor database -/usr/X11R6/lib/X11/doc/Monitors to see if your monitor is there. - -Press enter to continue, or ctrl-c to abort. - - - -You must indicate the horizontal sync range of your monitor. You can either -select one of the predefined ranges below that correspond to industry- -standard monitor types, or give a specific range. - -It is VERY IMPORTANT that you do not specify a monitor type with a horizontal -sync range that is beyond the capabilities of your monitor. If in doubt, -choose a conservative setting. - - hsync in kHz; monitor type with characteristic modes - 1 31.5; Standard VGA, 640x480 @ 60 Hz - 2 31.5 - 35.1; Super VGA, 800x600 @ 56 Hz - 3 31.5, 35.5; 8514 Compatible, 1024x768 @ 87 Hz interlaced (no 800x600) - 4 31.5, 35.15, 35.5; Super VGA, 1024x768 @ 87 Hz interlaced, 800x600 @ 56 Hz - 5 31.5 - 37.9; Extended Super VGA, 800x600 @ 60 Hz, 640x480 @ 72 Hz - 6 31.5 - 48.5; Non-Interlaced SVGA, 1024x768 @ 60 Hz, 800x600 @ 72 Hz - 7 31.5 - 57.0; High Frequency SVGA, 1024x768 @ 70 Hz - 8 31.5 - 64.3; Monitor that can do 1280x1024 @ 60 Hz - 9 31.5 - 79.0; Monitor that can do 1280x1024 @ 74 Hz -10 31.5 - 82.0; Monitor that can do 1280x1024 @ 76 Hz -11 Enter your own horizontal sync range - -Enter your choice (1-11): 6 - -You must indicate the vertical sync range of your monitor. You can either -select one of the predefined ranges below that correspond to industry- -standard monitor types, or give a specific range. For interlaced modes, -the number that counts is the high one (e.g. 87 Hz rather than 43 Hz). - - 1 50-70 - 2 50-90 - 3 50-100 - 4 40-150 - 5 Enter your own vertical sync range - -Enter your choice: 2 - -You must now enter a few identification/description strings, namely an -identifier, a vendor name, and a model name. Just pressing enter will fill -in default names. - -The strings are free-form, spaces are allowed. -Enter an identifier for your monitor definition: Hitachi</screen> - - <para>Nu volgt de keuze van een videokaartstuurprogramma uit een - lijst. Als de kaart uit een systeem in de lijst staat, blijf - dan op <keycap>Enter</keycap> drukken en de lijst herhaalt - zich. Hier wordt slechts een klein deel van de lijst - getoond:</para> - - <screen>Now we must configure video card specific settings. At this point you can -choose to make a selection out of a database of video card definitions. -Because there can be variation in Ramdacs and clock generators even -between cards of the same model, it is not sensible to blindly copy -the settings (e.g. a Device section). For this reason, after you make a -selection, you will still be asked about the components of the card, with -the settings from the chosen database entry presented as a strong hint. - -The database entries include information about the chipset, what driver to -run, the Ramdac and ClockChip, and comments that will be included in the -Device section. However, a lot of definitions only hint about what driver -to run (based on the chipset the card uses) and are untested. - -If you can't find your card in the database, there's nothing to worry about. -You should only choose a database entry that is exactly the same model as -your card; choosing one that looks similar is just a bad idea (e.g. a -GemStone Snail 64 may be as different from a GemStone Snail 64+ in terms of -hardware as can be). - -Do you want to look at the card database? y - - - -288 Matrox Millennium G200 8MB mgag200 -289 Matrox Millennium G200 SD 16MB mgag200 -290 Matrox Millennium G200 SD 4MB mgag200 -291 Matrox Millennium G200 SD 8MB mgag200 -292 Matrox Millennium G400 mgag400 -293 Matrox Millennium II 16MB mga2164w -294 Matrox Millennium II 4MB mga2164w -295 Matrox Millennium II 8MB mga2164w -296 Matrox Mystique mga1064sg -297 Matrox Mystique G200 16MB mgag200 -298 Matrox Mystique G200 4MB mgag200 -299 Matrox Mystique G200 8MB mgag200 -300 Matrox Productiva G100 4MB mgag100 -301 Matrox Productiva G100 8MB mgag100 -302 MediaGX mediagx -303 MediaVision Proaxcel 128 ET6000 -304 Mirage Z-128 ET6000 -305 Miro CRYSTAL VRX Verite 1000 - -Enter a number to choose the corresponding card definition. -Press enter for the next page, q to continue configuration. - -288 - -Your selected card definition: - -Identifier: Matrox Millennium G200 8MB -Chipset: mgag200 -Driver: mga -Do NOT probe clocks or use any Clocks line. - -Press enter to continue, or ctrl-c to abort. - - - -Now you must give information about your video card. This will be used for -the "Device" section of your video card in XF86Config. - -You must indicate how much video memory you have. It is probably a good -idea to use the same approximate amount as that detected by the server you -intend to use. If you encounter problems that are due to the used server -not supporting the amount memory you have (e.g. ATI Mach64 is limited to -1024K with the SVGA server), specify the maximum amount supported by the -server. - -How much video memory do you have on your video card: - - 1 256K - 2 512K - 3 1024K - 4 2048K - 5 4096K - 6 Other - -Enter your choice: 6 - -Amount of video memory in Kbytes: 8192 - -You must now enter a few identification/description strings, namely an -identifier, a vendor name, and a model name. Just pressing enter will fill -in default names (possibly from a card definition). - -Your card definition is Matrox Millennium G200 8MB. - -The strings are free-form, spaces are allowed. -Enter an identifier for your video card definition:</screen> - - <para>Vervolgens moeten de videomodi voor de gewenste - schermresoluties ingesteld worden. Normaliter zijn 640x480, - 800x600 en 1024x768 goede keuzes, maar dat hangt af van de - mogelijkheden van de videokaart, de afmetingen van de monitor - en comfort voor de ogen. Kies bij het instellen van de - kleurdiepte de hoogste waarde die een kaart aankan.</para> - - <screen>For each depth, a list of modes (resolutions) is defined. The default -resolution that the server will start-up with will be the first listed -mode that can be supported by the monitor and card. -Currently it is set to: - -"640x480" "800x600" "1024x768" "1280x1024" for 8-bit -"640x480" "800x600" "1024x768" "1280x1024" for 16-bit -"640x480" "800x600" "1024x768" "1280x1024" for 24-bit - -Modes that cannot be supported due to monitor or clock constraints will -be automatically skipped by the server. - - 1 Change the modes for 8-bit (256 colors) - 2 Change the modes for 16-bit (32K/64K colors) - 3 Change the modes for 24-bit (24-bit color) - 4 The modes are OK, continue. - -Enter your choice: 2 - -Select modes from the following list: - - 1 "640x400" - 2 "640x480" - 3 "800x600" - 4 "1024x768" - 5 "1280x1024" - 6 "320x200" - 7 "320x240" - 8 "400x300" - 9 "1152x864" - a "1600x1200" - b "1800x1400" - c "512x384" - -Please type the digits corresponding to the modes that you want to select. -For example, 432 selects "1024x768" "800x600" "640x480", with a -default mode of 1024x768. - -Which modes? 432 - -You can have a virtual screen (desktop), which is screen area that is larger -than the physical screen and which is panned by moving the mouse to the edge -of the screen. If you don't want virtual desktop at a certain resolution, -you cannot have modes listed that are larger. Each color depth can have a -differently-sized virtual screen - -Please answer the following question with either 'y' or 'n'. -Do you want a virtual screen that is larger than the physical screen? n - - - -For each depth, a list of modes (resolutions) is defined. The default -resolution that the server will start-up with will be the first listed -mode that can be supported by the monitor and card. -Currently it is set to: - -"640x480" "800x600" "1024x768" "1280x1024" for 8-bit -"1024x768" "800x600" "640x480" for 16-bit -"640x480" "800x600" "1024x768" "1280x1024" for 24-bit - -Modes that cannot be supported due to monitor or clock constraints will -be automatically skipped by the server. - - 1 Change the modes for 8-bit (256 colors) - 2 Change the modes for 16-bit (32K/64K colors) - 3 Change the modes for 24-bit (24-bit color) - 4 The modes are OK, continue. - -Enter your choice: 4 - - - -Please specify which color depth you want to use by default: - - 1 1 bit (monochrome) - 2 4 bits (16 colors) - 3 8 bits (256 colors) - 4 16 bits (65536 colors) - 5 24 bits (16 million colors) - -Enter a number to choose the default depth. - -4</screen> - - <para>Tenslotte moeten de instellingen bewaard worden. Geef - <filename>/etc/X11/XF86Config</filename> op als plaats om de - instellingen te bewaren.</para> - - <screen>I am going to write the XF86Config file now. Make sure you don't accidently -overwrite a previously configured one. - -Shall I write it to /etc/X11/XF86Config? y</screen> - - <para>Als de instellingen niet juist zijn, kan het nogmaals - geprobeerd worden door &gui.yes; te kiezen als het volgende - bericht verschijnt:</para> - - <screen> User Confirmation Requested -The XFree86 configuration process seems to have -failed. Would you like to try again? - - [ Yes ] No</screen> - - <para>Selecteer bij moeilijkheden om - <application>&xfree86;</application> in te stellen &gui.no;, - druk op <keycap>Enter</keycap> en ga verder met het - installatieproces. Na de installatie kunnen als root de - hulpprogramma's <command>xf86cfg -textmode</command> en - <command>xf86config</command> gebruikt worden om - commandoregelgestuurd instellingen te maken. Er is nog een - methode om <application>&xfree86;</application> in te stellen. - Deze staat beschreven in <xref linkend="x11">. Als de keuze is - op dit moment <application>&xfree86;</application> niet in te - stellen, dan is de volgende optie in het menu de - <link linkend="packages">pakketselectie</link>.</para> - - <para>De standaardinstelling om de X-server te beëindigen is - de toetscombinatie <keycombo - action='simul'> <keycap>Ctrl</keycap><keycap>Alt</keycap><keycap>Backspace</keycap></keycombo>. - Deze kan ook gebruikt worden om schade aan de apparatuur te - voorkomen als er iets mis is met de server.</para> - - <para>De standaardinstelling om van videomodus te wisselen - terwijl de X-server draait is <keycombo - action='simul'><keycap>Ctrl</keycap><keycap>Alt</keycap><keycap>+</keycap></keycombo> - en <keycombo - action='simul'><keycap>Ctrl</keycap><keycap>Alt</keycap><keycap>-</keycap></keycombo>.</para> - - <para>Als <application>&xfree86;</application> draait kan het - scherm worden aangepast in hoogte, breedte en plaats op de - monitor met <application>xvidtune</application>.</para> - - <para>Er wordt in waarschuwingen gemeld dat foutieve instellingen - hardware kunnen beschadigen. Neem deze in acht. In geval van - twijfel: niet doen! Gebruik in plaats daarvan de instellingen - van de monitor zelf om de weergave van X aan te passen. De - weergave kan veranderen als wordt teruggeschakeld naar - tekstmodus, maar dat is nog altijd beter dan de hardware - beschadigen.</para> - - <para>Lees de handleiding voor &man.xvidtune.1; alvorens - wijzigingen te maken.</para> - - <para>Na het succesvol instellen van - <application>&xfree86;</application> wordt de standaard - bureaubladomgeving gekozen.</para> - </sect2> - - <sect2 id="default-desktop"> - <title>Standaard X bureaubladomgeving kiezen</title> - - <note> - <para>Vanaf &os; 5.3-RELEASE is het instellen van - X-server uit <application>sysinstall</application> verwijderd. - Het installeren en instellen van X-server dient na de - installatie van &os; plaats te vinden. Meer informatie over - de installatie en het instellen van een X-server is te vinden - in <xref linkend="x11">. Dit onderdeel kan overgeslagen - worden als &os; versie 5.3-RELEASE of hoger wordt - geïnstalleerd.</para> - </note> - - <para>Er is een verscheidenheid aan window managers beschikbaar. - Ze variëren van erg eenvoudige omgevingen tot volledige - bureaubladomgevingen met een grote hoeveelheid software. - Sommige hebben weinig schijfruimte en geheugen nodig, terwijl - andere met meer mogelijkheden veel meer nodig hebben. De beste - manier om uit te zoeken welke het beste is, is het uitproberen - van een paar verschillende window managers. Ze zijn - beschikbaar in de Portscollectie of als pakketten en kunnen na - de installatie worden toegevoegd.</para> - - <para>Er kan één van de populaire - bureaubladomgevingen geïnstalleerd als standaard - bureaublad. Hierdoor kan direct na de installatie begonnen - worden met productief zijn.</para> - - <figure id="x-desktop"> - <title>Standaard bureaublad kiezen</title> - - <mediaobject> - <imageobject> - <imagedata fileref="install/desktop" format="PNG"> - </imageobject> - </mediaobject> - </figure> - - <para>Kies een bureaublad met de pijltjestoetsen en druk op - <keycap>Enter</keycap>. De installatie van het geselecteerde - bureaublad start.</para> - </sect2> - <sect2 id="packages"> <title>Pakketten installeren</title> @@ -4175,9 +3404,8 @@ failed. Would you like to try again? <para>De installatie van één pakket wordt als voorbeeld getoond. Er kunnen nog meer pakketten geïnstalleerd worden als dat wenselijk is. Na de - installatie kan <command>sysinstall</command> - (<command>/stand/sysinstall</command> in &os; versies ouder dan - 5.2) gebruikt worden om extra pakketten te installeren.</para> + installatie kan <command>sysinstall</command> gebruikt worden om + extra pakketten te installeren.</para> <screen> User Confirmation Requested The FreeBSD package collection is a collection of hundreds of @@ -4199,7 +3427,7 @@ failed. Would you like to try again? </mediaobject> </figure> - <para>Alle pakketten die aanwezig zijn op het huidige + <para>Alleen pakketten die aanwezig zijn op het huidige installatiemedium zijn beschikbaar voor installatie op dat moment.</para> @@ -4281,7 +3509,7 @@ failed. Would you like to try again? <sect2 id="addusers"> <title>Gebruikers en groepen toevoegen</title> - <para>Er moet minstens één gebruiker toevoegd + <para>Er moet minstens één gebruiker toegevoegd worden tijdens de installatie, zodat het systeem gebruikt kan worden zonder als <username>root</username> aan te hoeven melden. De rootpartitie is in het algemeen klein en het @@ -4450,7 +3678,7 @@ failed. Would you like to try again? [ OK ] - [ Press enter to continue ]</screen> + [ Press enter or space ]</screen> <para>Druk op <keycap>Enter</keycap> om het <username>root</username> wachtwoord in te stellen.</para> @@ -4463,7 +3691,7 @@ failed. Would you like to try again? getoond.</para> <screen>Changing local password for root. -New password : +New password: Retype new password :</screen> <para>De installatie gaat verder als het wachtwoord succesvol is @@ -4475,9 +3703,7 @@ Retype new password :</screen> <para>Als het nodig is om extra netwerkapparaten toe te voegen of andere instellingen te maken, dan kan dat nu of later met - <command>sysinstall</command> - (<command>/stand/sysinstall</command> in &os; versies ouder dan - 5.2).</para> + <command>sysinstall</command>.</para> <screen> User Confirmation Requested Visit the general configuration menu for a chance to set any last @@ -4505,7 +3731,7 @@ Retype new password :</screen> <screen> User Confirmation Requested Are you sure you wish to exit? The system will reboot (be sure to - remove any floppies from the drives). + remove any floppies/CDs/DVDs from the drives). [ Yes ] No</screen> @@ -4515,14 +3741,290 @@ Retype new password :</screen> vrijgegeven en de CD kan dan (snel) verwijderd worden.</para> <para>Het systeem start op, dus let op eventuele foutberichten - die getoond worden.</para> + die getoond worden, zie <xref linkend="freebsdboot"> voor meer + details.</para> + </sect2> + + <sect2 id="network-services"> + <sect2info> + <authorgroup> + <author> + <firstname>Tom</firstname> + <surname>Rhodes</surname> + <contrib>Geschreven door </contrib> + </author> + </authorgroup> + </sect2info> + + <title>Extra netwerkdiensten instellen</title> + + <para>Het instellen van netwerkdiensten kan afschrikwekkend zijn + voor nieuwe gebruikers zonder (voldoende) voorkennis op dit + gebied. Netwerken, inclusief Internet, is van levensbelang + voor alle moderne besturingssystemen, inclusief &os;. Als + gevolg daarvan is het handig enig begrip te hebben van de + uitgebreide netwerkmogelijkheden van &os;. Door dit tijdens de + installatie te doen hebben gebruikers in elk geval enige + kennis van de diverse netwerkdiensten die hen ter beschikking + staan.</para> + + <para>Netwerkdiensten zijn programma's die invoer accepteren + vanaf het netwerk. Al het mogelijke is gedaan om er voor te + zorgen dat deze programma's niets <quote>schadelijks</quote> + doen. Helaas zijn programmeurs niet perfect en in de loop van + de tijd zijn er fouten gevonden in netwerkdiensten die door + aanvallers zijn uitgebuit om slechte dingen te doen. Het is + belangrijk alleen netwerkdiensten aan te zetten die nodig zijn. + Bij twijfel kan een netwerkdienst het beste niet ingeschakeld + worden totdat duidelijk is dat de dienst wél nodig is. + Diensten kunnen later alsnog ingeschakeld worden door + <application>sysinstall</application> nog een keer te draaien + of door middel van de mogelijkheden van het bestand + <filename>/etc/rc.conf</filename>.</para> + + <para>Het kiezen van de optie <guimenu>Networking</guimenu> toont + het volgende menu:</para> + + <figure id="network-configuration"> + <title>Netwerkinstellingen - bovenste opties</title> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="install/net-config-menu1" format="PNG"> + </imageobject> + </mediaobject> + </figure> + + <para>De eerste optie, <guimenuitem>Interfaces</guimenuitem>, is + al behandeld in <xref linkend="inst-network-dev">, dus die + wordt overgeslagen.</para> + + <para>Kies <guimenuitem>AMD</guimenuitem> voor het toevoegen van + ondersteuning voor het <acronym>BSD</acronym> hulpprogramma + voor automatisch mounten. Dit wordt meestal gebruikt in + combinatie met het <acronym>NFS</acronym> protocol (zie + verderop) voor het automatisch mounten van externe + bestandssystemen. Hier zijn geen speciale instellingen + nodig.</para> + + <para>De volgende optie is <guimenuitem>AMD Flags</guimenuitem>. + Als deze optie wordt selecteert komt er een pop-up menu waarin + de specifieke <acronym>AMD</acronym> vlaggen kunnen worden + ingesteld. Het menu bevat al een lijst standaardopties:</para> + + <screen>-a /.amd_mnt -l syslog /host /etc/amd.map /net /etc/amd.map</screen> + + <para>De optie <option>-a</option> bepaalt de standaard + mountlocatie die is hier ingesteld op + <filename>/.amd_mnt</filename>. De optie <option>-l</option> + bepaalt het standaardbestand voor <filename>log</filename>, + maar als <literal>syslogd</literal> wordt gebruikt, dan worden + alle acties naar de systeemlogdaemon gestuurd. De map + <filename class="directory">/host</filename> wordt gebruikt om + een geëxporteerd bestandssysteem van een externe host te + mounten, terwijl de map <filename + class="directory">/net</filename> wordt gebruikt om een + geëxporteerd bestandssysteem van een + <acronym>IP</acronym>-adres te mounten. Het bestand + <filename>/etc/amd.map</filename> bepaalt de standaardopties + voor <acronym>AMD</acronym> exports.</para> + + <indexterm> + <primary>FTP</primary> + + <secondary>anoniem</secondary> + </indexterm> + + <para>De optie <guimenuitem>Anon FTP</guimenuitem> staat anonieme + <acronym>FTP</acronym> verbindingen toe. Kies deze optie om + van een machine een anonieme <acronym>FTP</acronym> server te + maken. Hierbij zijn de beveiligingsimplicaties van belang. Er + wordt een volgend menu getoond om de beveiligingsrisico's en + verdere instellingen te verklaren.</para> + + <para>Het instellingenmenu <guimenuitem>Gateway</guimenuitem> + maakt van de machine een gateway, zoals eerder beschreven. + Hier kan de optie <guimenuitem>Gateway</guimenuitem> ook + gebruikt worden om de optie uit te zetten als die eerder in de + installatie per ongeluk is aangezet.</para> + + <para>De optie <guimenuitem>Inetd</guimenuitem> kan gebruikt + worden om de &man.inetd.8; daemon in te stellen of helemaal + uit te schakelen, zoals boven beschreven.</para> + + <para>De optie <guimenuitem>Mail</guimenuitem> kan gebruikt + worden om de standaard <acronym>MTA</acronym> (Mail Transfer + Agent) van het systeem in te stellen. Hiervoor wordt het + volgende menu gebruikt:</para> + + <figure id="mta-selection"> + <title>Standaard MTA kiezen</title> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="install/mta-main" format="PNG"> + </imageobject> + </mediaobject> + </figure> + + <para>Hier kan gekozen worden welke <acronym>MTA</acronym> moet + worden geïnstalleerd en gebruikt. Een + <acronym>MTA</acronym> is niets meer dan een mailserver die + mail aflevert bij gebruikers op het systeem of op + Internet.</para> + + <para>Het kiezen van <guimenuitem>Sendmail</guimenuitem> + installeert de populaire server + <application>sendmail</application>, die de standaard is voor + &os;. De optie <guimenuitem>Sendmail local</guimenuitem> maakt + van <application>sendmail</application> de standaard + <acronym>MTA</acronym>, maar zet de mogelijkheid om mail te + ontvangen vanaf het Internet uit. De andere opties, + <guimenuitem>Postfix</guimenuitem> en + <guimenuitem>Exim</guimenuitem> werken net zo als + <guimenuitem>Sendmail</guimenuitem>. Allebei leveren ze mail + af. Sommige gebruikers geven de voorkeur aan deze + alternatieven boven de <application>sendmail</application> + <acronym>MTA</acronym>.</para> + + <para>Na het kiezen van een <acronym>MTA</acronym> of de keuze + geen <acronym>MTA</acronym> te installeren, verschijnt het menu + netwerkinstellingen met als volgende optie + <guimenuitem>NFS client</guimenuitem>.</para> + + <para>De optie <guimenuitem>NFS client</guimenuitem> stelt het + systeem in om te communiceren met een server via + <acronym>NFS</acronym>. Een <acronym>NFS</acronym> server + stelt bestandssystemen beschikbaar aan andere machines via het + <acronym>NFS</acronym> protocol. Als de te installeren machine + een op zichzelf staande machine is, dan kan deze optie + uitgeschakeld blijven. Het kan zijn dat het systeem later meer + instellingen nodig heeft. In <xref linkend="network-nfs"> + staat meer informatie over client- en + serverinstellingen.</para> + + <para>De volgende optie is <guimenuitem>NFS server</guimenuitem>, + die het mogelijk maakt een systeem in te stellen als + <acronym>NFS</acronym> server. Deze optie voegt de nodige + informatie toe om de dienst <acronym>RPC</acronym>, + <quote>remote procedure call</quote>, op te starten. + <acronym>RPC</acronym> wordt gebruikt om de verbindingen tussen + hosts en programma's te coördineren.</para> + + <para>Daarna volgt de optie <guimenuitem>Ntpdate</guimenuitem> + die de tijdsynchronisatie afhandelt. Als deze wordt + geselecteerd verschijnt het volgende menu:</para> + + <figure id="Ntpdate-config"> + <title>Ntpdate instellingen</title> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="install/ntp-config" format="PNG"> + </imageobject> + </mediaobject> + </figure> + + <para>Kies uit dit menu de server die het dichtst bij het te + installeren systeem staat. Door het kiezen van een server in + de buurt is de synchronisatie preciezer omdat een verder + gelegen server meer vertraging in de verbinding kan + hebben.</para> + + <para>De volgende optie is de <acronym>PCNFSD</acronym> selectie. + Deze optie installeert het pakket <filename + role="package">net/pcnfsd</filename> uit de Portscollectie. + Dat is een handig hulpprogramma dat het mogelijk maakt om aan + te melden bij <acronym>NFS</acronym> met systemen die zelf geen + aanmeldsysteem hebben, zoals het besturingssysteem &ms-dos; van + µsoft;.</para> + + <para>Door naar beneden te scrollen in het hoofdmenu worden de + onderstaande opties zichtbaar:</para> + + <figure id="Network-configuration-cont"> + <title>Netwerkinstellingen - onderste opties</title> + + <mediaobject> + <imageobject> + <imagedata fileref="install/net-config-menu2" format="PNG"> + </imageobject> + </mediaobject> + </figure> + + <para>De hulpprogramma's &man.rpcbind.8;, &man.rpc.statd.8; en + &man.rpc.lockd.8; worden allemaal gebruikt voor <quote>Remote + Procedure Calls</quote> (<acronym>RPC</acronym>). Het + hulpprogramma <command>rpcbind</command> beheert de + communicatie tussen <acronym>NFS</acronym> servers en clients + en is noodzakelijk om <acronym>NFS</acronym> servers correct te + laten werken. De daemon <application>rpc.statd</application> + communiceert met de daemon <application>rpc.statd</application> + op andere machines om statusinformatie te leveren. De + gerapporteerde status wordt gewoonlijk bijgehouden in het + bestand <filename>/var/db/statd.status</filename>. De volgende + optie in de lijst is <guimenuitem>rpc.lockd</guimenuitem> die, + mits geselecteerd, bestandslockdiensten mogelijk maakt. Dit + wordt meestal gebruikt door + <application>rpc.statd</application> om bij te houden welke + hosts vragen om bestanden te locken en hoe vaak ze dat doen. + Hoewel deze laatste twee opties fantastisch zijn om fouten om + te sporen, zijn ze niet noodzakelijk voor + <acronym>NFS</acronym> servers en clients om correct te + werken.</para> + + <para>De dan volgende optie in de lijst is + <guimenuitem>Routed</guimenuitem>, een routeringsdaemon. Het + hulpprogramma &man.routed.8; beheert netwerkrouteringstabellen, + ontdekt <quote>multicast</quote> routers en stelt op verzoek + kopieën van de routeringstabellen ter beschikking aan + fysiek verbonden apparaten. Dit wordt vooral gebruikt door + machines die dienst doen als gateway voor het lokale netwerk. + Na het selecteren van deze optie verschijnt een menu waarin + naar de standaardlocatie van het hulpprogramma wordt gevraagd. + De standaardlocatie is al gedefiniëerd en kan met + <keycap>Enter</keycap> worden geactiveerd. Dan komt er een + ander menu dat vraagt om de opties die doorgegeven moeten + worden aan <application>routed</application> op te geven. De + standaard is <option>-q</option> en die staat al op het + scherm.</para> + + <para>Dan volgt de optie <guimenuitem>Rwhod</guimenuitem> die, + als geselecteerd, de daemon &man.rwhod.8; inschakelt bij het + opstarten. Het hulpprogramma <command>rwhod</command> zendt + periodiek systeemberichten uit over het netwerk of verzamelt + die in de modus <quote>consumer</quote>. Meer informatie staat + in de hulppagina's &man.ruptime.1; en &man.rwho.1;.</para> + + <para>De één na laatste optie in de lijst is de + daemon &man.sshd.8;. Dat is de <quote>secure shell + server</quote> van <application>OpenSSH</application> en deze + wordt sterk aangeraden boven de standaardservers + <application>telnet</application> en <acronym>FTP</acronym>. + De server <application>sshd</application> wordt gebruikt om een + veilige verbinding op te zetten van de ene computer naar de + andere door een versleutelde verbinding te gebruiken.</para> + + <para>Tenslotte is er de optie + <guimenuitem>TCP Extensions</guimenuitem>. Dit schakelt + <acronym>TCP</acronym> uitbreidingen in zoals gedefiniëerd + in <acronym>RFC</acronym> 1323 en + <acronym>RFC</acronym> 1644. Hoewel dit op veel machines + de verbindingen kan versnellen, kan het ook de oorzaak zijn van + het wegvallen van sommige verbindingen. Het wordt niet + aangeraden voor servers, maar voor alleenstaande machines kan + het voordelig zijn.</para> + + <para>Nu de netwerkmogelijkheden zijn ingesteld kan het menu via + <guimenuitem>Exit</guimenuitem> verlaten worden en doorgegaan + worden met het instellen in de volgende sectie.</para> </sect2> <sect2 id="freebsdboot"> <title>&os; opstarten</title> <sect3 id="freebsdboot-i386"> - <title>&os; opstarten op &i386;</title> + <title>&os/&arch.i386; opstarten</title> <para>Als alles goed is gegaan komen er berichten over het scherm rollen en komt dit uit bij de aanmeldprompt. De inhoud van de @@ -4543,7 +4045,7 @@ Retype new password :</screen> <username>root</username>, behalve als het noodzakelijk is.</para> - <para>Gebruikelijke opstartberichten (versieinformatie + <para>Gebruikelijke opstartberichten (versie-informatie verwijderd):</para> <screen>Copyright (c) 1992-2002 The FreeBSD Project. @@ -4685,7 +4187,7 @@ Password:</screen> </sect3> <sect3> - <title>&os; opstarten op Alpha</title> + <title>&os/&arch.alpha; opstarten</title> <indexterm><primary>Alpha</primary></indexterm> @@ -4739,34 +4241,6 @@ Please press any key to reboot.</screen> </sect2> </sect1> - <sect1 id="install-supported-hardware"> - <title>Ondersteunde hardware</title> - - <indexterm><primary>hardware</primary></indexterm> - - <para>&os; draait momenteel op een grote hoeveelheid ISA, VLB, EISA - en PCI bus-gebaseerde PC's met Intel, AMD, Cyrix of NexGen - <quote>x86</quote> processoren en ook op een aantal machines - gebaseerd op de Compaq Alpha processor. Ondersteuning voor - algemene IDE of ESDI schijfopstellingen, diverse SCSI - controllers, PCMCIA kaarten, USB apparaten en netwerk- en - serieële-kaarten is ook aanwezig. &os; ondersteunt ook - de microchannel (MCA) bus van IBM.</para> - - <para>Een lijst van ondersteunde hardware wordt meegeleverd met - elke &os; versie in de &os; Hardware Notes. Dit document kan - normaliter gevonden worden in een bestand genaamd - <filename>HARDWARE.TXT</filename>, in de hoofdmap van een cd-rom - of FTP distributie of in het documentatiemenu van - <application>sysinstall</application>. Dit document geeft voor - een bepaalde architectuur een opsomming van de hardware waarvan - bekend is dat ze ondersteund wordt door elke versie van &os;. - Kopieën van de ondersteunde hardwarelijst voor de diverse - versies en architecturen kunnen ook gevonden worden op de pagina - <ulink url="http://www.FreeBSD.org/releases/index.html">Release - Information</ulink> van de &os; website.</para> - </sect1> - <sect1 id="install-trouble"> <title>Problemen oplossen</title> @@ -4780,26 +4254,27 @@ Please press any key to reboot.</screen> installatieproblemen, zoals veel voorkomende problemen die gebruikers hebben gerapporteerd. Er is ook een aantal vragen en antwoorden voor mensen die een systeem willen hebben met zowel - &os; als &ms-dos; (dual-boot).</para> + &os; als &ms-dos; of &windows; (dual-boot).</para> <sect2> <title>Wat als er iets misgaat?</title> <para>Door de beperkingen van de PC-architectuur is het onmogelijk om 100% betrouwbaar een hardware-onderzoek te doen, - maar er zijn een paar dingen die wel gedaan kunnen - worden.</para> + maar er zijn een paar dingen die wel gedaan kunnen worden in + geval van storingen.</para> - <para>Controleer het Hardware Notes document voor de versie van - &os; om er zeker van te zijn dat de hardware ondersteund - wordt.</para> + <para>Controleer het <ulink + url="http://www.FreeBSD.org/releases/index.html">Hardware + Notes</ulink> document voor uw versie van &os; om er zeker van + te zijn dat de hardware ondersteund wordt.</para> <para>Als de hardware wordt ondersteund, maar het systeem loopt - nog steeds vast of heeft andere problemen, herstart dan de - computer en als de visuele kernelinstellingoptie wordt getoond, - kies die dan. Dit maakt het mogelijk om door de hardware te - gaan en informatie over die hardware aan het systeem te geven. - De kernel op de opstartschijven gaat er vanuit dat de hardware + nog steeds vast of heeft andere problemen, dient u een <link + linkend="kernelconfig">eigen kernel</link> te bouwen. Dit maakt + het mogelijk om ondersteuning voor apparaten toe te voegen de + niet in de <filename>GENERIC</filename> kernel zitten. De + kernel op de opstartschijven gaat er vanuit dat de hardware ingesteld is op de fabrieksinstellingen wat betreft IRQ's, IO adressen en DMA kanalen. Als de hardware anders is ingesteld, dan moet waarschijnlijk de instellingeneditor gebruikt worden @@ -4827,89 +4302,6 @@ Please press any key to reboot.</screen> beschadiging van de <acronym>BIOS</acronym> chip kan veroorzaken.</para> </note> - - <warning> - <para>Schakel geen stuurprogramma's uit die nodig zijn tijdens - de installatie, zoals het scherm - (<devicename>sc0</devicename>). Als de installatie vastloopt - of op mysterieuze wijze misgaat na het verlaten van de - instellingeneditor, dan is waarschijnlijk iets verwijderd of - veranderd dat beter niet verwijderd of veranderd had kunnen - worden. Herstart en probeer het opnieuw.</para> - </warning> - - <para>De instellingenmodus geeft gelegenheid om:</para> - - <itemizedlist> - <listitem> - <para>Een lijst te maken van de stuurprogramma's die - geïnstalleerd zijn in de kernel;</para> - </listitem> - - <listitem> - <para>Stuurprogramma's van hardware die niet aanwezig is in - een systeem uit te schakelen;</para> - </listitem> - - <listitem> - <para>IRQ's, DRQ's en IO-poort adressen die door een - stuurprogramma worden gebruikt te veranderen.</para> - </listitem> - </itemizedlist> - - <para>Na het aanpassen van de kernel aan de - hardware-instellingen, kan <command>Q</command> ingegeven - worden om op te starten met de nieuwe instellingen. Als de - installatie klaar is, worden de in de instellingenmodus - gemaakte wijzigingen opgeslagen, zodat ze niet bij iedere start - opnieuw ingesteld hoeven worden. Het is desalniettemin - waarschijnlijk dat op een gegeven moment een <link - linkend="kernelconfig">aangepaste kernel</link> wenselijk - is.</para> - </sect2> - - <sect2> - <title>Omgang met bestaande &ms-dos;-partities</title> - - <indexterm><primary>DOS</primary></indexterm> - - <para>Veel gebruikers willen &os; installeren op een - <acronym>PC</acronym> waarop reeds µsoft; gebaseerde - besturingssystemen zijn geïnstalleerd. Voor die gevallen - heeft &os; een hulpprogramma genaamd - <application>FIPS</application>. Dit hulpprogramma staat in de - map <filename>tools</filename> op de installatie cd-rom of kan - gedownload worden van één van de vele <link - linkend="mirrors">&os; mirrors</link>.</para> - - <para>Met het hulpprogramma <application>FIPS</application> kan - een bestaande &ms-dos;-partitie gedeeld worden in twee stukken, - waarbij de oorspronkelijke partitie in stand blijft, zodat op - het het tweede, vrije deel geïnstalleerd kan worden. - Eerst moet de &ms-dos;-partitie gedefragmenteerd worden met het - &windows; hulpprogramma - <application>Disk Defragmenter</application> (open de - verkenner, klik met de rechter muisknop op de harde schijf en - selecteer het defragmenteren van de harde schijf) of gebruik - <application>Norton Disk Tools</application>. Daarna kan - <application>FIPS</application> gedraaid worden. Dit vraagt de - benodigde informatie en de instructies op het scherm kunnen - verder opgevolgd worden. Daarna kan het systeem opnieuw - gestart worden om &os; te installeren op het nieuwe vrije - deel. In het menu <guimenuitem>Distributions</guimenuitem> - kan een schatting gemaakt worden voor de benodigde vrije ruimte - voor de het type installatie dat gewenst is.</para> - - <para>Er is ook een handig product van PowerQuest (<ulink - url="http://www.powerquest.com/">http://www.powerquest.com</ulink>), - <application>&partitionmagic;</application>. Deze applicatie - heeft veel meer functionaliteit dan - <application>FIPS</application> en wordt sterk aangeraden als - het plan is om vaak besturingssystemen toe te voegen en te - verwijderen. Het kost geld, dus als het de bedoeling is om - &os; te installeren en geïnstalleerd te houden, dan is - <application>FIPS</application> waarschijnlijk goed - genoeg.</para> </sect2> <sect2> @@ -4918,7 +4310,7 @@ Please press any key to reboot.</screen> <para>&os; ondersteunt geen bestandssystemen die gecomprimeerd zijn met het programma <application>Double Space™</application>. Daarom moet het bestandssysteem - eerst gedecomprimeerd worden voordat &os; de data kan + eerst gedecomprimeerd worden voordat &os; de gegevens kan benaderen. Dit kan met de <application>Compression Agent</application>, te vinden in het menu <guimenuitem>Start</guimenuitem>> @@ -4926,12 +4318,31 @@ Please press any key to reboot.</screen> <guimenuitem>Bureau-accessoires</guimenuitem> > <guimenuitem>Systeemwerkset</guimenuitem>.</para> - <para>&os; kan &ms-dos; gebaseerde bestandssystemen ondersteunen. - Daarvoor dient &man.mount.msdosfs.8; gebruikt te worden - met de noodzakeijke parameters. Het normale gebruik van dit - hulpprogramma is:</para> + <para>&os; kan &ms-dos; gebaseerde bestandssystemen (soms FAT + bestandssystemen genoemd) ondersteunen. Het commando + &man.mount.msdosfs.8; plaatst zulke bestandssystemen in de + bestaande maphierarchie, waardoor de inhoud van het + bestandssysteem benaderd kan worden. Het programma + &man.mount.msdosfs.8; wordt normaliter niet direct gebruikt; in + plaats hiervan wordt het aangeroepen door een regel in + <filename>/etc/fstab</filename> of door een aanroep van het + gereedschap &man.mount.8; met de juiste parameters.</para> + + <para>Een typische regel in <filename>/etc/fstab</filename> is: + </para> - <screen>&prompt.root; <userinput>mount_msdosfs /dev/ad0s1 /mnt</userinput></screen> + <programlisting>/dev/ad0sN /dos msdosfs rw 0 0</programlisting> + + <note> + <para>De map <filename>/dos</filename> moet reeds bestaan om dit + te laten werken. Zie &man.fstab.5; voor details over het + formaat van <filename>/etc/fstab</filename>.</para> + </note> + + <para>Een typische aanroep naar &man.mount.8; voor een &ms-dos; + bestandssysteem ziet er uit als:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>mount -t msdosfs /dev/ad0s1 /mnt</userinput></screen> <para>In dit voorbeeld staat het &ms-dos; bestandssysteem op de eerste partitie van de primaire harde schijf. Iedere situatie @@ -4941,15 +4352,13 @@ Please press any key to reboot.</screen> het partitieschema.</para> <note> - <para>Extended &ms-dos; bestandssystemen worden meestal - opgeslagen na de &os;-partities. Met andere woorden: het - <literal>slice</literal>nummer kan hoger zijn dan die voor - &os; wordt gebruikt. Bijvoorbeeld: de eerste - &ms-dos;-partitie kan zijn <filename>/dev/ad0s1</filename>, - de &os;-partitie kan zijn <filename>/dev/ad0s2</filename> en - de extended &ms-dos;-partitie kan staan op - <filename>/dev/ad0s3</filename>. Voor sommigen kan dit in - het begin verwarrend zijn.</para> + <para>&os; kan schijfstukken (dat zijn &ms-dos; partities) + anders nummeren dan andere besturingssystemen. In het + bijzonder krijgen extended &ms-dos; partities gewoonlijk + hogere schijfstuknummers dan primaire &ms-dos; partities. Het + gereedschap &man.fdisk.8; kan helpen te bepalen welke + schijfstukken bij &os; en welke bij andere besturingssystemen + horen.</para> </note> <para>NTFS-partities kunnen op soortgelijke manier aangekoppeld @@ -4957,51 +4366,184 @@ Please press any key to reboot.</screen> </sect2> <sect2> - <title>Vragen en antwoorden voor Alpha gebruikers</title> - - <indexterm><primary>Alpha</primary></indexterm> - - <para>In dit onderdeel wordt antwoord gegeven op gebruikelijke - vragen bij het installeren van &os; op Alpha systemen.</para> + <title>Vragen en antwoorden bij het oplossen van problemen</title> <qandaset> <qandaentry> <question> - <para>Is opstarten van de ARC of Alpha BIOS Console - mogelijk?</para> + <para>Mijn systeem hangt bij het opsporen van hardware + tijdens het opstarten, of het gedraagt zich vreemd tijdens + het installeren, of de floppydrive wordt niet onderzocht. + </para> </question> - <indexterm><primary>ARC</primary></indexterm> + <answer> + <para>&os; maakt veelvuldig gebruik van de ACPI-diensten van + het systeem op de i386, amd64 en ia64 platformen bij het + helpen van de systeemconfiguratie als het tijdens het + opstarten is gedetecteerd. Helaas bestaan er nog enkele + bugs in zowel het ACPI-stuurprogramma als in sommige + systeemmoederborden en BIOSsen. ACPI kan worden + uitgeschakeld door de hint + <literal>hint.acpi.0.disabled</literal> in te stellen in + de derde-fase-bootloader:</para> + + <screen><userinput>set hint.acpi.0.disabled="1"</userinput></screen> + + <para>Dit wordt telkens wanneer het systeem opnieuw wordt + opgestart teruggezet, dus is het nodig om + <literal>hint.acpi.0.disabled="1"</literal> aan het + bestand <filename>/boot/loader.conf</filename> toe te + voegen. Meer informatie over de bootloader kan worden + gevonden in <xref linkend="boot-synopsis">.</para> + </answer> + </qandaentry> - <indexterm><primary>Alpha BIOS</primary></indexterm> + <qandaentry> + <question> + <para>Ik ga naar opstarten van harde schijf voor de eerste + keer na het installeren van &os;, de kernel laadt en + onderzoekt mijn hardware, maar stopt met berichten zoals + deze:</para> + + <screen>changing root device to ad1s1a panic: cannot mount root</screen> - <indexterm><primary>SRM</primary></indexterm> + <para>Wat is er verkeerd? Wat kan ik doen?</para> + + <para>Wat is dit + <literal>bios_drive:interface(unit,partition)kernel_name</literal> + dat wordt weergegeven met de opstarthulp?</para> + </question> <answer> - <para>Nee. &os; kan, net als Compaq Tru64 en VMS, alleen - opstarten vanaf de SRM console.</para> + <para>Er is een langdurig probleem in het geval dat de + opstartschijf niet de eerste schijf in het systeem is. + Het BIOS gebruikt een ander nummeringsschema dan &os;, en + uitzoeken welke nummers met welke overeenkomen is lastig + goed te krijgen.</para> + + <para>In het geval dat de opstartschijf niet de eerste + schijf in het systeem is, kan &os; wel wat hulp gebruiken + om het te vinden. Er zijn hier twee bekende situaties, en + in beide gevallen dient u &os; te vertellen waar het + root-bestandssysteem zich bevindt. U kunt dit doen door + het BIOS schijfnummer te specificeren, het soort schijf en + het &os; schijfnummer voor die soort.</para> + + <para>De eerste situatie is wanneer u twee IDE-schijven + heeft, elk geconfigureerd als de meester op hun + respectievelijke IDE-bus, en u &os; wilt opstarten vanaf + de tweede schijf. Het BIOS ziet dit als schijf 0 en + schijf 1, terwijl &os; ze als <devicename>ad0</devicename> + en <devicename>ad2</devicename>.</para> + + <para>&os; staat op BIOS schijf 1, van het soort + <literal>ad</literal> en het &os; schijfnummer is 2, dus + geldt:</para> + + <screen><userinput>1:ad(2,a)kernel</userinput></screen> + + <para>Merk op dat indien u een slaaf op de primaire bus + heeft, bovenstaande niet nodig is (en effectief onjuist + is).</para> + + <para>De tweede situatie is omvat opstarten van een + SCSI-schijf wanneer u één of meer + IDE-schijven in het systeem heeft. In dit geval is het + &os; schijfnummer lager dan het BIOS schijfnummer. Als u + twee IDE-schijven alsook de SCSI-schijf heeft, dan is de + SCSI-schijf BIOS schijf 2, soort <literal>da</literal> en + &os; schijfnummer 0, dus geldt:</para> + + <screen><userinput>2:da(0,a)kernel</userinput></screen> + + <para>wanneer u &os; wilt vertellen dat u van BIOS schijf 2 + wilt opstarten, welke de eerste SCSI-schijf in het systeem + is. Als u slechts één IDE-schijf had, zou + <literal>1:</literal> gegolden hebben.</para> + + <para>Wanneer u de juiste waardes heeft bepaald om te + gebruiken, kunt u het commando precies zoals u het zou + typen in het bestand <filename>/boot.config</filename> + plaatsen met een standaard tekstverwerker. Tenzij anders + geïnstrueerd, gebruikt &os; de inhoud van dit bestand + als het standaardantwoord op de prompt + <literal>boot:</literal>.</para> </answer> </qandaentry> <qandaentry> <question> - <para>Help, er is geen ruimte! Moet eerst alles - weggegooid worden?</para> + <para>Ik ga naar opstarten van harde schijf voor de eerste + keer na de installatie van &os;, maar de prompt van de + Boot Manager geeft telkens alleen <literal>F?</literal> + weer in het opstartmenu maar het opstarten gaat niet + verder.</para> </question> <answer> - <para>Ja, helaas wel.</para> + <para>De geometrie van de harde schijf was verkeerd + ingesteld in de partitiebewerker toen u &os; installeerde. + Ga terug naar de partitiebewerker en specificeer de + eigenlijke geometrie van uw harde schijf. U moet &os; + weer van het begin af herinstalleren met de juiste + geometrie.</para> + + <para>Als u geheel faalt in het bepalen van de juiste + geometrie van uw machine, is hier een tip: Installeer een + kleine DOS partitie aan het begin van de schijf en + installeer &os; na die partitie. Het installatieprogramma + zal de DOS partitie zien en proberen de juiste geometrie + er uit af te leiden, wat gewoonlijk werkt.</para> + + <para>De volgende tip wordt niet meer aangeraden, maar is + hier achtergelaten ter referentie:</para> + + <blockquote> + <para>Als u een echt toegewijde &os; server of werkstation + installeert waar u geen (toekomstige) compatibiliteit + met DOS, Linux of een ander besturingssysteem wilt, + heeft u ook de mogelijkheid om de gehele schijf + (<guimenuitem>A</guimenuitem> in de partitiebewerker) te + gebruiken, de niet-standaard optie selecterende waarbij + &os; de gehele schijf van de allereerste tot de + allerlaatste sector beslaat. Dit laat alle + geometrieoverwegingen buiten beschouwing, maar is wat + beperkend tenzij u nooit iets anders dan &os; op een + schijf gaat draaien.</para> + </blockquote> </answer> </qandaentry> <qandaentry> <question> - <para>Kunnen Compaq Tru64 of VMS bestandssystemen - aangekoppeld worden?</para> + <para>Het systeem vindt mijn &man.ed.4; netwerkkaart, maar + ik blijf apparaat-timeout-fouten krijgen.</para> </question> <answer> - <para>Nee, niet op dit moment.</para> + <para>Uw kaart zit waarschijnlijk op een andere IRQ dan wat + is gespecificeerd in het bestand + <filename>/boot/device.hints</filename>. Het + stuurprogramma &man.ed.4; gebruikt standaard niet de + <quote>soft</quote>-configuratie (waardes gegeven met + EZSETUP in DOS), maar het zal de softwareconfiguratie + gebruiken wanneer u <literal>-1</literal> specificeert in + de hints voor de interface.</para> + + <para>Verplaats òf de jumper op de kaart naar een + vaste configuratie-instelling (pas indien nodig de + kernelinstellingen aan), òf specificeer het IRQ als + <literal>-1</literal> door de hint + <literal>hint.ed.0.irq="-1"</literal> in te stellen. Dit + vertelt de kernel om de softconfiguratie te gebruiken. + </para> + + <para>Een andere mogelijkheid is dat uw kaart op IRQ 9 zit, + welke gedeeld is met IRQ 2 en vaak een bron van problemen + is (al helemaal wanneer u een VGA-kaart heeft die IRQ 2 + gebruikt!). U dient IRQ 2 en 9 te vermijden indien + mogelijk.</para> </answer> </qandaentry> </qandaset> @@ -5062,7 +4604,7 @@ Please press any key to reboot.</screen> start &os; op in de normale installatiemodus. &os; moet echter opstarten naar een seriële console voor de installatie. Om dit te regelen moet de diskette met - <filename>kern.flp</filename> gekoppeld worden aan het + <filename>boot.flp</filename> gekoppeld worden aan het &os; systeem met het commando &man.mount.8;.</para> <screen>&prompt.root; <userinput>mount /dev/fd0 /mnt</userinput></screen> @@ -5109,7 +4651,7 @@ Please press any key to reboot.</screen> <title>Opstarten voor het installeren</title> <para>Nu is het tijd om te beginnen met installeren. Steek - de diskette <filename>kern.flp</filename> in het station + de diskette <filename>boot.flp</filename> in het station van de machine die headless wordt geïnstalleerd en zet hem aan.</para> </step> @@ -5122,13 +4664,13 @@ Please press any key to reboot.</screen> <para>Nu moet verbinding gemaakt worden met die machine met &man.cu.1;:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>cu -l /dev/cuaa0</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>cu -l /dev/cuad0</userinput></screen> </step> </procedure> <para>Dat is alles! De headless machine kan bediend worden via de <command>cu</command> sessie. Het installatieprogramma - vraagt de diskette <filename>mfsroot.flp</filename> in te geven + vraagt de diskette <filename>kern1.flp</filename> in te geven en vraagt dan wat voor terminal er gebruikt moeten worden. Selecteer de &os; color console en ga verder met de installatie!</para> @@ -5187,8 +4729,9 @@ Please press any key to reboot.</screen> <sect2 id="install-cdrom"> <title>Installatie cd-rom maken</title> - <para>Als onderdeel van elke versie stelt het &os; project twee - cd-rom images beschikbaar (<quote>ISO images</quote>). Deze + <para>Als onderdeel van elke versie stelt het &os; project + tenminste twee CDROM images beschikbaar (<quote>ISO + images</quote>) per ondersteunde architectuur. Deze images kunnen op een CD-R gebrand worden en dan gebruikt worden om &os; te installeren. Als een CD-schrijver aanwezig is en bandbreedte is goedkoop, dan is dit de makkelijkste manier om @@ -5210,50 +4753,9 @@ Please press any key to reboot.</screen> images:</para> <table frame="none"> - <title>&os; 4.<replaceable>X</replaceable> ISO imagenamen en verklaring</title> - - <tgroup cols="2"> - <thead> - <row> - <entry>Bestandsnaam</entry> - - <entry>Bevat</entry> - </row> - </thead> - - <tbody> - <row> - <entry><filename><replaceable>versie</replaceable>-RELEASE-<replaceable>arch</replaceable>-miniinst.iso</filename></entry> - - <entry>Alles wat nodig is om &os; te - installeren.</entry> - </row> - - <row> - <entry><filename><replaceable>versie</replaceable>-RELEASE-<replaceable>arch</replaceable>-disc1.iso</filename></entry> - - <entry>Alles wat nodig is om &os; te installeren en - zoveel additionele pakketten van derde partijen als - op de schijf passen. - </entry> - </row> - - <row> - <entry><filename><replaceable>versie</replaceable>-RELEASE-<replaceable>arch</replaceable>-disc2.iso</filename></entry> - - <entry>Een <quote>live bestandssyteem</quote> dat - gebruikt wordt in samenwerking met de optie - <quote>Repair</quote> in - <application>sysinstall</application>. Een kopie - van de &os; CVS boom. Zoveel additionele pakketten - van derde partijen als op de schijf passen.</entry> - </row> - </tbody> - </tgroup> - </table> - - <table frame="none"> - <title>FreeBSD 5.<replaceable>X</replaceable> ISO imagenamen en verklaring</title> + <title>FreeBSD 6.<replaceable>X</replaceable> en + 7.<replaceable>X</replaceable> ISO imagenamen en + verklaring</title> <tgroup cols="2"> <thead> @@ -5275,13 +4777,6 @@ Please press any key to reboot.</screen> </row> <row> - <entry><filename><replaceable>versie</replaceable>-RELEASE-<replaceable>arch</replaceable>-miniinst.iso</filename></entry> - - <entry>Alles wat nodig is om &os; te - installeren.</entry> - </row> - - <row> <entry><filename><replaceable>versie</replaceable>-RELEASE-<replaceable>arch</replaceable>-disc1.iso</filename></entry> <entry>Alles wat nodig is om &os; te installeren en @@ -5294,35 +4789,37 @@ Please press any key to reboot.</screen> <row> <entry><filename><replaceable>versie</replaceable>-RELEASE-<replaceable>arch</replaceable>-disc2.iso</filename></entry> - <entry>&os; documentatie en zoveel programma's van - derde partijen als op de schijf passen.</entry> + <entry>Zoveel programma's van derde partijen als op de + schijf passen.</entry> + </row> + + <row> + <entry><filename><replaceable>versie</replaceable>-RELEASE-<replaceable>arch</replaceable>-docs.iso</filename></entry> + + <entry>&os; documentatie.</entry> </row> </tbody> </tgroup> </table> - <para>Of het mini ISO image of het disc one image + <para>Of het bootonly ISO image of het disc one image <emphasis>moet</emphasis> gedownload worden. Download niet - beiden, want disc one bevat alles wat ook op het miniinst + beiden, want disc one bevat alles wat ook op het bootonly ISO image staat.</para> - <note> - <para>Het miniinst ISO image is alleen beschikbaar voor - releases voor 5.4-RELEASE.</para> - </note> - - <para>Gebruik de miniinst ISO als toegang tot internet + <para>Gebruik de bootonly ISO als toegang tot Internet goedkoop is. Hiermee kan &os; geïnstalleerd worden, waarna pakketten van derde partijen gedownload en geïnstalleerd kunnen worden via het ports/packages systeem (zie <xref linkend="ports">).</para> - <para>Gebruik het disc one image om een redelijke hoeveelheid - pakketten op de installatieschijf te kiezen.</para> + <para>Gebruik het disc one image om een uitgave van &os; te + installeren en een redelijke hoeveelheid pakketten op de + schijf te installeren.</para> <para>De additionele disc images zijn nuttig, maar niet noodzakelijk, zeker niet als er breedband toegang tot - internet is.</para> + Internet is.</para> </step> <step> @@ -5409,7 +4906,7 @@ Please press any key to reboot.</screen> <para>Deze aanpak is in orde voor een machine die aan een lokaal netwerk hangt en beschermd wordt door een firewall. Het aanbieden van FTP-diensten aan andere machines over - internet (en niet alleen het lokale netwerk) stelt een + Internet (en niet alleen het lokale netwerk) stelt een computer bloot aan de aandacht van krakers en andere ongewenste personen. We raden sterk aan om voldoende voorzorgsmaatregelen te nemen als hiervoor wordt @@ -5433,14 +4930,14 @@ Please press any key to reboot.</screen> doen, dan moeten eerst diskettes gemaakt worden voor de installatie.</para> - <para>Er zijn minstens zoveel 1.44 MB of 1.2 MB - diskettes nodig als nodig zijn om alle bestanden die in de map - <filename>bin</filename> (binaire distributie) staan op te + <para>Er zijn minstens zoveel 1.44 MB diskettes nodig als + nodig zijn om alle bestanden die in de map + <filename>base</filename> (basisdistributie) staan op te slaan. Als de diskettes worden gemaakt vanuit DOS, dan <emphasis>moeten</emphasis> ze geformatteerd worden met het &ms-dos; commando <command>FORMAT</command>. Als &windows; wordt gebruikt, formatteer de schijven dan via de verkenner - (rechtermuis-klik op <devicename>A:</devicename> en kies dan + (rechtermuisklik op <devicename>A:</devicename> en kies dan <quote>Format</quote>).</para> <para>Vertrouw voorgeformatteerde schijven @@ -5458,15 +4955,9 @@ Please press any key to reboot.</screen> (voor een 3.5" 1.44 MB diskette):</para> <screen>&prompt.root; <userinput>fdformat -f 1440 fd0.1440</userinput> -&prompt.root; <userinput>bsdlabel -w -r fd0.1440 floppy3</userinput> +&prompt.root; <userinput>bsdlabel -w fd0.1440 floppy3</userinput> &prompt.root; <userinput>newfs -t 2 -u 18 -l 1 -i 65536 /dev/fd0</userinput></screen> - <note> - <para>Gebruik <literal>fd0.1200</literal> en - <literal>floppy5</literal> voor 5.25" 1.2 MB - diskettes.</para> - </note> - <para>Daarna kunnen ze aangekoppeld en beschreven worden als elk ander bestandssysteem.</para> @@ -5477,8 +4968,17 @@ Please press any key to reboot.</screen> diskettes en zet zoveel bestanden als mogelijk op elke diskette tot alle distributies op die manier gekopiëerd zijn. Elke distributie moet in een submap op de diskette komen, - bijvoorbeeld: <filename>a:\bin\bin.aa</filename>, - <filename>a:\bin\bin.ab</filename>, enzovoorts.</para> + bijvoorbeeld: <filename>a:\base\base.aa</filename>, + <filename>a:\base\base.ab</filename>, enzovoorts.</para> + + <important> + <para>Het bestand <filename>base.inf</filename> dient ook op de + eerste diskette van de <filename>base</filename> verzameling + te staan aangezien het door het installatieprogramma wordt + gelezen om uit te zoeken naar hoeveel aanvullende delen te + kijken wanneer de distributie opgehaald en aan elkaar geregen + wordt.</para> + </important> <para>Als tijdens de installatie het scherm Media verschijnt kan <guimenuitem>Floppy</guimenuitem> gekozen worden en het @@ -5539,8 +5039,8 @@ Please press any key to reboot.</screen> </indexterm> <para>Het installeren vanaf een tape is waarschijnlijk de - gemakktelijkste manier, sneller dan een online FTP installatie - of een cd-rom installatie. Het installatie-programma verwacht + gemakkelijkste manier, sneller dan een online FTP installatie + of een cd-rom installatie. Het installatieprogramma verwacht dat de bestanden eenvoudigweg getarred zijn op een tape. Na het ophalen van alle benodigde distributiebestanden moeten ze op een tape getarred worden:</para> @@ -5591,9 +5091,8 @@ Please press any key to reboot.</screen> </indexterm> <para>Er zijn drie soorten netwerkinstallaties beschikbaar: - Seriële poort (SLIP of PPP), Parallelle poort (PLIP of - laplink kabel) of Ethernet (een standaard ethernetkaart, - inclusief sommige PCMCIA-kaarten).</para> + Ethernet (een standaard Ethernet-controller), seriële poort + (SLIP of PPP), of parallelle poort (PLIP, laplink-kabel).</para> <para>De ondersteuning van SLIP is nogal primitief en hoofdzakelijk beperkt tot <quote>hard-wired</quote> links, @@ -5602,7 +5101,7 @@ Please press any key to reboot.</screen> de SLIP installatie geen inbelfaciliteiten biedt. Zo'n faciliteit wordt wel geboden met het PPP-hulpprogramma, dat dan ook gebruikt moet in worden in plaats van SLIP als maar - enigzins mogelijk.</para> + enigszins mogelijk.</para> <para>Als een modem wordt gebruikt is PPP hoogstwaarschijnlijk de enige mogelijkheid. Er dient informatie over de provider @@ -5632,9 +5131,9 @@ Please press any key to reboot.</screen> 50 kbytes/sec), resulterend een veel snellere installatie.</para> - <para>Tenslotte, voor de snelst mogelijke netwerk-nstallatie is + <para>Tenslotte, voor de snelst mogelijke netwerkinstallatie is een Ethernet adapter altijd een goede keuze! &os; ondersteunt - de meeste ethernetkaarten. Een overzicht van de ondersteunde + de meeste Ethernetkaarten. Een overzicht van de ondersteunde kaarten (en de benodigde instellingen) is beschikbaar in de Hardware Notes voor elke versie van &os;. Als gebruik gemaakt wordt van een ondersteunde PCMCIA kaart, stop deze dan in het @@ -5683,7 +5182,7 @@ Please press any key to reboot.</screen> <guimenu>Options</guimenu> voor de installatie verder kan gaan.</para> - <para>Bij het gebruik van een ethernetkaart van lage kwaliteit + <para>Bij het gebruik van een Ethernetkaart van lage kwaliteit die last heeft van erg lage overdrachtssnelheden kan ook de vlag <literal>NFS Slow</literal> aangezet worden.</para> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/txtfiles.ent b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/txtfiles.ent index 16e446861c..7c42aafc60 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/txtfiles.ent +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/txtfiles.ent @@ -9,18 +9,20 @@ Entities should be listed in alphabetical order. $FreeBSD$ - gebaseerd op: 1.2 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/txtfiles.ent + %SRCID% 1.4 --> <!ENTITY txt.install.adduser1 SYSTEM "install/adduser1.txt"> <!ENTITY txt.install.adduser2 SYSTEM "install/adduser2.txt"> <!ENTITY txt.install.adduser3 SYSTEM "install/adduser3.txt"> <!ENTITY txt.install.boot-mgr SYSTEM "install/boot-mgr.txt"> +<!ENTITY txt.install.config-country SYSTEM "install/config-country.txt"> <!ENTITY txt.install.console-saver1 SYSTEM "install/console-saver1.txt"> <!ENTITY txt.install.console-saver2 SYSTEM "install/console-saver2.txt"> <!ENTITY txt.install.console-saver3 SYSTEM "install/console-saver3.txt"> <!ENTITY txt.install.console-saver4 SYSTEM "install/console-saver4.txt"> -<!ENTITY txt.install.desktop SYSTEM "install/desktop.txt"> <!ENTITY txt.install.disklabel-auto SYSTEM "install/disklabel-auto.txt"> <!ENTITY txt.install.disklabel-ed1 SYSTEM "install/disklabel-ed1.txt"> <!ENTITY txt.install.disklabel-ed2 SYSTEM "install/disklabel-ed2.txt"> @@ -69,4 +71,3 @@ <!ENTITY txt.install.timezone3 SYSTEM "install/timezone3.txt"> <!ENTITY txt.install.userconfig SYSTEM "../../../share/images/books/handbook/install/userconfig.txt"> <!ENTITY txt.install.userconfig2 SYSTEM "../../../share/images/books/handbook/install/userconfig2.txt"> -<!ENTITY txt.install.xf86setup SYSTEM "install/xf86setup.txt"> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/x11/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/x11/chapter.sgml index cc408d76a1..2423d75107 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/x11/chapter.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/x11/chapter.sgml @@ -3,7 +3,8 @@ $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/x11/chapter.sgml,v 1.43 2006/08/25 12:00:28 remko Exp $ - Gebaseerd op: 1.173 + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/books/handbook/x11/chapter.sgml + %SRCID% 1.187 --> <chapter id="x11"> @@ -12,7 +13,7 @@ <author> <firstname>Ken</firstname> <surname>Tom</surname> - <contrib>Geupdate voor X.Org's X11 server door </contrib> + <contrib>Bijgewerkt voor X.Org's X11 server door </contrib> </author> <author> <firstname>Marc</firstname> @@ -34,26 +35,33 @@ <title>Overzicht</title> <para>&os; gebruikt X11 om gebruikers een krachtige grafische - gebruikersschil te bieden. X11 is een open-source - implementatie van het X Window System dat zowel + gebruikersschil te bieden. X11 is een vrij beschikbare versie van + het X Window System dat geïmplementeerd is in zowel <application>&xorg;</application> als - <application>&xfree86;</application> bevat. &os; versies tot en - met &os; 5.2.1-RELEASE hebben + <application>&xfree86;</application> (en andere softwarepakketten + die hier niet worden besproken). &os; versies tot en met + &os; 5.2.1-RELEASE hebben <application>&xfree86;</application> als standaard, de X11 server die is uitgebracht door The &xfree86; Project, Inc. Vanaf - &os; 5.3-RELEASE is de officiële standaardversie van - X11 gewijzigd naar <application>&xorg;</application>, de X11 - server die is ontwikkeld door de X.Org Foundation.</para> + &os; 5.3-RELEASE is de officiële standaardversie van X11 + gewijzigd naar <application>&xorg;</application>, de X11-server + die is ontwikkeld door de X.Org Foundation onder een licentie die + veel lijkt op degene die door &os; wordt gebruikt. Er zijn ook + commerciële X-servers voor &os; beschikbaar.</para> <para>In dit hoofdstuk wordt de installatie en instelling van X11 - behandeld met de nadruk op - <application>&xorg;</application>.</para> + behandeld met de nadruk op <application>&xorg;</application> + &xorg.version; release. Voor informatie over het configureren van + <application>&xfree86;</application> (i.e. op oudere uitgaven van + &os; waar <application>&xfree86;</application> de standaard + X11-distributie was) of vorige uitgave van + <application>&xorg;</application>, is het altijd mogelijk om + gearchiveerde versies van het &os; Handboek op <ulink + url="http://docs.FreeBSD.org/doc/"></ulink> te raadplegen.</para> <para>Meer informatie over de videohardware die X11 ondersteunt - kan gevonden worden op <ulink - url="http://www.x.org/">&xorg;</ulink> of <ulink - url="http://www.XFree86.org/">&xfree86;</ulink> - websites.</para> + kan gevonden worden op de <ulink + url="http://www.x.org/">&xorg;</ulink> website.</para> <para>Na het lezen van dit hoofdstuk weet de lezer:</para> @@ -91,15 +99,6 @@ (<xref linkend="ports">).</para> </listitem> </itemizedlist> - - <note> - <para>In dit hoofdstuk wordt het installeren en instellen van de - <application>&xorg;</application> en - <application>&xfree86;</application> X11 servers behandeld. De - bestanden met instellingen, commando's en syntaxis is - overwegend hetzelfde. Waar dat anders is wordt het - aangegeven.</para> - </note> </sect1> <sect1 id="x-understanding"> @@ -137,18 +136,20 @@ <para>X is vanaf het begin aan ontworpen om netwerk-centraal te zijn en gebruikt een <quote>client-server</quote> model.</para> - <para>In het X model, draait de <quote>X server</quote> op de + <para>In het X model draait de <quote>X server</quote> op de computer waar het toetsenbord, beeldscherm en muis aan vast zit. De server is verantwoordelijk voor het regelen van beeldinformatie, verwerken van invoer van toetsenbord en muis, - enzovoort. Iedere X applicatie (zoals - <application>XTerm</application>, of + en andere invoer- of uitvoerapparaten (i.e. een + <quote>tablet</quote> kan als invoerapparaat worden gebruikt, en + een videoprojector kan een alternatief uitvoerapparaat zijn). + Iedere X applicatie (zoals <application>XTerm</application>, of <application>&netscape;</application>) is een - <quote>client</quote>. Een client stuurt berichten naar de - server zoals <quote>teken een venster op deze + <quote>cliënt</quote>. Een cliënt stuurt berichten + naar de server zoals <quote>teken een venster op deze coördinaten</quote> en de server stuurt berichten terug - zoals <quote>de gebruiker heeft op de OK knop - gedrukt</quote>.</para> + zoals <quote>de gebruiker heeft op de OK knop gedrukt</quote>. + </para> <para>Thuis of in kleine bedrijven draaien zowel de X server als de X clients op dezelfde machine. Het is heel goed mogelijk @@ -175,12 +176,6 @@ een µsoft.windows; of Apple's &macos; te draaien en er zijn verschillende gratis en commerciële applicaties die dat doen.</para> - - <para><application>&xorg;</application>, zit vanaf - &os; 5.3-RELEASE als standaard X server bij &os; en is - gratis onder een gelijksoortig licentie als de &os; licentie. - Er zijn ook commerciële X servers voor &os; - verkrijgbaar.</para> </sect2> <sect2> @@ -215,7 +210,7 @@ van deze window managers heeft een eigen voorkomen en werking. Er zijn window managers met <quote>virtual desktops</quote> of met eigen toetscombinaties om de desktop te beheren; of hebben - een <quote>Start</quote> knop of iets gelijksoortigs. Sommige + een <quote>Start</quote> knop of iets gelijksoortig. Sommige gebruiken <quote>thema's</quote> die uiterlijk en beleving compleet veranderen door een nieuw thema te kiezen. Window managers zijn te vinden in de categorie @@ -336,7 +331,7 @@ uitziende widgetset: Qt, gebruikt door <application>KDE</application>, of GTK+ van het <application>GNOME</application> project. Vanuit dit oogpunt - lijkt het enigzins op de &unix; desktop, wat het makkelijker + lijkt het enigszins op de &unix; desktop, wat het makkelijker maakt voor de beginnende gebruiker.</para> </sect2> </sect1> @@ -344,18 +339,14 @@ <sect1 id="x-install"> <title>X11 installeren</title> - <para>Zowel <application>&xorg;</application> als - <application>&xfree86;</application> kan op &os; - geïnstalleerd worden. Vanaf &os; 5.3-RELEASE is - <application>&xorg;</application> de standaard X11 + <para><application>&xorg;</application> is de standaard X11 implementatie voor &os;. <application>&xorg;</application> is de X11 server van de open source implementatie die is uitgebracht door de X.Org Foundation. <application>&xorg;</application> is gebaseerd op de code van <application>&xfree86 4.4RC2</application> en X11R6.6. - De X.Org Foundation heeft X11R6.7 uitgebracht in april - 2004 en X11R6.8.2 in februari 2005. De laatstgenoemde versie - is beschikbaar via de &os; Portscollectie.</para> + De versie van <application>&xorg;</application> die momenteel + beschikbaar is in de &os; Portscollectie is &xorg.version;.</para> <para>Om <application>&xorg;</application> vanuit de Portscollectie te bouwen en te installeren:</para> @@ -368,12 +359,6 @@ bouwen is tenminste 4 GB vrije schijfruimte nodig.</para> </note> - <para>Om <application>&xfree86;</application> vanuit de - Portscollectie te bouwen en te installeren:</para> - - <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/x11/XFree86-4</userinput> -&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen> - <para>X11 kan ook als package geïnstalleerd worden doordat er binaire packages beschikbaar zijn voor &man.pkg.add.1;. Als hiervoor de optie <quote>remote fetching</quote> van @@ -386,62 +371,15 @@ <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r xorg</userinput></screen> - <para>Het <application>&xfree86; 4.X</application> package kan - geïnstalleerd worden met:</para> - - <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r XFree86</userinput></screen> - <note> <para>Het voorbeeld hierboven installeert de complete X11 distributie inclusief de servers, clients, lettertypen enz. Er - zijn ook afzondelijke packages en ports beschikbaar voor + zijn ook afzonderlijke packages en ports beschikbaar voor verschillende delen van X11.</para> </note> <para>De rest van dit hoofdstuk licht toe hoe X11 wordt ingesteld en hoe een productieve desktopomgeving gebouwd kan worden.</para> - - <sect2 id="x-to-xorg"> - <title>Van <application>&xfree86;</application> naar - <application>&xorg;</application></title> - - <para>Zoals voor iedere port, moet - <filename>/usr/ports/UPDATING</filename> bekeken worden voor - de wijzigingen. In dit bestand staan instructies die - nodig zijn om een systeem te migreren van - <application>&xfree86;</application> naar - <application>&xorg;</application>.</para> - - <para><application>CVSup</application> kan gebruikt worden om - de ports tree bij te werken voordat er wordt begonnen met een - migratie. Naast deze maatregel moet ook <filename - role="package">sysutils/portupgrade</filename> - geïnstalleerd worden voor de migratie van een X11 - systeem.</para> - - <para>In <filename>/etc/make.conf</filename> kan de variabele - <literal>X_WINDOW_SYSTEM=xorg</literal> ingesteld worden. - Hierdoor is het zeker dat een systeem weet welke X11 er wordt - gebruikt. De oude variabele <literal>XFREE86_VERSION</literal> - is komen te vervallen en vervangen door de variabele - <literal>X_WINDOW_SYSTEM</literal>.</para> - - <para>Dan kunnen de volgende commando's uitgevoerd worden:</para> - - <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_delete -f /var/db/pkg/imake-4* /var/db/pkg/XFree86-*</userinput> -&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/x11/xorg</userinput> -&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput> -&prompt.root; <userinput>pkgdb -F</userinput></screen> - - <para>&man.pkgdb.1; is onderdeel van de - <application>portupgrade</application> software en kan packages - inclusief afhankelijkheden bijwerken.</para> - - <note> - <para>Om <application>&xorg;</application> compleet te bouwen - is tenminste 4 GB vrije schijfruimte nodig.</para> - </note> - </sect2> </sect1> <sect1 id="x-config"> @@ -457,10 +395,6 @@ <title>X11 instellen</title> - <indexterm><primary>&xfree86; 4.X</primary></indexterm> - - <indexterm><primary>&xfree86;</primary></indexterm> - <indexterm><primary>&xorg;</primary></indexterm> <indexterm><primary>X11</primary></indexterm> @@ -488,7 +422,7 @@ kunnen normaal gesproken verkregen worden uit de bij de monitor geleverde documentatie of van de website van de leverancier. Er zijn twee nummerreeksen nodig: de horizontale scansnelheid - (scan rate) en de vertikale syncronisatiesnelheid (vertical + (scan rate) en de verticale synchronisatiesnelheid (vertical synchronization).</para> <para>De chipset van de videokaart bepaalt welk stuurprogramma @@ -505,18 +439,21 @@ <sect2> <title>X11 instellen</title> - <para>Het instellen van X11 bestaat uit meerdere stappen. De - eerste stap is het bouwen van een instellingenbestand. Dit kan - met:</para> + <para>Sinds versie 7.3 kan <application>&xorg;</application> vaak + zonder enig instellingenbestand werken door eenvoudig op de + prompt te typen:</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>Xorg -configure</userinput></screen> + <screen>&prompt.user; <userinput>startx</userinput></screen> - <para>In het geval van <application>&xfree86;</application> is - dat:</para> + <para>Als dit niet werkt, of als de standaardconfiguratie niet + acceptabel is, dient X11 handmatig geconfigureerd te worden. + Het instellen van X11 bestaat uit meerdere stappen. De eerste + stap is het bouwen van een instellingenbestand. Dit kan met: + </para> - <screen>&prompt.root; <userinput>XFree86 -configure</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>Xorg -configure</userinput></screen> - <para>Dit genereert een kaal X11 instellingbestand in de map + <para>Dit genereert een kaal X11 instellingenbestand in de map <filename>/root</filename> met de naam <filename>xorg.conf.new</filename>. Feitelijk wordt bepaald waar de map staat door hoe er superuser rechten zijn verkregen. @@ -533,13 +470,8 @@ <screen>&prompt.root; <userinput>Xorg -config xorg.conf.new</userinput></screen> - <para>Voor <application>&xfree86;</application> - gebruikers:</para> - - <screen>&prompt.root; <userinput>XFree86 -xf86config XF86Config.new</userinput></screen> - <para>Als er een zwart/grijs rooster en een X muis cursor - verschijnen was de instelling successvol. Om de test te + verschijnen was de instelling succesvol. Om de test te stoppen dient gelijktijdig op <keycombo action="simul"> <keycap>Ctrl</keycap><keycap>Alt</keycap> <keycap>Backspace</keycap></keycombo> gedrukt te @@ -553,16 +485,14 @@ <indexterm><primary>X11 optimaliseren</primary></indexterm> - <para>Nu moet <filename>xorg.conf.new</filename> (of - <filename>XF86Config.new</filename> als - <application>&xfree86;</application> wordt gebruikt) worden - aangepast aan de smaak van de gebruiker. Hiervoor moet het - bestand in een teksteditor zoals &man.emacs.1; of &man.ee.1; - worden geladen. Eerst moeten de frequenties van de monitor - toegevoegd worden. Die zijn meestal weergegeven als - horizontale en vertikale synchronisatiesnelheid. Deze waarden - worden toegevoegd aan <filename>xorg.conf.new</filename> in het - onderdeel <literal>"Monitor"</literal>:</para> + <para>Nu moet <filename>xorg.conf.new</filename> worden aangepast + aan de smaak van de gebruiker. Hiervoor moet het bestand in een + teksteditor zoals &man.emacs.1; of &man.ee.1; worden geladen. + Eerst moeten de frequenties van de monitor toegevoegd worden. + Die zijn meestal weergegeven als horizontale en verticale + synchronisatiesnelheid. Deze waarden worden toegevoegd aan + <filename>xorg.conf.new</filename> in het onderdeel + <literal>"Monitor"</literal>:</para> <programlisting>Section "Monitor" Identifier "Monitor0" @@ -576,7 +506,7 @@ EndSection</programlisting> <literal>HorizSync</literal> en <literal>VertRefresh</literal> missen. Als ze er niet staan, moeten ze toegevoegd worden met de juiste horizontale synchronisatiesnelheid achter het - <literal>HorizSync</literal> sleutelwoord en de vertikale + <literal>HorizSync</literal> sleutelwoord en de verticale synchronisatiesnelheid achter het <literal>VertRefresh</literal> sleutelwoord. In het bovenstaande voorbeeld werden de gegevens van de monitor @@ -584,7 +514,7 @@ EndSection</programlisting> <para>X kan DPMS (Energy Star) eigenschappen gebruiken bij monitoren die dit ondersteunen. &man.xset.1; regelt de - time-outs en kan de statussen standby, suspend of uit forceren. + timeouts en kan de statussen standby, suspend of uit forceren. Om DPMS eigenschappen voor een monitor te activeren, moet de volgende regel toegevoegd worden aan de monitor sectie:</para> @@ -595,14 +525,9 @@ EndSection</programlisting> <primary><command>xorg.conf</command></primary> </indexterm> - <indexterm> - <primary><filename>XF86Config</filename></primary> - </indexterm> - <para>Als het instellingenbestand - <filename>xorg.conf.new</filename> (of - <filename>XF86Config.new</filename>) toch open staat in de - editor dan kan ook meteen de gewenste standaardresolutie en + <filename>xorg.conf.new</filename> toch open staat in de editor + dan kan ook meteen de gewenste standaardresolutie en kleurdiepte gekozen worden. Dit staat in het onderdeel <literal>"Screen"</literal>:</para> @@ -620,13 +545,13 @@ EndSection</programlisting> <para>Het sleutelwoord <literal>DefaultDepth</literal> beschrijft de kleurdiepte die standaard wordt gebruikt. Met de - commandoregeloptie <option>-depth</option> van &man.Xorg.1; (of - &man.XFree86.1;) kan dit overschreven worden. Het sleutelwoord + commandoregeloptie <option>-depth</option> van &man.Xorg.1; kan + dit overschreven worden. Het sleutelwoord <literal>Modes</literal> beschrijft de resolutie waarmee gewerkt wordt bij de opgegeven kleurdiepte. Alleen VESA standaarden die door de grafische kaart van het systeem worden gedefinieerd worden ondersteund. In het voorbeeld hierboven is - de standaardkleurdiepte 24 bits per pixel. Bij deze + de standaard kleurdiepte 24 bits per pixel. Bij deze kleurdiepte is de toegestane resolutie 1024 bij 768 pixels.</para> @@ -635,51 +560,34 @@ EndSection</programlisting> van X11 vaak een goede hulp. Ze bevatten informatie voor ieder apparaat waar de X11 server verbinding mee maakt. Namen van <application>&xorg;</application> logboekbestanden - hebben de vorm <filename>/var/log/Xorg.0.log</filename> - (namen van <application>&xfree86;</application> - logboekbestanden hebben de vorm - <filename>XFree86.0.log</filename>). De precieze naam van - een logboekbestand van variëren van + hebben de vorm <filename>/var/log/Xorg.0.log</filename>. De + precieze naam van een logboekbestand van variëren van <filename>Xorg.0.log</filename> tot <filename>Xorg.8.log</filename> enzovoort.</para> </note> <para>Als alles is ingesteld, moet het instellingenbestand op een - plaats gezet worden waar &man.Xorg.1; (of &man.XFree86.1;) het - kan vinden. Dit is meestal - <filename>/etc/X11/xorg.conf</filename> of - <filename>/usr/X11R6/etc/X11/xorg.conf</filename> (voor - <application>&xfree86;</application> heet het - <filename>/etc/X11/XF86Config</filename> of - <filename>/usr/X11R6/etc/X11/XF86Config</filename>):</para> + plaats gezet worden waar &man.Xorg.1; het kan vinden. Dit is + meestal <filename>/etc/X11/xorg.conf</filename> of + <filename>/usr/local/etc/X11/xorg.conf</filename>:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>cp xorg.conf.new /etc/X11/xorg.conf</userinput></screen> - <para>Voor <application>&xfree86;</application>:</para> - - <screen>&prompt.root; <userinput>cp XF86Config.new /etc/X11/XF86Config</userinput></screen> - - <para>Het instellen van X11 is nu gereed. Om - <application>&xfree86; 4.X</application> te kunnen starten - met &man.startx.1; dient de <filename - role="package">x11/wrapper</filename> port geïnstalleert - te worden. <application>&xorg;</application> heeft wrappercode - en heeft geen extra wrapper nodig. De X11 server kan ook - gestart worden met &man.xdm.1;.</para> + <para>Het instellen van X11 is nu gereed. + <application>&xorg;</application> gestart worden met + &man.startx.1;. De X11-server kan ook gestart worden met behulp + van &man.xdm.1;.</para> <note> - <para>Er zit ook een grafisch instellingenprogramma bij de - X11 distributie: &man.xorgcfg.1; (man.xf86cfg.1; voor - <application>&xfree86;</application>). Hiermee kunnen de - instellingen en stuurprogramma's interactief gekozen worden. - Dit kan ook op het console gebruikt worden: + <para>Er is ook een grafisch configuratiegereedschap, + &man.xorgcfg.1;, dat met de X11-distributie wordt geleverd. + Hiermee kunnen de instellingen en stuurprogramma's interactief + gekozen worden. Dit kan ook op het console gebruikt worden: <command>xorgcfg -textmode</command>. Meer details zijn - te vinden in &man.xorgcfg.1; en &man.xf86cfg.1;.</para> + te vinden in de hulppagina &man.xorgcfg.1;.</para> - <para>Er is ook nog het hulpprogramma &man.xorgconfig.1; - (&man.xf86config.1; voor - <application>&xfree86;</application>). Dit programma is - op het console te gebruiken en is veel minder + <para>Er is ook nog het hulpprogramma &man.xorgconfig.1;. Dit + programma is op het console te gebruiken en is veel minder gebruikersvriendelijk, maar het zou wel kunnen werken in gevallen waarin andere hulpprogramma's dat niet doen.</para> </note> @@ -689,14 +597,13 @@ EndSection</programlisting> <title>Bijzondere instellingen</title> <sect3> - <title>Instellen met de &intel; i810 graphische - chipset</title> + <title>Instellen met de &intel; i810 grafische chipset</title> <indexterm><primary>Intel i810 grafische chipset</primary></indexterm> - <para>Instellen met &intel; i810 integrated chipsets vereist de - <devicename>agpgart</devicename> AGP programmeringsinterface + <para>Instellen met &intel; i810 geïntegreerde chipsets vereist de + <devicename>agpgart</devicename> AGP programmeerinterface voor X11 om de kaart aan te sturen. Zie de &man.agp.4; handleiding voor meer informatie.</para> @@ -707,16 +614,95 @@ EndSection</programlisting> in de kernel geladen zijn tijdens het opstarten door te compileren of door <filename>/boot/loader.conf</filename> te gebruiken.</para> + </sect3> + + <sect3> + <title>Een Breedbeeld Flatpanel toevoegen</title> - <para>Als <application>&xfree86; 4.1.0</application> (of - later) gebruikt wordt en er verschijnen berichten over - <quote>unresolved symbols</quote> zoals - <literal>fbPictureInit</literal>, dan kan het toevoegen van - de regel aan het - <application>&xfree86;</application> instellingenbestand na - <literal>Driver "i810"</literal> de oplossing zijn:</para> + <indexterm><primary>breedbeeld flatpanelconfiguratie</primary> + </indexterm> + + <para>Deze sectie gaat uit van wat diepere configuratiekennis. + Als pogingen om de bovenstaande standaard instelgereedschappen + niet tot een werkende configuratie leidden, dan is er genoeg + informatie in de logbestanden om de opstelling aan de praat te + krijgen. Het gebruik van een tekstverwerker zal nodig zijn. + </para> + + <para>Huidige breedbeeldformaten (WSXGA, WSXGA+, WUXGA, WXGA, + WXGA+, et. al.) ondersteunen 16:10 en 10:9 formaten of + aspectverhoudingen die problematisch kunnen zijn. Voorbeelden + van enkele veelvoorkomende schermresoluties voor 16:10 + aspectverhoudingen zijn:</para> + + <itemizedlist> + <listitem><para>2560x1600</para></listitem> + + <listitem><para>1920x1200</para></listitem> + + <listitem><para>1680x1050</para></listitem> + + <listitem><para>1440x900</para></listitem> - <programlisting>Option "NoDDC"</programlisting> + <listitem><para>1280x800</para></listitem> + </itemizedlist> + + <para>Op een gegeven moment zal het toevoegen van een van deze + resoluties net zo eenvoudig zijn als een mogelijke + <literal>Mode</literal> in het <literal>Section + "Screen"</literal>:</para> + + <programlisting>Section "Screen" +Identifier "Screen 0" +Device "Card0" +Monitor "Monitor0" +DefaultDepth 24 +SubSection "Display" + Viewport 0 0 + Depth 24 + Modes "1680x1050" +EndSubSection +EndSection</programlisting> + + <para><application>&xorg;</application> is slim genoeg om de + resolutie-informatie via I2C/DDC-informtie uit het flatpanel + te onttrekken zodat het weet wat de monitor aan kan wat betreft + frequenties en resoluties.</para> + + <para>Als die <literal>ModeLines</literal> niet bestaan in de + stuurprogramma's, dient men <application>&xorg;</application> + een kleine hint te geven. Met behulp van + <filename>/var/log/Xorg.0.log</filename> kan men genoeg + informatie onttrekken om handmatig een werkende + <literal>ModeLine</literal> aan te maken. Kijk naar + informatie die op deze lijkt:</para> + + <programlisting>(II) MGA(0): Supported additional Video Mode: +(II) MGA(0): clock: 146.2 MHz Image Size: 433 x 271 mm +(II) MGA(0): h_active: 1680 h_sync: 1784 h_sync_end 1960 h_blank_end 2240 h_border: 0 +(II) MGA(0): v_active: 1050 v_sync: 1053 v_sync_end 1059 v_blanking: 1089 v_border: 0 +(II) MGA(0): Ranges: V min: 48 V max: 85 Hz, H min: 30 H max: 94 kHz, PixClock max 170 MHz</programlisting> + + <para>Deze informatie wordt EDID-informatie genoemd. Hiervan een + <literal>ModeLine</literal> maken is gewoon een kwestie van de + nummers in de juiste volgorde zetten:</para> + + <programlisting>ModeLine <name> <clock> <4 horiz. timings> <4 vert. timings></programlisting> + + <para>Dus de <literal>ModeLine</literal> in <literal>Section + "Monitor"</literal> zou er voor dit voorbeeld uitzien als: + </para> + + <programlisting>Section "Monitor" +Identifier "Monitor1" +VendorName "GroteNaam" +ModelName "BesteModel" +ModeLine "1680x1050" 146.2 1680 1784 1960 2240 1050 1053 1059 1089 +Option "DPMS" +EndSection</programlisting> + + <para>Na het voltooien van deze eenvoudige stappen, zou X moeten + starten op uw nieuwe breedbeeldmonitor.</para> </sect3> </sect2> </sect1> @@ -768,17 +754,16 @@ EndSection</programlisting> <para>Dat geldt ook voor de freefont en andere collecties. Om de X server te vertellen dat deze lettertypen bestaan, dient de - volgende regel toegevoegd te worden in - <filename>XF86Config</filename> (in <filename>/etc/</filename> - voor <application>&xfree86;</application> versie 3 of in - <filename>/etc/X11/</filename> voor versie 4):</para> + volgende regel toegevoegd te worden aan het instellingenbestand + van de X server (<filename>/etc/X11/xorg.conf</filename>): + </para> - <programlisting>FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/URW/"</programlisting> + <programlisting>FontPath "/usr/local/lib/X11/fonts/URW/"</programlisting> <para>Ook kan op de commando regel in de X sessie het volgende gestart worden:</para> - <screen>&prompt.user; <userinput>xset fp+ /usr/X11R6/lib/X11/fonts/URW</userinput> + <screen>&prompt.user; <userinput>xset fp+ /usr/local/lib/X11/fonts/URW</userinput> &prompt.user; <userinput>xset fp rehash</userinput></screen> <para>Dit werkt wel, maar zodra de X sessie wordt afgesloten is @@ -788,7 +773,7 @@ EndSection</programlisting> <filename>~/.xsession</filename> als er wordt aangemeld met een grafische aanmeldmanager als <application>XDM</application>). Een derde manier is het gebruik van het nieuwe bestand - <filename>/usr/X11R6/etc/fonts/local.conf</filename>: zie + <filename>/usr/local/etc/fonts/local.conf</filename>: zie hiervoor de paragraaf over over <link linkend="antialias">Anti-aliasing</link>.</para> </sect2> @@ -804,8 +789,7 @@ EndSection</programlisting> <secondary>TrueType</secondary> </indexterm> - <para><application>&xfree86; 4.X</application> en - <application>&xorg;</application> hebben ingebouwde + <para><application>&xorg;</application> heeft ingebouwde ondersteuning voor het renderen van &truetype; lettertypen. Er zijn twee verschillende modules die deze functionaliteit activeren. In dit voorbeeld wordt de freetype module gebruikt @@ -813,21 +797,13 @@ EndSection</programlisting> renderen. Om de freetype module te activeren dient de volgende regel toegevoegd te worden aan het onderdeel <literal>"Module"</literal> van - <filename>/etc/X11/xorg.conf</filename> of - <filename>/etc/X11/XF86Config</filename>.</para> + <filename>/etc/X11/xorg.conf</filename>.</para> <programlisting>Load "freetype"</programlisting> - <para>Voor <application>&xfree86; 3.3.X</application> is een - aparte &truetype; lettertypeserver nodig. Meestal wordt - <application>Xfstt</application> gebruikt. Om - <application>Xfstt</application> te installeren hoeft alleen - de port <filename role="package">x11-servers/Xfstt</filename> - geïnstalleerd te worden.</para> - <para>Hierna dient een map voor de &truetype; lettertypen gemaakt te worden (bijvoorbeeld - <filename>/usr/X11R6/lib/X11/fonts/TrueType</filename>) en alle + <filename>/usr/local/lib/X11/fonts/TrueType</filename>) en alle &truetype; lettertypen moeten naar deze map gekopieerd worden. &truetype; lettertypen kunnen niet direct van een &macintosh; gehaald worden. Ze moeten in een &unix;/&ms-dos;/&windows; @@ -839,20 +815,19 @@ EndSection</programlisting> &os; Portscollectie als <filename role="package">x11-fonts/ttmkfdir</filename>.</para> - <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/X11R6/lib/X11/fonts/TrueType</userinput> -&prompt.root; <userinput>ttmkfdir > fonts.dir</userinput></screen> + <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/local/lib/X11/fonts/TrueType</userinput> +&prompt.root; <userinput>ttmkfdir -o fonts.dir</userinput></screen> <para>Nu moet de &truetype; map toe aan het lettertypepad - toegevoegd worden. Dit gebeurt op dezelde wijze als boven is + toegevoegd worden. Dit gebeurt op dezelfde wijze als boven is beschreven voor <link linkend="type1">Type1</link> lettertypen:</para> - <screen>&prompt.user; <userinput>xset fp+ /usr/X11R6/lib/X11/fonts/TrueType</userinput> + <screen>&prompt.user; <userinput>xset fp+ /usr/local/lib/X11/fonts/TrueType</userinput> &prompt.user; <userinput>xset fp rehash</userinput></screen> <para>of door een <literal>FontPath</literal> regel toe te voegen - aan <filename>xorg.conf</filename> (of - <filename>XF86Config</filename>).</para> + aan <filename>xorg.conf</filename>.</para> <para>Dat is alles. Nu herkennen <application>&netscape;</application>, @@ -876,14 +851,14 @@ EndSection</programlisting> </authorgroup> </sect2info> - <title>Anti-alias lettertypen</title> + <title>Antialias lettertypen</title> - <indexterm><primary>anti-alias lettertypen</primary></indexterm> + <indexterm><primary>antialias lettertypen</primary></indexterm> <indexterm> <primary>lettertypen</primary> - <secondary>anti-alias</secondary> + <secondary>antialias</secondary> </indexterm> <para>Anti-aliasing wordt door X11 sinds ondersteund sinds @@ -892,7 +867,7 @@ EndSection</programlisting> <application>&xfree86;</application> 4.3.0 geïntroduceerd werd. Vanaf <application>&xfree86;</application> 4.3.0 zijn alle lettertypen die X11 in de mappen - <filename>/usr/X11R6/lib/X11/fonts/</filename> en + <filename>/usr/local/lib/X11/fonts/</filename> en <filename>~/.fonts/</filename> aantreft automatisch beschikbaar voor anti-aliasing in applicaties die Xft ondersteunen. Niet alle applicaties ondersteunen Xft. Voorbeelden van applicaties @@ -905,10 +880,10 @@ EndSection</programlisting> <para>Om te kunnen regelen welke lettertypen gebruik maken van anti-alias of om de eigenschappen van anti-aliasing in te stellen kan - <filename>/usr/X11R6/etc/fonts/local.conf</filename> gemaakt + <filename>/usr/local/etc/fonts/local.conf</filename> gemaakt of gewijzigd worden. In dit bestand kunnen speciale eigenschappen van het Xft lettertypesysteem aangepast worden. - Deze paragraaf beschijft wat eenvoudige mogelijkheden. + Deze paragraaf beschrijft wat eenvoudige mogelijkheden. Meer details staan in &man.fonts-conf.5;.</para> <indexterm><primary>XML</primary></indexterm> @@ -924,15 +899,15 @@ EndSection</programlisting> <fontconfig></programlisting> <para>Zoals al eerder is vermeld zijn alle lettertypen in - <filename>/usr/X11R6/lib/X11/fonts/</filename> en in + <filename>/usr/local/lib/X11/fonts/</filename> en in <filename>~/.fonts/</filename> al geschikt gemaakt voor Xft applicaties. Als naast deze twee mappen nog een andere lettertypen moeten kunnen bevatten, dan dient een soortgelijke regel als de onderstaande aan - <filename>/usr/X11R6/etc/fonts/local.conf</filename> toegevoegd + <filename>/usr/local/etc/fonts/local.conf</filename> toegevoegd te worden:</para> - <programlisting><dir>/path/to/my/fonts</dir></programlisting> + <programlisting><dir>/pad/naar/mijn/fonts</dir></programlisting> <para>Na het toevoegen van nieuwe lettertypen en zeker nieuwe lettertypemappen dienen de lettertypecaches opnieuw opgebouwd @@ -1009,7 +984,7 @@ EndSection</programlisting> <para>Bepaalde lettertypen, zoals Helvetica, kunnen problemen hebben met anti-aliasing. Dit uit zich meestal in een - lettertype dat vertikaal door midden lijkt gesneden. Op zijn + lettertype dat verticaal door midden lijkt gesneden. Op zijn ergst kan het applicaties zoals <application>Mozilla</application> laten crashen. Om dit te voorkomen kan overwogen worden om ook de volgende regels toe @@ -1035,11 +1010,11 @@ EndSection</programlisting> betere set standaardlettertypen is de <filename role="package">x11-fonts/bitstream-vera</filename> port. Deze port maakt - <filename>/usr/X11R6/etc/fonts/local.conf</filename> aan als + <filename>/usr/local/etc/fonts/local.conf</filename> aan als het nog niet bestaat. Als het al wel bestaat maakt de port - <filename>/usr/X11R6/etc/fonts/local.conf-vera</filename> aan. + <filename>/usr/local/etc/fonts/local.conf-vera</filename> aan. De inhoud van dit bestand dient in - <filename>/usr/X11R6/etc/fonts/local.conf</filename> geplaatst + <filename>/usr/local/etc/fonts/local.conf</filename> geplaatst te worden en dan vervangen de Bitstream lettertypen automatisch de standaard X11 Serif, Sans Serif en Monospaced lettertypen.</para> @@ -1050,12 +1025,12 @@ EndSection</programlisting> <filename>~/.fonts.conf</filename> maken. Ook dit bestand moet in het XML formaat zijn.</para> - <indexterm><primary>LCD screen</primary></indexterm> + <indexterm><primary>LCD scherm</primary></indexterm> <indexterm> <primary>lettertypen</primary> - <secondary>LCD screen</secondary> + <secondary>LCD scherm</secondary> </indexterm> <para>Nog een laatste punt: bij een LCD scherm kan sub-pixel @@ -1131,11 +1106,11 @@ EndSection</programlisting> in een netwerk te verbinden. <application>XDM</application> levert een grafische interface waarmee er gekozen kan worden welke beeldschermserver gebruikt moet worden en handelt - authorisatie informatie (gebruikersnaam en wachtwoord) + autorisatie informatie (gebruikersnaam en wachtwoord) af.</para> <para><application>XDM</application> levert de gebruiker dezelfde - funtionaliteit levert als &man.getty.8; (zie + functionaliteit levert als &man.getty.8; (zie <xref linkend="term-config">). Dus het regelt de systeemaanmeldingen voor de schermen waaraan verbonden moet worden en start dan een sessie manager namens de gebruiker @@ -1150,7 +1125,7 @@ EndSection</programlisting> <title>XDM gebruiken</title> <para>De <application>XDM</application> daemon staat in - <filename>/usr/X11R6/bin/xdm</filename>. Dit programma + <filename>/usr/local/bin/xdm</filename>. Dit programma kan als <username>root</username> altijd gestart worden en regelt dan het X weergavegedeelte van de lokale machine. Als <application>XDM</application> iedere keer bij het opstarten @@ -1158,11 +1133,11 @@ EndSection</programlisting> <filename>/etc/ttys</filename>. Meer informatie over het gebruik van dit bestand staat in <xref linkend="term-etcttys">. In de standaardversie van <filename>/etc/ttys</filename> staat - een regel om de applicatie deamon + een regel om de applicatie daemon <application>XDM</application> op een virtuele terminal te draaien:</para> - <screen>ttyv8 "/usr/X11R6/bin/xdm -nodaemon" xterm off secure</screen> + <screen>ttyv8 "/usr/local/bin/xdm -nodaemon" xterm off secure</screen> <para>Standaard staat deze regel uit. Om hem aan te zetten moet veld 5 van <literal>off</literal> naar <literal>on</literal> @@ -1178,7 +1153,7 @@ EndSection</programlisting> <title>XDM instellen</title> <para>De map met instellingen voor <application>XDM</application> - is <filename>/usr/X11R6/lib/X11/xdm</filename>. In deze map + is <filename>/usr/local/lib/X11/xdm</filename>. In deze map staan diverse bestanden die gebruikt kunnen worden om het gedrag en uiterlijk van <application>XDM</application> te veranderen. Meestal zijn dit de volgende bestanden:</para> @@ -1209,7 +1184,8 @@ EndSection</programlisting> <row> <entry><filename>Xservers</filename></entry> - <entry>Lijst met op afstand en lokaal te beheren schermen.</entry> + <entry>Lijst met op afstand en lokaal te beheren schermen. + </entry> </row> <row> @@ -1235,13 +1211,15 @@ EndSection</programlisting> <row> <entry><filename>xdm-errors</filename></entry> - <entry>Errors die gegenereerd zijn door het server programma.</entry> + <entry>Fouten die gegenereerd zijn door het + serverprogramma.</entry> </row> <row> <entry><filename>xdm-pid</filename></entry> - <entry>Het proces ID van de draaiende <application>XDM</application>.</entry> + <entry>Het proces ID van de draaiende + <application>XDM</application>.</entry> </row> </tbody> </tgroup> @@ -1264,7 +1242,7 @@ EndSection</programlisting> <title>Xaccess</title> <para>Om een verbinding te maken met - <application>XDM</application> gestuurde schermen wordt het + <application>XDM</application>-gestuurde schermen wordt het protocol X Display Manager Connection Protocol (XDMCP) gebruikt. Het bestand is een set regels die XDMCP verbindingen met andere machines bestuurt. Het wordt @@ -1353,9 +1331,9 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> Afwijkend in dit bestand is dat commentaar in app-defaults bestanden begint met het karakter <quote>!</quote> en niet met het karakter <quote>#</quote>. Het kan wenselijk zijn om de - toegangcontrole aan te scherpen. Hiervoor staan - voorbeeldregels in <filename>Xaccess</filename> en - &man.xdm.1;.</para> + toegangscontrole aan te scherpen — hiervoor staan + voorbeeldregels in <filename>Xaccess</filename> en lees de + hulppagina &man.xdm.1; voor meer informatie.</para> </sect2> <sect2> @@ -1364,7 +1342,7 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> <para>Er bestaan diverse alternatieven voor <application>XDM</application> programma. <application>kdm</application> (wordt geleverd bij - <application>KDE</application>) wordt later in dit hoofstuk + <application>KDE</application>) wordt later in dit hoofdstuk behandeld. De <application>kdm</application> beeldschermmanager biedt vele grafische verbeteringen en cosmetische franje en de mogelijkheid om de gebruiker de kans @@ -1424,13 +1402,8 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> <sect3 id="x11-wm-gnome-install"> <title>GNOME installeren</title> - <para>De makkelijkste manier om - <application>GNOME</application> te installeren is door - middel van het <quote>Desktop Configuration</quote> menu - tijdens de &os; installatie zoals beschreven in <xref - linkend="default-desktop">. Het kan ook makkelijk - geïnstalleerd worden van een package of uit de - Portscollectie:</para> + <para>De software kan eenvoudig worden geïnstalleerd vanuit + een pakket of de Portscollectie:</para> <para>Om het <application>GNOME</application> package te installeren:</para> @@ -1466,11 +1439,11 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> een <filename>.xinitrc</filename> is, dan hoeft alleen de regel die de huidige window manager start veranderd te worden in een regel die - <application>/usr/X11R6/bin/gnome-session</application> + <application>/usr/local/bin/gnome-session</application> start. Als er niets speciaals met dit instellingenbestand is gedaan:</para> - <screen>&prompt.user; <userinput>echo "/usr/X11R6/bin/gnome-session" > ~/.xinitrc</userinput></screen> + <screen>&prompt.user; <userinput>echo "/usr/local/bin/gnome-session" > ~/.xinitrc</userinput></screen> <para>Nu kan met <command>startx</command> de <application>GNOME</application> bureaubladomgeving gestart @@ -1483,14 +1456,14 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> <filename>.xsession</filename> gemaakt worden met hetzelfde commando erin. Hiervoor moet het bestand aangepast worden door het bestaande window manager commando te vervangen door - <application>/usr/X11R6/bin/gnome-session</application>:</para> + <application>/usr/local/bin/gnome-session</application>:</para> </note> <screen>&prompt.user; <userinput>echo "#!/bin/sh" > ~/.xsession</userinput> -&prompt.user; <userinput>echo "/usr/X11R6/bin/gnome-session" >> ~/.xsession</userinput> +&prompt.user; <userinput>echo "/usr/local/bin/gnome-session" >> ~/.xsession</userinput> &prompt.user; <userinput>chmod +x ~/.xsession</userinput></screen> - <para>Het is ook mogelijk de beeldschermanager zo in te stellen + <para>Het is ook mogelijk de beeldschermmanager zo in te stellen dat de window manager gekozen kan worden tijdens het aanmelden. In de paragraaf <link linkend="x11-wm-kde-details">Meer KDE Details</link> wordt @@ -1515,10 +1488,10 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> instellen van anti-aliasing is beschreven in <xref linkend="antialias">. Dus met up-to-date software is anti-aliasing in de <application>GNOME</application> - bureaublagomgeving mogelijk. In <menuchoice> + bureaubladomgeving mogelijk. In <menuchoice> <guimenu>Applications</guimenu><guisubmenu>Desktop Preferences</guisubmenu><guimenuitem>Font</guimenuitem> - </menuchoice> kan gekozen wordne voor <guibutton>Best + </menuchoice> kan gekozen worden voor <guibutton>Best shapes</guibutton>, <guibutton>Best contrast</guibutton> of <guibutton>Subpixel smoothing (LCDs)</guibutton>. Bij een GTK+ applicatie die geen onderdeel is van het @@ -1576,7 +1549,7 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> </listitem> <listitem> - <para>Gecentraliseerde vraag en antwoord gestuurde + <para>Gecentraliseerde, consistente, dialooggedreven bureaubladinstelling;</para> </listitem> @@ -1594,44 +1567,64 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> url="http://www.kde.org/">KDE website</ulink>. Voor &os; specifieke informatie en bronnen over <application>KDE</application> is er de <ulink - url="http://freebsd.kde.org/">&os;-KDE team</ulink> + url="http://freebsd.kde.org/">KDE op &os; team</ulink> website.</para> + + <para>Er zijn twee versies van KDE beschikbaar op &os;. + Versie 3 is al een lange tijd aanwezig, en is zeer + volwassen. Versie 4, de volgende generatie, is ook + beschikbaar in de Portscollectie. Ze kunnen zelfs naast + elkaar geïnstalleerd worden.</para> </sect3> <sect3 id="x11-wm-kde-install"> <title>KDE installeren</title> <para>Net als bij <application>GNOME</application> of iedere - andere bureaubladomgeving is de makkelijkste manier om - <application>KDE</application> te installeren door middel van - het <quote>Desktop Configuration</quote> menu in het &os; - installatie proces. Dat wordt beschreven in <xref - linkend="default-desktop">. Ook nu geldt weer dat de - software eenvoudig geïnstalleerd met een package of uit - de Portscollectie:</para> - - <para>Om <application>KDE</application> van een package te - installeren:</para> + andere bureaubladomgeving kan de software eenvoudig + geïnstalleerd met een package of uit de Portscollectie: + </para> + + <para>Om het <application>KDE3</application> package van het + netwerk te installeren:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r kde</userinput></screen> + <para>Om het <application>KDE4</application> package van het + netwerk te installeren:</para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r kde4</userinput></screen> + <para>&man.pkg.add.1; haalt automatisch de laatste versie van de applicatie op.</para> - <para>Om <application>KDE</application> vanuit de + <para>Om <application>KDE3</application> vanuit de Portscollectie te bouwen en te installeren:</para> <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/x11/kde3</userinput> &prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen> + <para>Gebruik de Portscollectie om + <application>KDE4</application> vanuit de broncode te bouwen: + </para> + + <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/x11/kde4</userinput> +&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen> + <para>Nadat <application>KDE</application> geïnstalleerd is, moet de X server verteld worden dat déze applicatie gestart moet worden in plaats van de standaard window manager. Hiervoor kan <filename>.xinitrc</filename> aangepast worden:</para> + <para>Voor KDE3:</para> + <screen>&prompt.user; <userinput>echo "exec startkde" > ~/.xinitrc</userinput></screen> + <para>Voor KDE4:</para> + + <screen>&prompt.user; <userinput>echo "exec /usr/local/kde4/bin/startkde" > ~/.xinitrc</userinput></screen> + <para>Als het X Window System wordt gestart met <command>startx</command> is <application>KDE</application> het bureaublad.</para> @@ -1658,7 +1651,7 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> is de on-line documentatie. <application>KDE</application> heeft zijn eigen web browser, <application>Konqueror</application>, tientallen handige - applicatie's en uitgebreide documentatie. De volgende + applicaties en uitgebreide documentatie. De volgende paragrafen beschrijven de technische zaken die moeilijk proefondervindelijk te achterhalen zijn.</para> @@ -1683,11 +1676,17 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> aanmelden willen gebruiken.</para> <para>Om <application>kdm</application> te starten, moet de - <literal>ttyv8</literal> regel in + <literal>ttyv8</literal> regel in <filename>/etc/ttys</filename> worden aangepast. De regel moet er als volgend uitzien:</para> + <para>Voor KDE3</para> + <programlisting>ttyv8 "/usr/local/bin/kdm -nodaemon" xterm on secure</programlisting> + + <para>Voor KDE4</para> + + <programlisting>ttyv8 "/usr/local/kde4/bin/kdm -nodaemon" xterm on secure</programlisting> </sect3> </sect2> @@ -1700,7 +1699,7 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> <para><application>XFce</application> is een bureaubladomgeving die gebaseerd is op de GTK+ toolkit die gebruikt wordt bij <application>GNOME</application>, maar is eenvoudiger en - bedoeld voor gebruikers die een simpel en efficient + bedoeld voor gebruikers die een simpel en efficiënt bureaublad willen dat toch eenvoudig en makkelijk in te stellen is. Het ziet er bijna hetzelfde uit als <application>CDE</application> dat bij commerciële @@ -1727,7 +1726,7 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> <listitem> <para>Geïntegreerde window manager, bestandsmanager, geluidsmanager, <application>GNOME</application> - compliance module en andere zaken;</para> + compliance module en meer zaken;</para> </listitem> <listitem> @@ -1735,7 +1734,7 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> </listitem> <listitem> - <para>Snel, licht en efficient: ideaal voor de oudere + <para>Snel, licht en efficiënt: ideaal voor de oudere of langzamere machines of machines met beperkte hoeveelheid geheugen;</para> </listitem> @@ -1763,7 +1762,7 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> <application>XFce</application> gestart moet worden als X de volgende keer start:</para> - <screen>&prompt.user; <userinput>echo "/usr/X11R6/bin/startxfce4" > ~/.xinitrc</userinput></screen> + <screen>&prompt.user; <userinput>echo "/usr/local/bin/startxfce4" > ~/.xinitrc</userinput></screen> <para>De volgende keer dat X start is <application>XFce</application> het bureaublad. Wederom: @@ -1771,7 +1770,7 @@ DisplayManager.requestPort: 0</screen> gebruikt wordt, moet <filename>.xsession</filename> gemaakt worden zoals beschreven in de paragraaf over <link linkend="x11-wm-gnome">GNOME</link>. Nu moet echter het - command <filename>/usr/X11R6/bin/startxfce4</filename> + command <filename>/usr/local/bin/startxfce4</filename> gebruikt. Het is ook mogelijk de beeldschermmanager in te stellen om bureaublad te kiezen bij het aanmelden, zoals is uitgelegd in de paragraaf over <link diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/glossary/freebsd-glossary.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/glossary/freebsd-glossary.sgml index 54f12a0354..276fe16d03 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/glossary/freebsd-glossary.sgml +++ b/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/glossary/freebsd-glossary.sgml @@ -3,10 +3,12 @@ $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/glossary/freebsd-glossary.sgml,v 1.10 2006/08/13 20:57:49 remko Exp $ - Gebaseerd op: 1.20 + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/share/sgml/glossary/freebsd-glossary.sgml + %SRCID% 1.32 FreeBSD begrippenlijst - Houd dit bestand alsjeblieft alfabetisch/ASCII gesorteerd op + Houd dit bestand alstublieft alfabetisch/ASCII gesorteerd op begrip. Begrippen die acroniem zijn moeten twee keer voorkomen: een @@ -66,6 +68,11 @@ </glossentry> <glossentry> + <glossterm>API</glossterm> + <glosssee otherterm="api-glossary"> + </glossentry> + + <glossentry> <glossterm>APIC</glossterm> <glosssee otherterm="apic-glossary"> </glossentry> @@ -121,7 +128,9 @@ <glossterm>Toegangscontrole Lijst</glossterm> <acronym>ACL</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een lijst toestemmingen gekoppeld aan een object, meestal + òfwel een bestand òfwel een netwerkapparaat. + </para> </glossdef> </glossentry> @@ -142,12 +151,27 @@ </glossdef> </glossentry> + <glossentry id="api-glossary"> + <glossterm>Application Programming Interface</glossterm> + <acronym>API</acronym> + <glossdef> + <para>Een verzameling procedures, protocollen en gereedschappen + dat de canonieke interactie van één of meer + programmadelen specificeert; hoe, wanneer en waarom ze + samenwerken, en welke gegevens ze delen of bewerken.</para> + </glossdef> + </glossentry> + <glossentry id="apm-glossary"> - <glossterm>Advanced Power Management (Geavanceerd Energie - Beheer)</glossterm> + <glossterm>Advanced Power Management (Geavanceerd Energie Beheer) + </glossterm> <acronym>APM</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een <acronym>API</acronym> dat het besturingssysteem in + staat stelt om samen te werken met het <acronym>BIOS</acronym> + om zo energiebeheer na te streven. <acronym>APM</acronym> is + voor de meeste toepassingen ingehaald door de veel generiekere + en krachtigere <acronym>ACPI</acronym>-specificatie.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -197,6 +221,11 @@ <title>B</title> <glossentry> + <glossterm>BAR</glossterm> + <glosssee otherterm="bar-glossary"> + </glossentry> + + <glossentry> <glossterm>BIND</glossterm> <glosssee otherterm="bind-glossary"> </glossentry> @@ -211,11 +240,28 @@ <glosssee otherterm="bsd-glossary"> </glossentry> + <glossentry id="bar-glossary"> + <glossterm>Base Address Register</glossterm> + <glossdef> + <para>De registers die bepalen op welk adresbereik een + <acronym>PCI</acronym>-apparaat zal reageren.</para> + </glossdef> + </glossentry> + <glossentry id="bios-glossary"> <glossterm>Basic Input/Output System</glossterm> <acronym>BIOS</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>De definitie van <acronym>BIOS</acronym> hangt enigszins + af van de context. Sommige mensen verwijzen ernaar als de + <acronym>ROM</acronym>-chip met een basisverzameling routines + om een interface tussen software en hardware te bieden. + Anderen verwijzen ernaar als de verzameling routines die de + chip bevat die helpen het systeem op te starten. Sommigen + kunnen er ook naar verwijzen als het scherm dat gebruikt wordt + om het opstartproces te configureren. Het + <acronym>BIOS</acronym> is PC-specifiek maar andere systemen + hebben iets soortgelijks.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -223,7 +269,8 @@ <glossterm>Berkeley Internet Name Domain</glossterm> <acronym>BIND</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een implementatie van de <acronym>DNS</acronym> + protocollen.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -295,26 +342,31 @@ <glossterm>Carrier Detect</glossterm> <acronym>CD</acronym> <glossdef> - <para>Een RS232C signaal dat aangeeft dat er een drager is - ontdekt.</para> + <para>Een <acronym>RS232C</acronym> signaal dat aangeeft dat er + een drager is ontdekt.</para> </glossdef> </glossentry> <glossentry id="cpu-glossary"> - <glossterm>Central Processing Unit (Centrale - Verwerkingseenheid)</glossterm> + <glossterm>Central Processing Unit (Centrale Verwerkingseenheid) + </glossterm> <acronym>CPU</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Ook bekend als de processor. Dit zijn de hersenen van de + computer waar alle berekeningen plaatsvinden. Er zijn een + aantal verschillende architecturen met verschillende + instructieverzamelingen. Onder de bekendere bevinden zich de + Intel-x86 en afgeleiden, Sun SPARC, PowerPC, en Alpha.</para> </glossdef> </glossentry> <glossentry id="chap-glossary"> - <glossterm>Challenge Handshake Authentication - Protocol</glossterm> + <glossterm>Challenge Handshake Authentication Protocol</glossterm> <acronym>CHAP</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een methode om een gebruiker te authenticeren, gebaseerd + op een geheim gedeeld tussen te cliënt en de server. + </para> </glossdef> </glossentry> @@ -331,8 +383,9 @@ <glossterm>Clear To Send</glossterm> <acronym>CTS</acronym> <glossdef> - <para>Een RS232C signaal dat het andere systeem permissie geeft - om gegevens te sturen.</para> + <para>Een <acronym>RS232C</acronym> signaal dat het andere + systeem toestemming geeft om gegevens te sturen.</para> + <glossseealso otherterm="rts-glossary"> </glossdef> </glossentry> @@ -348,7 +401,13 @@ <glossterm>Concurrent Versions System</glossterm> <acronym>CVS</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een versiebeheersysteem, dat een methode biedt om te + werken met vele verschillende revisies van bestanden en deze + bij te houden. CVS biedt de mogelijkheid om individuele + veranderingen te extraheren, samen te voegen, en terug te + draaien, en het biedt te mogelijkheid om bij te houden welke + veranderingen waren gemaakt, door wie en om welke reden. + </para> </glossdef> </glossentry> </glossdiv> @@ -413,7 +472,9 @@ <glossterm>Data Encryption Standard</glossterm> <acronym>DES</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een methode om informatie te versleutelen, traditioneel + gebruikt als de methode om &unix;-wachtwoorden te versleutelen + en als de functie &man.crypt.3;.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -421,7 +482,10 @@ <glossterm>Data Set Ready</glossterm> <acronym>DSR</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een <acronym>RS232C</acronym> signaal verzonden van het + modem naar de computer of terminal om een bereidheid om + gegevens te versturen en te ontvangen aan te geven.</para> + <glossseealso otherterm="dtr-glossary"> </glossdef> </glossentry> @@ -429,7 +493,9 @@ <glossterm>Data Terminal Ready</glossterm> <acronym>DTR</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een <acronym>RS232C</acronym> signaal verzonden van de + computer of terminal naar het modem om een bereidheid om + gegevens te versturen en ontvangen aan te geven.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -437,7 +503,10 @@ <glossterm>Debugger</glossterm> <acronym>DDB</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een interactieve in-kernel faciliteit om de toestand van + een systeem te onderzoeken, vaak gebruikt nadat een systeem + gecrasht is om de gebeurtenissen rondom de storing te bepalen. + </para> </glossdef> </glossentry> @@ -445,7 +514,9 @@ <glossterm>Differentiated System Description Table</glossterm> <acronym>DSDT</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een <acronym>ACPI</acronym> tabel die + basisconfiguratie-informatie over het basissysteem biedt. + </para> </glossdef> </glossentry> @@ -461,7 +532,9 @@ <glossterm>Domain Name System</glossterm> <acronym>DNS</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Het systeem dat menselijk leesbare hostnamen (i.e. + mail.example.net) omzet in Internetadressen en andersom. + </para> </glossdef> </glossentry> @@ -469,7 +542,9 @@ <glossterm>Dynamic Host Configuration Protocol</glossterm> <acronym>DHCP</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een protocol dat dynamisch IP-adressen aan een computer + (host) toekent wanneer het er een vraagt van de server. De + adrestoekenning wordt een <quote>lease</quote> genoemd.</para> </glossdef> </glossentry> </glossdiv> @@ -560,7 +635,10 @@ <glossterm>File Transfer Protocol</glossterm> <acronym>FTP</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een lid van de familie van hoogniveau protocollen + geïmplementeerd bovenop <acronym>TCP</acronym> dat + gebruikt kan worden om bestanden over een + <acronym>TCP/IP</acronym> netwerk te versturen.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -698,7 +776,11 @@ <glossterm><acronym>IP</acronym> Versie 4</glossterm> <acronym>IPv4</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Versie 4 van het <acronym>IP</acronym> protocol, dat 32 + bits gebruikt voor adressering. Deze versie wordt nog steeds + het meest gebruikt, maar het wordt langzaam vervangen door + <acronym>IPv6</acronym>.</para> + <glossseealso otherterm="ipv6-glossary"> </glossdef> </glossentry> @@ -706,7 +788,9 @@ <glossterm><acronym>IP</acronym> Versie 6</glossterm> <acronym>IPv6</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Het nieuwe <acronym>IP</acronym> protocol. Uitgevonden + omdat de adresruimte in <acronym>IPv4</acronym> opraakt. + Gebruikt 128 bits voor adressering.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -732,7 +816,10 @@ <glossterm>Internet Message Access Protocol</glossterm> <acronym>IMAP</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een protocol om emailberichten op een mailserver te + benaderen, gekarakteriseerd doordat de berichten normaliter op + de server worden gehouden in tegenstelling tot te worden + gedownload naar de mailleescliënt.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -748,7 +835,14 @@ <glossterm>Internet Protocol</glossterm> <acronym>IP</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Het pakketverstuurprotocol dat het basisprotocol op het + Internet is. Oorspronkelijk ontwikkeld op het Ministerie van + Defensie van de Verenigde Staten en een extreem belangrijk + deel van de <acronym>TCP/IP</acronym> stack. Zonder het + Internet Protocol zou het Internet niet zijn geworden wat het + vandaag is. Zie voor meer informatie <ulink + url="ftp://ftp.rfc-editor.org/in-notes/rfc791.txt"> + RFC 791</ulink>.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -756,7 +850,7 @@ <glossterm>Internet Service Provider</glossterm> <acronym>ISP</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een bedrijf dat toegang biedt tot het Internet.</para> </glossdef> </glossdiv> @@ -802,7 +896,9 @@ <glossterm>Kernel &man.ld.1;</glossterm> <acronym>KLD</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een methode om dynamisch functionaliteit in een + &os;-kernel te laden zonder het systeem opnieuw te starten. + </para> </glossdef> </glossentry> @@ -825,8 +921,8 @@ </glossentry> <glossentry id="kdc-glossary"> - <glossterm>Sleutel Distributiecentrum (Key Distribution - Center)</glossterm> + <glossterm>Key Distribution Center (Sleutel Distributiecentrum) + </glossterm> <acronym>KDC</acronym> <glossdef> <para></para> @@ -837,7 +933,10 @@ <glossterm>Kilo Bits Per Seconde</glossterm> <acronym>Kbps</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Gebruikt om bandbreedte te meten (hoeveel gegevens kunnen + een gegeven punt in een gespecificeerde hoeveelheid tijd + passeren). Alternatieven voor de Kilo prefix omvatten Mega, + Giga, Tera, enzovoorts.</para> </glossdef> </glossentry> </glossdiv> @@ -861,7 +960,7 @@ </glossentry> <glossentry id="lpd-glossary"> - <glossterm>Lijnpinter Daemon (Line Printer Daemon)</glossterm> + <glossterm>Line Printer Daemon (Lijnprinter Daemon)</glossterm> <acronym>LPD</acronym> <glossdef> <para></para> @@ -869,10 +968,11 @@ </glossentry> <glossentry id="lan-glossary"> - <glossterm>Lokaal Netwerk (Local Area Network)</glossterm> + <glossterm>Local Area Network (Lokaal Netwerk)</glossterm> <acronym>LAN</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een netwerk gebruik in een lokaal gebied, bijvoorbeeld + kantoor, huis, enzovoorts.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -918,6 +1018,11 @@ </glossentry> <glossentry> + <glossterm>MFP4</glossterm> + <glosssee otherterm="mfp4-glossary"> + </glossentry> + + <glossentry> <glossterm>MFS</glossterm> <glosssee otherterm="mfs-glossary"> </glossentry> @@ -951,7 +1056,12 @@ <glossterm>Mail Transfer Agent</glossterm> <acronym>MTA</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een toepassing gebruikt om email te versturen. Een + <acronym>MTA</acronym> maakte traditioneel deel uit van het + basissysteem van BSD. Tegenwoordig zit Sendmail in het + basissysteem, maar er zijn vele andere <acronym>MTA</acronym>s, + + zoals postfix, qmail en Exim.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -959,7 +1069,8 @@ <glossterm>Mail User Agent</glossterm> <acronym>MUA</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een toepassing die door gebruikers wordt gebruikt om email + af te beelden en te schrijven.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -980,8 +1091,8 @@ </glossentry> <glossentry id="mfc-glossary"> - <glossterm>Samenvoegen vanuit Current (Merge From - Current)</glossterm> + <glossterm>Merge From Current (Samenvoegen vanuit Current) + </glossterm> <acronym>MFC</acronym> <glossdef subject="FreeBSD"> <para>Functionaliteit of een patch samenvoegen vanuit de @@ -989,8 +1100,20 @@ </glossdef> </glossentry> + <glossentry id="mfp4-glossary"> + <glossterm>Merge From Perforce (Samenvoegen vanuit Perforce) + </glossterm> + <acronym>MFP4</acronym> + <glossdef subject="FreeBSD"> + <para>Het samenvoegen van functionaliteit of een patch vanuit + het Perforce repository naar de -CURRENT tak.</para> + <glossseealso otherterm="perforce-glossary"> + </glossdef> + </glossentry> + <glossentry id="mfs-glossary"> - <glossterm>Samenvoegen vanuit Stable</glossterm> + <glossterm>Merge From Stable (Samenvoegen vanuit Stable) + </glossterm> <acronym>MFS</acronym> <glossdef subject="FreeBSD"> <para>In het &os ontwikkelproces wordt een wijziging gecommit @@ -1006,7 +1129,7 @@ </glossentry> <glossentry id="motd-glossary"> - <glossterm>Bericht van de Dag (Message Of The Day)</glossterm> + <glossterm>Message Of The Day (Bericht van de Dag)</glossterm> <acronym>MOTD</acronym> <glossdef> <para>Een bericht, meestal getoond bij aanmelden, dat vaak @@ -1015,8 +1138,8 @@ </glossentry> <glossentry id="mls-glossary"> - <glossterm>Meerlaagse Beveiliging (Multi-Level - Security)</glossterm> + <glossterm>Multi-Level Security (Meerlaagse Beveiliging) + </glossterm> <acronym>MLS</acronym> <glossdef> <para></para> @@ -1061,17 +1184,20 @@ </glossentry> <glossentry id="nat-glossary"> - <glossterm>Netwerkadres Vertaling (Network Address - Translation)</glossterm> + <glossterm>Network Address Translation (Netwerkadresvertaling) + </glossterm> <acronym>NAT</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een techniek waarbij <acronym>IP</acronym> pakketten + worden herschreven tijdens de weg door een gateway, zodat + vele machines achter de gateway effectief een enkel + <acronym>IP</acronym> adres kunnen delen.</para> </glossdef> </glossentry> <glossentry id="nfs-glossary"> - <glossterm>Netwerkbestandssysteem (Network File - System)</glossterm> + <glossterm>Network File System (Netwerkbestandssysteem) + </glossterm> <acronym>NFS</acronym> <glossdef> <para></para> @@ -1079,8 +1205,8 @@ </glossentry> <glossentry id="ntfs-glossary"> - <glossterm>Nieuwe Technologie Bestandssysteem (New Technology - File System)</glossterm> + <glossterm>New Technology File System (Nieuwe Technologie + Bestandssysteem)</glossterm> <acronym>NTFS</acronym> <glossdef> <para>Een bestandssysteem dat door µsoft; is ontwikkeld en @@ -1091,11 +1217,12 @@ </glossentry> <glossentry id="ntp-glossary"> - <glossterm>Netwerk Tijdprotocol (Network Time - Protocol)</glossterm> + <glossterm>Network Time Protocol (Netwerk Tijdprotocol) + </glossterm> <acronym>NTP</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een middel om klokken over een netwerk te synchroniseren. + </para> </glossdef> </glossentry> </glossdiv> @@ -1127,10 +1254,17 @@ </glossentry> <glossentry id="os-glossary"> - <glossterm>Besturingssysteem (Operating System)</glossterm> + <glossterm>Operating System (Besturingssysteem)</glossterm> <acronym>OS</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een verzameling programma's, bibliotheken en + gereedschappen die toegang geeft tot de hardwarebronnen van + een computer. Tegenwoordig variëren besturingssystemen + van simplistische ontwerpen die slechts één + programma tegelijk kunnen draaien dat slechts + één apparaat benadert, tot volledige + meergebruikers-, meertaaks- en meerprocessystemen, waarbij elk + van hen tientallen verschillende toepassingen draaien.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -1151,6 +1285,11 @@ <title>P</title> <glossentry> + <glossterm>p4</glossterm> + <glosssee otherterm="perforce-glossary"> + </glossentry> + + <glossentry> <glossterm>PAE</glossterm> <glosssee otherterm="pae-glossary"> </glossentry> @@ -1249,14 +1388,29 @@ </glossentry> <glossentry id="pap-glossary"> - <glossterm>Wachtwoord Authenticatieprotocol (Password - Authentication Protocol)</glossterm> + <glossterm>Password Authentication Protocol (Wachtwoord + Authenticatieprotocol)</glossterm> <acronym>PAP</acronym> <glossdef> <para></para> </glossdef> </glossentry> + <glossentry id="perforce-glossary"> + <glossterm>Perforce</glossterm> + <glossdef> + <para>Een broncodebeheerproduct gemaakt door <ulink + url="http://www.perforce.com/">Perforce Software</ulink> dat + geavanceerder is dan CVS. Hoewel niet opensource, is het + kosteloos te gebruiken voor opensourceprojecten zoals &os;. + </para> + + <para>Sommige &os;-ontwikkelaars gebruiken een Perforce + repository als een ontwikkelgebied voor code die te + experimenteel voor de -CURRENT tak wordt geacht.</para> + </glossdef> + </glossentry> + <glossentry id="pc-glossary"> <glossterm>Personal Computer</glossterm> <acronym>PC</acronym> @@ -1266,8 +1420,8 @@ </glossentry> <glossentry id="pcnfsd-glossary"> - <glossterm>PC Netwerkbestandssysteem Daemon (Personal Computer - Network File System Daemon)</glossterm> + <glossterm>Personal Computer Network File System Daemon (PC + Netwerkbestandssysteem Daemon)</glossterm> <acronym>PCNFSD</acronym> <glossdef> <para></para> @@ -1275,8 +1429,8 @@ </glossentry> <glossentry id="pae-glossary"> - <glossterm>Fysieke Adresextensies (Physical Address - Extensions</glossterm> + <glossterm>Physical Address Extensions (Fysieke + Adresuitbreidingen)</glossterm> <acronym>PAE</acronym> <glossdef> <para>Een methode voor het inschakelen van toegang tot @@ -1330,6 +1484,7 @@ <acronym>POP</acronym> <glossdef> <para></para> + <glossseealso otherterm="pop3-glossary"> </glossdef> </glossentry> @@ -1337,7 +1492,11 @@ <glossterm>Post Office Protocol Version 3</glossterm> <acronym>POP3</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een protocol om emailberichten op een mailserver te + benaderen, gekarakteriseerd doordat berichten normaliter + worden gedownload van de server naar de cliënt, in + tegenstelling tot op de server te blijven staan.</para> + <glossseealso otherterm="imap-glossary"> </glossdef> </glossentry> @@ -1358,7 +1517,8 @@ </glossentry> <glossentry id="pola-glossary"> - <glossterm>Principe van Kleinste Verrassing (Principle Of Least Astonishment)</glossterm> + <glossterm>Principle Of Least Astonishment (Principe van Kleinste + Verbazing)</glossterm> <acronym>POLA</acronym> <glossdef> <para>In de evolutie van &os; moeten zichtbare wijzigingen voor @@ -1376,7 +1536,11 @@ <glossterm>Problem Report</glossterm> <acronym>PR</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een beschrijving van een probleem dat gevonden is in + òfwel de broncode òfwel de documentatie van + &os;. Zie <ulink + url="&url.articles.problem-reports;/index.html">Writing &os; + Problem Reports</ulink>.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -1468,7 +1632,9 @@ <glossterm>Received Data</glossterm> <acronym>RD</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een <acronym>RS232C</acronym> pin of draad waarop gegevens + worden ontvangen.</para> + <glossseealso otherterm="td-glossary"> </glossdef> </glossentry> @@ -1485,7 +1651,12 @@ <glossterm>Reduced Instruction Set Computer</glossterm> <acronym>RISC</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een benadering van processorontwerp waarbij de bewerkingen + die de hardware kan uitvoeren versimpeld en zo generiek + mogelijk zijn. Dit kan leiden tot lager energieverbruik, + minder transistors en in sommige gevallen, betere prestaties + en verhoogde codedichtheid. Voorbeelden van RISC processoren + omvatten de Alpha, &sparc;, &arm;, en &powerpc;.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -1505,11 +1676,45 @@ </glossdef> </glossentry> + <glossentry> + <glossterm>repocopy</glossterm> + <glosssee otherterm="repocopy-glossary"> + </glossentry> + + <glossentry id="repocopy-glossary"> + <glossterm>Repository Copy</glossterm> + <glossdef> + <para>Het direct kopiëren van bestanden binnen het CVS + repository.</para> + + <para>Zonder een repocopy, als een bestand gekopieerd of + verplaatst moest worden, zou de committer <command>cvs + add</command> draaien om het bestand op de nieuwe plaats te + zetten, en vervolgens <command>cvs rm</command> op het oude + bestand als de oude kopie werd verwijderd.</para> + + <para>Het nadeel van deze methode is dat de geschiedenis (i.e. + de ingangen in de CVS logs) van het bestand niet gekopieerd + werd naar de nieuwe plaats. Aangezien het &os; Project deze + geschiedenis zeer bruikbaar acht, wordt in plaats hiervan vaak + een repocopy gebruikt. Dit is een proces waarbij een van de + repository meisters de bestanden direct binnen het repository + kopiëren, in plaats van het programma &man.cvs.1; te + gebruiken.</para> + </glossdef> + </glossentry> + <glossentry id="rfc-glossary"> <glossterm>Request For Comments</glossterm> <acronym>RFC</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een verzameling documenten die Internetstandaarden, + protocollen, enzovoorts definiëren. Zie <ulink + url="http://www.rfc-editor.org/">www.rfc-editor.org</ulink>. + </para> + + <para>Ook gebruikt als algemene term wanneer iemand een + verandering voorstelt en terugkoppeling wil.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -1517,7 +1722,9 @@ <glossterm>Request To Send</glossterm> <acronym>RTS</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een <acronym>RS232C</acronym> signaal dat verzoekt dat het + verre systeem begint met het versturen van gegevens.</para> + <glossseealso otherterm="cts-glossary"> </glossdef> </glossentry> @@ -1578,6 +1785,11 @@ <glosssee otherterm="str-glossary"> </glossentry> + <glossentry> + <glossterm>SVN</glossterm> + <glosssee otherterm="svn-glossary"> + </glossentry> + <glossentry id="smtpauth-glossary"> <glossterm><acronym>SMTP</acronym> Authentication</glossterm> <acronym>SMTP AUTH</acronym> @@ -1598,8 +1810,8 @@ <glossterm>Signal Ground</glossterm> <acronym>SG</acronym> <glossdef> - <para>E7eacute;n RS232 pin of draad is de aardereferentie voor - het signaal.</para> + <para>Een <acronym>RS232</acronym> pin of draad die de + aardereferentie voor het signaal is.</para> </glossdef> </glossentry> @@ -1627,6 +1839,16 @@ </glossdef> </glossentry> + <glossentry id="svn-glossary"> + <glossterm>Subversion</glossterm> + <acronym>SVN</acronym> + <glossdef> + <para>Subversion is een versiebeheersysteem, vergelijkbaar met + CVS, maar met een uitgebreidere lijst mogelijkheden.</para> + <glossseealso otherterm="cvs-glossary"> + </glossdef> + </glossentry> + <glossentry id="str-glossary"> <glossterm>Suspend To <acronym>RAM</acronym></glossterm> <acronym>STR</acronym> @@ -1661,6 +1883,11 @@ </glossentry> <glossentry> + <glossterm>TCP/IP</glossterm> + <glosssee otherterm="tcpip-glossary"> + </glossentry> + + <glossentry> <glossterm>TD</glossterm> <glosssee otherterm="td-glossary"> </glossentry> @@ -1703,7 +1930,21 @@ <glossterm>Transmission Control Protocol</glossterm> <acronym>TCP</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een protocol dat bovenop (b.v.) het <acronym>IP</acronym> + protocol zit en garandeert dat pakketten in een betrouwbare en + ordelijke manier worden afgeleverd.</para> + </glossdef> + </glossentry> + + <glossentry id="tcpip-glossary"> + <glossterm>Transmission Control Protocol/Internet Protocol + </glossterm> + <acronym>TCP/IP</acronym> + <glossdef> + <para>De term oor de combinatie van het <acronym>TCP</acronym> + protocol dat over het <acronym>IP</acronym> protocol draait. + Veel van het Internet draait op <acronym>TCP/IP</acronym>. + </para> </glossdef> </glossentry> @@ -1711,7 +1952,8 @@ <glossterm>Transmitted Data</glossterm> <acronym>TD</acronym> <glossdef> - <para></para> + <para>Een <acronym>RS232C</acronym> pin of draad waarover + gegevens worden verstuurd.</para> </glossdef> </glossentry> diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/mailing-lists.ent b/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/mailing-lists.ent index b8f4f10dde..65e2f7b8d7 100644 --- a/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/mailing-lists.ent +++ b/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/mailing-lists.ent @@ -3,8 +3,10 @@ $FreeBSD$ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/share/sgml/mailing-lists.ent,v 1.21 2006/08/25 10:40:41 remko Exp $ - Gebaseerd op: 1.57 Vertaald door: Siebrand Mazeland + + %SOURCE% en_US.ISO8859-1/share/sgml/mailing-lists.ent + %SRCID% 1.61 --> <!ENTITY a.mailman.listinfo "http://lists.FreeBSD.org/mailman/listinfo"> @@ -168,7 +170,7 @@ <!ENTITY a.emulation.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-emulation"> <!ENTITY a.emulation "<ulink url='&a.emulation.url;'>FreeBSD-emulatie mailinglijst</ulink>"> -<!ENTITY a.emulation.name "<ulink url='&a.emulation.url;'>freebsd-emulatie</ulink>"> +<!ENTITY a.emulation.name "<ulink url='&a.emulation.url;'>freebsd-emulation</ulink>"> <!ENTITY a.eol.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-eol"> <!ENTITY a.eol "<ulink url='&a.eol.url;'>FreeBSD-eol mailinglijst</ulink>"> @@ -345,13 +347,17 @@ <!ENTITY a.questions.name "<ulink url='&a.questions.url;'>freebsd-questions</ulink>"> <!ENTITY a.rc.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-rc"> -<!ENTITY a.rc "<ulink url='&a.rc.url;'>FreeBSD boot script system mailing list</ulink>"> +<!ENTITY a.rc "<ulink url='&a.rc.url;'>FreeBSD boot script system mailinglijst</ulink>"> <!ENTITY a.rc.name "<ulink url='&a.rc.url;'>freebsd-rc</ulink>"> <!ENTITY a.realtime.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-realtime"> <!ENTITY a.realtime "<ulink url='&a.realtime.url;'>FreeBSD realtime extensions mailinglijst</ulink>"> <!ENTITY a.realtime.name "<ulink url='&a.realtime.url;'>freebsd-realtime</ulink>"> +<!ENTITY a.ruby.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-ruby"> +<!ENTITY a.ruby "<ulink url='&a.ruby.url;'>FreeBSD Ruby mailinglijst</ulink>"> +<!ENTITY a.ruby.name "<ulink url='&a.ruby.url;'>freebsd-ruby</ulink>"> + <!ENTITY a.scsi.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-scsi"> <!ENTITY a.scsi "<ulink url='&a.scsi.url;'>FreeBSD SCSI subsysteem mailinglijst</ulink>"> <!ENTITY a.scsi.name "<ulink url='&a.scsi.url;'>freebsd-scsi</ulink>"> @@ -422,10 +428,18 @@ <!ENTITY a.vendors "<ulink url='&a.vendors.url;'>FreeBSD wederverkopers pre-release coördinatie mailinglijst</ulink>"> <!ENTITY a.vendors.name "<ulink url='&a.vendors.url;'>freebsd-vendors</ulink>"> +<!ENTITY a.virtualization.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-virtualization"> +<!ENTITY a.virtualization "<ulink url='&a.virtualization.url;'>Discussies over verscheidene virtualizatietechnieken ondersteund door FreeBSD</ulink>"> +<!ENTITY a.virtualization.name "<ulink url='&a.virtualization.url;'>freebsd-virtualization</ulink>"> + <!ENTITY a.vuxml.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-vuxml"> -<!ENTITY a.vuxml "<unlink url='&a.vuxml.url;'>Discussies over de VuXML infrastructuur</ulink>"> +<!ENTITY a.vuxml "<ulink url='&a.vuxml.url;'>Discussies over de VuXML infrastructuur</ulink>"> <!ENTITY a.vuxml.name "<ulink url='&a.vuxml.url;'>freebsd-vuxml</ulink>"> +<!ENTITY a.wip-status.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-wip-status"> +<!ENTITY a.wip-status "<ulink url='&a.wip-status.url;'>FreeBSD Werk-In-Uitvoering Status</ulink>"> +<!ENTITY a.wip-status.name "<ulink url='&a.wip-status.url;'>freebsd-wip-status</ulink>"> + <!ENTITY a.www.url "&a.mailman.listinfo;/freebsd-www"> <!ENTITY a.www "<ulink url='&a.www.url;'>FreeBSD Webmaster mailinglijst</ulink>"> <!ENTITY a.www.name "<ulink url='&a.www.url;'>freebsd-www</ulink>"> @@ -434,7 +448,7 @@ <!ENTITY a.x11 "<ulink url='&a.x11.url;'>FreeBSD X11 mailinglijst</ulink>"> <!ENTITY a.x11.name "<ulink url='&a.x11.url;'>freebsd-x11</ulink>"> -<!-- Not really proper mailing lists --> +<!-- Geen echte mailinglijsten --> <!ENTITY a.bugfollowup "<email>bug-followup@FreeBSD.org</email>"> <!ENTITY a.bugsubmit "&a.bugfollowup;"> |